Pacifische Oorlog

Van Wikipedia

De Pacifische oorlog of het Pacific theater is de benaming voor de Tweede Wereldoorlog in Azië. Hierbij ging het voornamelijk om de strijd tussen enerzijds het Japanse Keizerrijk en anderzijds een coallitie van Geallieerden waarvan de belangrijkste Amerika, China en eind 1945 de Sovjet-Unie waren.

Inhoud 1 Voorgeschiedenis van de oorlog 2 de Japanse 'invloedsfeer' voor de oorlog en de uiteindelijke invloedsfeer. 3 De verovering van Hongkong 4 De verovering van Malakka en Singapore 5 Nippon neemt Nederlands-Indië 6 Val van de Fillipijnen. 7 de val van de Amerikaanse positie in de Pacific. 8 Japanse verovering van Nieuw-Guinea, en de indamming van haar expansie. 9 tegenoffensief van de Geallieerden.

[bewerk] Voorgeschiedenis van de oorlog

Japan was sinds haar opestelling tot de wereld in de 19e eeuw een sterk geïndustraliseerd land geworden, geregeerd door het leger en een keizer die als godheid werd beschouwd. Het land had echter te kampen met een belangrijk probleem: het had een groot bevolkingsoverschot en weinig ruwe grondstoffen voor haar industrie. Daarom waren de Japanners zichzelf steeds meer gaan richten tot het imperialisme, de verovering van nieuw grondgebied voor Japan in Azië.

Toch veranderde in de loop der jaren de instelling van de Japanners: eerst wilden ze alleen kleine uitbreidingen om haar grondgebied zo van overbevolking te redden, maar later wilden ze nog veel meer: een eigen rijk in Azië. Ze wilden de onderdrukkers (de koloniale mogendheden) verwijderen uit Azië, en daar een eigen gezag voor in de plaats stellen, en ook wilden ze controle over China. De eerste stappen werden reeds in de 19de eeuw gezet toen het Japanse leger de eilanden ten zuiden van het eigenlijke vasteland bezetten, waaronder Okinawa. Toch was deze uitbreiding niet echt veel: er konden enkele duizenden Japanners wonen, maar er waren geen grondstoffen op de eilanden te vinden en het werden militaire basis. In de Eerste Wereldoorlog hadden de Japanners meer succes toen ze heel het Duitse koloniale rijk in Azië veroverden, waaronder de eilandengroepen Marianen, Marshalleilanden en de Gilbertslands. Bij de vrede van Versailles kreeg Japan de leiderschap over alle veroverde eilanden ten noorden van de evenaar.

Toch vond ze dit nog niet genoeg : het oog van Japan viel op het hopeloze verdeelde China, met haar grote hoeveelheid grondstoffen en werkkrachten voor de Japanse industrie. Japan begon steeds meer concesies af te dwingen van de Chinese regering te Nanking, en in 1931 kwam het tot het "Moekden-incident". Bij dit 'incident' werden door de Japanners een meter spoorweg opgeblazen, en ze gaven de Chinesen de schuld en schreewden van alle daken : "Onze eer is geschonden". Daarna rukten het Japanse leger Mandsjoerije binnen en veroverden onder andere de stad Moekden. Toen de verbaasde inwoners 's morgens wakker werden merkten ze pas dat ze bezet waren.

Toen heel Mandsjoerije veroverd was werd deze Chinese provincie omgedoopt in de Japanse vazalstaat Mandsjoekwo, met aan het hoofd de Chinese ex-keizer Henri Pu-yi. Mandsjoekwo werd een keizerrijk onder Japanse bezetting, en moest dienen als schild tegen de Sovjet-Unie in het noorden, waarmee reeds eerder gevechten waren geleverd. In 1937 veroverden de Japanse troepen de provincie Jehol ten zuiden van Mandsjoerije, en landen ze in de stad Sjanghai naar haar gebombardeerd te hebben. Dit was het begin van de Tweede Sino-Japanse oorlog : China wilden niet wijken en nog meer grondgebied aan Japan afstaan, en Japan wilden alleen maar meer Chinees grondgebied veroveren. Jehol werd als administratieve eenheid bij Mandsjoekwo gevoegd, en weldra vielen Sjanghai en Peking in Japanse handen, twee rijke Chinese steden. De Japanners veroverden een groot deel van het oosten van China, met onder andere de rijke Chinese hoofdstad Nanking.

[bewerk] de Japanse 'invloedsfeer' voor de oorlog en de uiteindelijke invloedsfeer.

Japan had bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in de Pacific reeds een groot gebied in handen, veel groter als het tegenwoordige Japan. Het eigenlijke Japan omvatte toen de volgende gebieden :

• Japan zelf.
• de Koerillen.
• de zuidelijke helft van het eiland Sachalin.
• Okinawa.
• Iwo-Jima.
• Taiwan ( Formosa ).
• Korea.

Daarnaast waren er de mandaten die het na de Eerste Wereldoorlog had verkregen :

• Marshall islands.
• de Marianen ( minus Guam, wat Amerikaans was ).
• de Gilbert islands.
• Micronesië.
• de Palau eilanden.

Ook waren er de bezette gebieden in China, zoals Mandsjoewko en Nanking, waar een Chinese vazalstaat gesticht werd met de naam Japans-China.

In Zuidoost-Azië was na de val van Frankrijk in Europa Frans Indo-China ( de tegenwoordige staten Vietnam, Laos en Cambodja ) aan Japan overgedragen, dat tegelijkertijd Thailand aan haar zijde kreeg onder bezetting.

De Japanners wilden een invloedsfeer hebben waarbinnen hun "Aziatisch rijk" gesticht zou worden. Deze zouden de volgende gebieden omvatten die nog NIET in Japanse handen lagen :

• Indonesië ( Nederlands-Indië ).
• De Britse koloniën op Borneo.
• Malakka.
• Birma.
• Brits-Indië ( India, Bangladesh en Pakistan ) + Kashmir.
• China.
• Mongolië.
• Al het gebied van de Sovjet-Unie ten oosten van het Bakumeer.
• Amerikaanse Pacifische bezittingen : Filipijnen, Wake, Guam, Midway en Hawaï.
• Australië
• Nieuw-Zeeland.
• De Vrij Franse bezittingen.

[bewerk] De verovering van Hongkong

Reeds op dezelfde dag als de aanval van de Japanners op de Amerikaanse Pacific Vloot in Pearl Harbor werd Hongkong op de Chinese kust aangevallen. Hongkong was een Britse kroonkolonie, en een uitstekende marinehaven voor aanvallen op de Japanse posities rond Formossa en in China. De Japanse bezetting van Canton en Hainan had had Hongkong al eerder ingesloten. Eind november 1941 voegden zich 3000 Canadesen bij het Britse garnizoen van Hongkong dat op dat moment ongeveer 12.000 man telden. Hetzelfde uur alsdat de aanval op Pearl Harbor begon, vielen Japanse duikbommenwerpers ook Hongkong aan met een vernietigend verassingsbombardement. Hierna was er nog maar voor een dag vers drinkwater, en Hongkong was een gemakkelijke prooi geworden voor het Japanse leger. De Japanse Infanterie overviel de citadel in de wijk Kowloon, de wijk op het vasteland. Op 18 december moesten de Britten deze wijk aan de Japanners prijsgeven.

Na enkele uren al hadden de Japanners het kanaal overgestoken en landen ze op Hongkong island. Het bruggenhoofd werd snel uitgebreid en tegelijkertijd werden de Britse linies geïnfiltreerd door een vijfde collone. Op de eerste kerstdag gaf het garnizoen zich na hardnekkige tegenstand over aan de Japanners.

[bewerk] De verovering van Malakka en Singapore

Op 8 december 1941 landen de Japanners op de oostkust van het schiereiland Malakka. (Malakka was indertijd een apparte Britse kolonie, nu is het onderdeel van Maleisië.) De Japanners landen zo dicht mogelijk bij het belangrijke vliegveld Kota Bharu. Een Japanse gepantserde divisie trok snel naar het westen op in de hoop de Britse 11de divisie af te snijden, deze wist echter tijdig terug te trekken, zo wel de haven Penang onbeschermd achterlatend voor Japanse schepen. Na de verovering van Penang werd de opmars richting Singapore begonnen.

Singapore werd door Churchill "de sterkste marinehaven van het oosten" genoemd en geen Brit verwachtte dat de haven zou vallen door de Japanners. De verdediging van Singapore was vooral gericht tegen een landing uit zee, niet tegen een aanval via Malakka, en dat was nu precies wat de Japanners deden: Tijdens hun opmars geraakten ze door amfibische transporten steeds weer achter de Britse linies, waardoor deze haastig terug moesten trekken. Vanuit Kota Bharu trok tegelijkertijd een tweede Japanse eenheid richting het zuiden op langs de spoorweg die wat meer landinwaarts lag. Zo kwamen de Japanners op 29 december 1941 rond Johoro bijeen vanuit drie verschillende richtingen en vormden een sterk leger onder leiding van Nippon.

Tevoren, op 10 december 1941, waren de moderne Britse slagschepen Repulse en Prince of Wales al door Japanse toestellen tot zinken gebracht, wat de zeeverdediging van Singapore tegen een landing sterk deed afnemen. Singapore zat zelf nog altijd in de droom van "wij worden niet aangevallen": was het tenslotte niet zo dat er een bezetting was van 85.000 man, een luchtmacht van 141 (verouderde) toestellen. En trouwens: hoe zouden de Japanners ooit vierhonderd mijl door Malakka konden optrekken? Toch werd reeds op 8 december 1941 een Japanse luchtaanval op Singapore uitvoerd. Singapore bood meer als twee weken weerstand toen de Japanners de straat Jehore overstaken. Om 6:10 op 15 februari 1942 capituleerden Singapore voor de Japanners. Het was een zware nederlaag voor de Britten.

[bewerk] Nippon neemt Nederlands-Indië

Nederlands-Indië - tegenwoordig de republiek Indonesië - nam voor Japan een vitale plaats in tijdens de Tweede Wereldoorlog: Het land was rijk aan olie, en omdat de Verenigde Staten bij een oorlog de oliekranen naar Japan dicht zouden draaien werd de olie van Nederlands-Indië voor Japan een levensader. Reeds eerder was in politiek overleg gepoogd Indië meer in Japanse invloedsfeer te krijgen, maar de Verenigde Staten waren daar fel op tegen en dreigden met allerlei sancties. Tenslotte: wanneer Nederlands-Indië in de Japanse invloedsfeer kwam te liggen zouden Amerikaanse oliesancies tegen Japan niets meer uithalen.

Nederlands-Indië was door de Duitse inval in Nederland en de geringe beweegruimte van de regering in Londen niet in de beste staat van verdediging. Daarbij kwam nog dat grote delen van de marine en luchtmacht onder Brits of Australisch gezag stonden bij onder andere Singapore, omdat die plekken van groter strategisch belang werden geacht als Nederlands-Indië. In totaal bestond de verdediging van Indonesië (Indië) uit 3000 man van de KNIL - Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger -, inheemse politiesoldaten van de "Landstorm", 27 bommenwerpers (en later tien Australische) en de Koniklijke Marine waaronder het slagschip de Tromp.

De Japanse aanvallen op Nederlands-Indië begonnen op 10 januari 1942 toen Japanse troepen landingen uitvoerden rond Tarakan op Borneo. De Japanners landen op de oostkust van het eiland, dat slechts zwak door de Nederlandse troepen was bezet. Toch kregen de Japanners hun prijs niet in handen: de olie van Tarakan, die op geringe diepte bruikbaar gewonnen werd, ging in vlammen op. Tegelijkertijd voerden Japanners landingen uit op Celebes, bij het plaatsje Manado, dat belangrijk was vanwege haar beschutte baai en basis voor watervliegtuigen. Op 11 januari 1942 voerden de Japanners hier hun grootste landing uit en veroverden Manado.

In de dagen die volgden lanceerden de Japanners aanvallen op de plekken in Nederlands-Indië waar olie gewonnen werd of die van strategisch belang waren zoals de Balikpapan, Kendari, Pemangkat ( Borneo ) en Celebes. Op 29 januari werd een gezamelijke Australisch/Nederlandse strijdmacht op het eiland Ambon verslagen en zo kwam Australië binnen het bereik van de Japanse vliegtuigen. Er werd hevige strijd geleverd rond de stad Palembang in het zuiden van Sumatra geleverd, waar zich niet alleen olie maar ook twee raffinaderijen bevonden.

Nederlands-Timor werd samen met Portugees-Timor (bezet door Australische troepen) aangevallen op 12 december 1942. De zwakke verdediging kon niet op tegen de superieur bewapende Japanners en Timor capituleerde. Op 28 februari 1942 landen Japanse troepen bij Erétan op Java, de Nederlands-Indische hoofdzetel en zenuwpunt van Indië. De strijd duurde meer dan een week, en door het besluit van de Nederlanders alleen het strategisch en economisch belangrijkere West-Java te verdedigen werd de Japanse opmars sterk vertraagd. Toch kon de aangeslagen KNIL niet verhinderen dat ook Java in handen van de veroveraars viel.

In 1943 zouden nog ondersteunende landingen worden uitgevoerd op Nederlands Nieuw-Guinea ter verovering van Australisch Nieuw-Guinea, dat van groter strategisch belang werd geacht. Alleen het zuiden van Nederlands Nieuw-Guinea werd niet door Japanse troepen bezet.

[bewerk] Val van de Fillipijnen.

Zie Slag om de Filipijnen (1941-1942) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 7 december 1941 bombardeerden de Tweede Japanse luchtvloot het eiland Luzon. De Amerikaanse luchtmacht was reeds opgestegen en bevond zich ver weg, en de Amerikaanse generale staf kwam met het plan Formossa plat te gooien. Toen de Japanse bommenwerpers boven Luzon verdwenen waren werd het sein 'alles veilig' gegeven en landen de Amerikaanse bommenwerpers om extra bommen en brandstof te innen. Wat de Amerikanen echter niet wisten was dat 108 Japanse marinevliegtuigen via Formossa al opgestegen waren voor een tweede raid. De Amerikaanse luchtmacht werd bijna compleet vernietigd!

Op 27 december landen de Japanners overal verspreid op de Filipijnen en begonnen met ondersteuning van letterlijk honderden toestellen een opmars richting Manilla en Bataan. De Amerikaanse bommenwerpers en koopvaardijvloot werden in het nachtelijk duister naar Australië overgebracht, en zo misten de Japanners een gouden kans een groot deel van de Geallieerden koopvaardijvloot in handen te krijgen. Manilla werd een open stad verklaard, en zonder enige tegenstand te ontmoeten trokken Japanse legereenheden de Filipijnse hoofdstad binnen als vakantiegangers. 80.000 Amerikaanse troepen wisten zich nu terug te trekken op het sterke fort Bataan. Hier hielden ze stand en sloegen keer op keer Japanse aanvallen af. McArthur en diens gezin werden in de nacht van 11 maart geëvacueerd naar Darwin in Australië. Kort daarna op 8 mei 1941 gaf de nieuwe bevelhebber Generaal Jonathan Wainwright zich over aan de Japanners.

[bewerk] de val van de Amerikaanse positie in de Pacific.

Guam en Wake waren van groot strategisch en militair belang in de Pacific. Amerika had er marine en luchtmachtbasis, en kon hiermee een groot deel van de centrale Pacific bestrijken met bommenwerpers. En dat was weer een serieuze bedreiging voor vooruitgeschoven Japanse positie's rond de Gilbert Islands en de Marshall islands.

Guam werd aangevallen door overweldigende Japanse strijdkrachten, en moest al na twee dagen haar verzet staken tegen de vijand die hen overal omringden. Wake wist de eerste zwakke Japanse landing te weerstaan, en de vliegtuigen van Wake islands voerde nog enkele vluchten uit over de Marianen, maar daarna kwamen er zeven torpedoboten die een bombardement inzetten waarna een sterker Japans smadeel landen. Dit keer moest Wake wel cappituleren voor de machtiger vijand.

Nu kwam er een groot gevaar voor de Amerikaanse positie in de Pacific omdat alle Amerikaanse stellingen in haar westelijke gebieden veroverd waren en ze alleen nog op Midway konden bouwen. Dit eiland werd dan ook door de Japanners - met zware verliezen - gebombardeerd.

[bewerk] Japanse verovering van Nieuw-Guinea, en de indamming van haar expansie.

Japan beheersten nu reeds een geweldig groot gebied, dat met minimale verliezen was veroverd. Nu landen er een Japans leger op Nieuw-Guinea bij Hollandia - op Nederlands Nieuw-Guinea - en begon naar het Australische deel op te trekken. Op 23 januari 1942 bezette de Japanners zonder op veel weerstand te stuiten de haven Rabaul. Deze haven was een van de beste natuurlijke havens ter wereld en de sleutel tot het beheersen van de Bismarck archippel. Deze werd dan ook snel veroverd op de gedemoraliseerde Geallieerden troepen. Op Nieuw-Guinea zelf werd de strijd hoe langer hoe zwaarder : de Japanners stuiten voor het eerst in hun veroveringsoorlog op sterk verzet. Op 8 maart wisten de Japanners met weinig moeite de steden Lae en Salamaua te bezetten, waarmee ze heel het noorden van Nieuw-Guinea in handen hadden. Tegelijkertijd landen een Japans korps op de Solomon Eilanden ten oosten van Nieuw-Guinea, en de daar aanwezige Britse troepen moesten cappituleren. Toch was dit de rand van de Japanse expansie : ze wisten de niet verdedigde eilanden tussen de Solomon eilanden en Nieuw-Guinea te veroveren, en daarmee kwam er een einde aan de Japanse expansie. Haar marine wist de Geallieerden koopvaardij van en naar Australië te storen, en toen deden de Amerikanen een tegenaanval wat resulteerden in de slag om de Koraalzee. Dit werd een Geallieerden overwinning, hoewel maar net.

[bewerk] tegenoffensief van de Geallieerden.

Nu moesten de Geallieerden het initiatief van de Japanners over zien te nemen. Ze wisten via het kraken van een Japanse code dat de Japanners het Amerikaanse eiland Midway wilden veroveren. Hier basseerden ze dan ook hun sterkste strijdkrachten voor de strijd tegen Japan. Weldra werden de Japanners zichtbaar op de radar, en een kat en muis spel begon over wie de eerste slag uit zou mogen dienen. De Amerikanen waren voorzichtig omdat ze wisten dat de Japanners sterker waren als zijzelf. De aanval begon toen de Amerikanen hun vliegtuigen lieten opstijgen van hun vliegvelden op Midway, en deze maakten contact met de Japanse vloot. Ze lieten hun bommen vallen, maar deze richten slechts weinig schade aan...