Spoorlijn Boxtel - Wesel (Duits Lijntje)

Van Wikipedia

Duits Lijntje
Totale lengte:	93 km
Aangelegd door:	NBDS
Geopend: 15 juli 1873: Boxtel - Goch 1 juli 1878: Goch - Wesel
Opheffing treindienst: 17 september 1944: Uden - Hassum 15 mei 1949: Hassum - Goch 1 augustus 1950: Boxtel - Uden 26 mei 1963: Goch - Uedem
Gesloten: 10 maart 1945: Uedem - Wesel 1 november 1966: Goch - Uedem 1 maart 1967: Hassum - Goch 24 mei 1971: Beugen - Hassum 1978: Uden - Beugen 1986: Veghel - Uden 29 maart 2005: Boxtel - Veghel
Huidige status: buiten gebruik: Boxtel - Veghel opgebroken: Veghel - Wesel
Type spoorweg:	locaalspoorweg: Boxtel - Veghel
Geëlektrificeerd:	nee
Aantal sporen:	1: Boxtel - Veghel
Baanvaksnelheid: (in km/u)	30: Boxtel - Veghel
Beveiliging:	geen
Boxtel - Wesel
uit Utrecht en uit Breda 0 Boxtel naar Eindhoven Viaduct van A2 Brug over de Dommel 4 Liempde Olland 10 Schijndel Eerde Brug over de Zuid-Willemsvaart Havenspoor Goederenstation Veghel 18 Veghel vanaf hier opgebroken 24 Uden Zeeland 35 Mill voorheen Mil 41 Haps A73 Nijmegen - Venlo 44 Kruispunt Beugen uit Nijmegen 46 Oeffelt Spoorbrug over de Maas 49 Gennep 53 40,2 Staatsgrens Nederland - Duitsland 38,0 Hassum 34,5 Asperden B9 1e Brug over de Niers uit Kleef 30,4 Goch naar Keulen 2e Brug over de Niers 26,7 Vornick 3e Brug over de Niers 26,3 Kalbeck 24,7 Buckholt 22,5 Uedem voorheen Preußisch Uedem 19,7 Uedemerfeld 18,0 Uedemerbruch 15,3 Labbeck 10,2 Xanten West voorheen Xanten uit Kleef naar Rheinhausen Kleef - Rheinhausen 4,2 Birten B57 2,3 Menzelen-Ginderich uit Menzelen Ost en Venlo 0,0 49,3 Büderich 48,6 Büderich Ost Spoorbrug over de Rijn uit Arnhem en uit Bocholt 41,1 Wesel naar Oberhausen, Haltern en Oberhausen-Spelle

Het Duits lijntje is een voormalige spoorlijn van de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS). Deze verbond het Duitse Wesel met het Nederlandse Boxtel via Goch, Gennep, Uden en Veghel.

[bewerk] Geschiedenis

Het gehele traject kon worden geopend in 1878 met de bedoeling een onderdeel van de snelste verbinding Londen – Berlijn – St. Petersburg te zijn. Vanaf 15 mei 1881 reden over deze lijn D-treinen (internationale sneltreinen) waarmee men zonder overstappen van Londen via Vlissingen naar Berlijn kon reizen. Vanwege dit comfort maakten veel vorsten en diplomaten voor hun Europese reizen gebruik van dit traject. Het Duitse grensstation was Goch, het Nederlandse was Gennep. De NBDS was in 1908 de eerste spoorwegmaatschappij in Nederland die stoomlocomotieven met asindeling 2'C gebruikte. Deze kregen vanwege hun blauwe kleur de bijnaam Blauwe Brabanders.

NBDS-aandeel

De Eerste Wereldoorlog maakte in 1914 een einde aan dit prominente verkeer. In deze periode maakten vooral vluchtelingen uit Engeland en later uit Amerika gebruik van de NBDS door het toenmalige neutrale Nederland.

Tussen Büderich en Wesel gebruikte de NBDS een 1950 m lange spoorbrug over de Rijn. Deze werd gebouwd tussen 1872 en 1874, als onderdeel van de aanleg van de lijn Wesel – Straelen – Venlo door de Köln-Mindener Eisenbahn. Een ander belangrijk kunstwerk op het 100 km lange baanvak was de 310 m lange spoorbrug over de Maas bij Gennep.

In 1925 werd de NBDS aan beide zijden van de grens genationaliseerd. D-treinen keerden niet meer terug op dit baanvak. Aan beiden zijden was de lijn gedegradeerd tot zijlijn.

Op de eerste Nederlandse oorlogsdag viel de spoorbrug bij Gennep door verraad in handen van de Duitsers. De Peel-Raamstelling werd vervolgens doorbroken.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd op de 18 september 1944 de Gennepse spoorbrug door de Duitsers opgeblazen om zo de oprukkende Geallieerden tegen te houden. De Geallieerden zijn genoodzaakt een baileybrug ter vervanging aan te leggen. Treinverkeer wordt omgeleid via Nijmegen – Mook. Op de hei nabij De Looi bij het zogenaamde Hommersum-junction kunnen treinen toch weer richting Duitsland rijden.

Op 10 maart 1945 blies de terugtrekkende Duitse Wehrmacht de spoorbrug bij Wesel op. Daarmee kwam een eind aan het Duitse gedeelte van het Duits lijntje. In de jaren 1960 en 1970 werd in fasen het Duitse gedeelte gesloten en opgebroken. Daarvóór was het gedeelte tussen Xanten en Uedem in de Tweede Wereldoorlog al zo vaak door sabotage beschadigd dat dit niet meer werd hersteld. Op het tracé tussen Goch en Uedem werd een verkeersweg aangelegd.

In 1950 beëindigde de NS het laatste stukje personenverkeer op de lijn Boxtel – Uden. In 1972 werd het goederenvervoer op het stuk Mill – Gennep beëindigd. Intussen had men bij Gennep naast de spoorbrug een verkeersbrug aangelegd. De laatste trein is de zogenaamde leutexpres tijdens het carnaval van 1971, waarna de spoorbrug ontmanteld werd. Op 1 mei 1982 werd nabij het voormalige station van Gennep een spoorwegmonument onthuld, Loc 94, een gerestaureerde Pruisische stoomlocomotief uit 1924.

In 1978 verdween ook het goederenvervoer tussen Uden en Mill en in 1983 tussen Veghel en Uden, waarna de sporen werden opgebroken. In 2004 beëindigde de NS het goederenvervoer op het laatst overgebleven stuk van Boxtel tot Veghel.

Uit protest tegen de plannen van ProRail om de aansluiting bij Boxtel te verbreken werden er op Tweede Paasdag 2005 ritten georganiseerd met een stoomtrein van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij en een LINT van Syntus. Begin mei in dat jaar werden de wisseltongen van het aansluitwissel alsnog verwijderd.

[bewerk] Reizigers

Reizigers die gebruik maakten van de spoorlijn:

1877: 189.560 passagiers

1887: 312.882 passagiers

1897: 486.524 passagiers

1907: 803.916 passagiers

1913: 876.213 passagiers

[bewerk] Trivia

• In de tijd van de Russische Tsarenfamilies maakten deze gebruik van het Duits Lijntje om vanuit Sint-Petersburg in Rusland via Duitsland en Nederland (en/of België) naar Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië te reizen. Zo schijnen keizerlijke hoogheden weleens korte tijd voet op Nederlandse bodem c.q. treinstations te hebben gezet op weg naar (familie-)bezoeken in Londen.
• Het Duits Lijntje als onderdeel op een west-oost spoorverbinding tussen Vlissingen/Roosendaal (Nederland) naar Duitsland was eigenlijk al een soort van 'Betuwe-spoorlijn' (om goederen van Nederlandse havens naar Duitse achterland te vervoeren) avant-la-lettre.
• Vergelijk ook met 'IJzeren Rijn', een spoorverbinding in west-oostwaarts van België via Nederlands Limburg naar Duitsland.

[bewerk] Toekomst

Op verzoek van vooral de gemeente Veghel werd er sinds 2000 onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor heropening van het Duits Lijntje voor personenvervoer. Een eerste onderzoek van de toenmalige busvervoerder BBA in 2003 was negatief over de kansen voor spoorvervoer over het lijntje, omdat reactivering 250 miljoen euro zou kosten zonder dat de verbinding tijdwinst oplevert. De BBA concludeerde dat beter het busvervoer uitgebreid kon worden. Naar aanleiding van dit onderzoek besloten diverse overheden niet langer mee te werken aan de plannen.

De gemeente Veghel was echter niet overtuigd van de juistheid van de resultaten en besloot in 2005 zelf, met steun van de provincie Noord-Brabant, een uitgebreid onderzoek te laten doen door het onafhankelijke onderzoeksbureau Goudappel Coffeng en Movares (voorheen Holland Railconsult). Uitgangspunt van de studie is een samenhangende vervoersstructuur voor trein en bus in een zogenoemd 'visgraatmodel', waarin de trein de 'ruggengraat' vormt en de bussen als 'graten' de aan- en afvoer van en naar de stations verzorgen.

In de vervoerwaardestudie van Goudappel Coffeng werden de volgende varianten vergeleken:

Bron: Goudappel Coffeng, Vervoerwaardestudie reactivering spoorverbinding Boxtel-Uden, juni 2006

* Met stations in Boxtel, Schijndel, Veghel en Uden (stadsrand)

** Met haltes in Boxtel, Liempde, Schijndel, Eerde, Veghel-Dubbelen, Veghel, Veghel-Oost, Mariaheide en Uden

*** Reistijd vanaf een willekeurig adres in Uden naar het station van 's-Hertogenbosch, waar de meeste forensen in het gebied naartoe reizen. Voor lighttrain naar 's-Hertogenbosch geldt bijvoorbeeld: ongeveer 10 minuten reistijd naar station Uden (fiets/bus/auto), 35 minuten reistijd met de trein, totaal 45 minuten reistijd

Uit de studie blijkt, dat de snelbus in kwartierdienst de hoogste frequentie en de meeste reizigers en opbrengsten oplevert, maar ook het duurste is. De lighttrain naar 's-Hertogenbosch biedt de snelste reistijd en heeft de hoogste kostendekkingsgraad. Hierbij moet worden aangetekend dat in de spits, afhankelijk van het gekozen materieel (de studie is uitgegaan van LINT, maar er zijn ook langere materieeltypes), waarschijnlijk langere treinen of aanvullend bussen moeten worden ingezet met hogere kosten en een lagere kostendekkingsgraad (58-60%) als gevolg.

Uit het onderzoek van Movares blijkt, dat de door de Veolia geraamde infrastructuurkosten inderdaad veel te hoog ingeschat waren. Een groot deel van de spoorlijn zou nog goed bruikbaar zijn en slechts een klein deel hoeft geheel opnieuw te worden aangelegd. Wel moet de monumentale hefbrug over de Zuid-Willemsvaart verplaatst en vervangen door een nieuw kunstwerk dat zowel het kanaal als de naastgelegen N266 overspant. Ook zijn een viaduct over de N265 (Udenseweg) en een remise in Veghel nodig. De totale kosten aan de infrastructuur worden berekend op 31,2 miljoen euro bij een lighttrain en 35,5 miljoen euro bij een sneltram (extra kosten voor aanleg van een apart spoor in Boxtel).

Op basis van dit onderzoek spraken behalve de gemeente Veghel ook de gemeente Uden en de provincie Noord-Brabant alsnog hun voorkeur uit voor een lighttrain 's-Hertogenbosch-Uden. De overheden menen, dat het hebben van een spoorverbinding een beter imago oplevert en daarmee een grotere aantrekkingskracht op potentiële bedrijven en inwoners uitoefent dan een goede busdienst. Goudappel Coffeng refereert hier ook aan, maar heeft deze factor niet meegewogen. Bovendien stellen de overheden dat een busdienst in toenemende mate te maken zal krijgen met capaciteitsproblemen op de weg en daardoor minder aantrekkelijk wordt.

Momenteel wordt gekeken of voldoende marktpartijen interesse hebben in het exploiteren van de treindienst. Is dat het geval, dan zal de treindienst openbaar worden aanbesteed, eventueel in combinatie met de verkoop van bouwgrond voor bedrijven in de buurt van de stations. Een besluit hierover zal naar verwachting voor de zomer van 2007 genomen worden. De busdienst is overigens onlangs al aanbesteed en wordt tot 31 december 2014 verzorgd door Arriva.

Als de lijn daadwerkelijk weer in gebruik wordt genomen, zou het pas de derde spoorlijn in Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog zijn die voor reizigerstreinen heropend wordt. Alleen bij Veenendaal - Rhenen (reizigersdienst opgeheven in 1944, gesloten in 1972, heropend in 1981) en Enschede - grens - Gronau (gesloten in 1982, heropend in 2001) gebeurde dat tot nu toe. Voor de lijn Boxtel - Uden zou het voor het eerst sinds 1950 zijn dat er weer reizigerstreinen rijden.

[bewerk] Zie ook / verwante onderwerpen

• Lijst van spoorlijnen in Nederland
• Boxtel
• Uden
• Veghel

[bewerk] Literatuur

• Michael Lehmann: Der Blaue Brabant – Die Geschichte der Boxteler Bahn. ISBN 3-9802229-4-2
• London – St. Petersburg, Die Geschichte der NBDS und ihrer Strecke Boxtel – Veghel – Gennep – Goch – Wesel im europäischen Eisenbahnverkehr als CD bei "http://www.boxteler-eisenbahn.de"
• Goudappel Coffeng: Vervoerwaardestudie reactivering spoorverbinding Boxtel-Uden - Rapportage resultaten vervoerwaarde, juni 2006 [1]
• Alex Huijbregtse (Movares Nederland): Revitalisering spoorlijn Boxtel-Uden - Kosten infrastructuur, 30 maart 2006 [2]

[bewerk] Externe links

• (de) Het Duitse Lijntje
• (de) Website over de geschiedenis van de Nord-Brabant-Deutsche Eisenbahn Gesellschaft (NBDS)