Pampus
Van Wikipedia
52° 21' NB, 5° 4' OL Het Pampus is een met fijn slib verondiepte geul, gelegen voor de monding van het IJ in de voormalige Zuiderzee ten oosten van Amsterdam en ten noorden van Muiden. Ook is het een kunstmatig eiland, een Fort, onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
Inhoud |
[bewerk] Enkele cijfers
Lengte: 205 m.
Breedte: 164 m.
Oppervlakte: ca. 0,03 km².
Hoogste punt: (lichtbaken) 13,3 m NAP.
Inwoners: 2.
[bewerk] De naam
De naam duidt op een woord dat in ons huidige taalgebied niet meer voorkomt en de betekenis van 'dikke brij' heeft, hetgeen duidt op de slappe consistentie van de ondiepte. Uit geomorfologisch onderzoek komt naar voren dat het Pampus oorspronkelijk geen bank (en zeker geen zandbank!) maar een stroomgeul, later vaargeul, was die door aanslibbing in een voor de scheepvaart hinderlijke ondiepte is veranderd.
[bewerk] Geschiedenis
Ten tijde van de koloniale wereldhandel door Nederland, de V.O.C., konden de schepen, zwaarbeladen door de handelswaar vanuit bijvoorbeeld Nederlands-Indië als ze bijna thuis waren soms die ondiepe vaargeul niet makkelijk passeren en moesten dan wachten achter een groot en diepliggend schip dat, om het de vaargeul door te krijgen, met spierkracht (mens en dier) of met scheepskamelen daar bij vloed doorheen werd getrokken.
[bewerk] Gezegden
Hieraan hebben we de uitdrukking voor pampus liggen te danken. In die tijd was de Zuiderzee een echte zee, met eb en vloed. Tegenwoordig liggen er 's zomers zeiljachten bij Pampus te borrelen. De uitdrukking krijgt zo een andere betekenis.
Er is nog een betekenis voor de uitdrukking "voor pampus liggen". En die betekenis is dat je totaal dronken bent. De relatie met het fort is als volgt: vroeger kwamen de schepen van de VOC richting Amsterdam aan en moesten wachten bij Pampus op het juiste tij om de haven van Amsterdam binnen te varen. Daarna gingen de matrozen naar de haven, meerden af, kregen hun gage en verspilden het in de dagen daarna aan drank en vrouwen. Dan gingen ze naar huis, net zo berooid als ze voor de reis waren. Het probleem was dat alle matrozen uit de provincie kwamen. Amsterdam was veel te klein om duizenden mensen als matrozen te leveren. Wanneer er weer een ronselaar van de V.O.C. in de dorpen kwamen, dan zeiden de moeders van de aanstaande matrozen: "Niet doen, dat brengt niets op." Die ontmoediging was slecht voor de handel, want als er geen matrozen waren, dan konden de schepen niet bemand worden, wat verlies van laadruimte en winst betekende. De Heren van de V.O.C. bedachten een truc. Als de schepen voor de rede van Pampus lagen kregen ze water, eten en zeep. Vervolgens werd er een bordeel afgehuurd. De dames van het bordeel werden samen met een forse hoeveelheid drank aan boord gebracht. Na drie dagen waren de schepelingen totaal uitgeraasd en uitgeput. Daarna ging het schip naar de haven, meerde af, de matrozen kregen hun gage en gingen naar huis. Nu gingen ze met geld naar huis en met stoere verhalen. Hierdoor was het eenvoudiger om matrozen te werven. De term "voor pampus liggen" in de zin van dronken zijn komt derhalve uit het hier beschreven gebruik vandaan.
[bewerk] Doel van het fort
Na de Frans-Duitse oorlog van 1870 was het Nederlands bestuur bevreesd voor een aanval op Amsterdam. Men bouwde rondom Amsterdam een vestingring, de Stelling van Amsterdam en voor de monding van het IJ werd op een kunstmatig eiland op een hoger gelegen gedeelte van het Muiderzand, ten zuiden van de vaargeul, een forteiland gebouwd, het fort bij het Pampus genaamd. De naam van dit forteiland is dus ontleend aan het aangrenzende Pampus. Het fort staat op 4000 heipalen van 11 meter lang. Het is voltooid in 1895 en nooit voor enige oorlogshandeling gebruikt en werd in 1933, één jaar na het gereedkomen van de Afsluitdijk gesloten.
[bewerk] Tweede Wereldoorlog
In de Hongerwinter (de winter van 1944-1945) was het erg koud en vroor het hard, waardoor het eiland over het ijs bereikbaar was. Al eerder hadden de Duitsers het metaal van het eiland verwijderd voor hun industrie en in 1944 haalde de Amsterdamse bevolking het hout eruit om zich warm te stoken. Het fort raakte hierdoor in verval maar wordt tegenwoordig door vrijwilligers geconserveerd.
Dit Fort Pampus behoort, vanaf kort na de bouw, tot de gemeente Muiden en is tegenwoordig te bezichtigen.
[bewerk] Toekomst
Er is een weg gepland van Amsterdam naar Almere die vrijwel over het fort gaat lopen. Dit moet een oplossing worden voor de files op de A6 en A1.
[bewerk] Overig
Het eiland is via het haventje tegen betaling te betreden, elders aanleggen is verboden en ook gevaarlijk. Rond Pampus ligt net onder water een muurtje in het water, waarop boten vast kunnen lopen. De muur is goed te zien op luchtfoto's. Een uitzondering op het aanlegverbod is het kleine strandje net buiten de zuidpier van de haven, het is daar voor kanoërs toegestaan te rusten.
[bewerk] Literatuur
- J.D. van der Tuin, De natuurlijke naamsverklaring van Pampus, Maandblad Amstelodamum 81 (1994).
