Verbuiging van het voornaamwoord

Van Wikipedia

Het Nederlands kent 9 verschillende soorten voornaamwoorden:

Hierna zal hun verbuiging besproken worden:

Inhoud

1 Verbuiging van het aanwijzend voornaamwoord
2 Verbuiging van het betrekkelijk voornaamwoord
3 Verbuiging van het bezittelijke voornaamwoord
4 Verbuiging van het onbepaald voornaamwoord
5 Verbuiging van het persoonlijk voornaamwoord
6 Verbuiging van het uitroepend voornaamwoord
7 Verbuiging van het vragend voornaamwoord
8 Verbuiging van het wederkerig voornaamwoord
9 Verbuiging van het wederkerend voornaamwoord

[bewerk] Verbuiging van het aanwijzend voornaamwoord

Men merke vooraf op dat de accusatief en datief vormen verouderd zijn, men treft deze vrijwel alleen nog aan in vaste uitdrukking als ‘van dien aard’, ‘met alle gevolgen van dien’, et cetera. De genitiefvormen komen nog slechts sporadisch voor, en dan ook alleen in vaste uitdrukkingen als ‘wat dies meer zij’ en ‘in dier voege’. Er bestaan 8 verschillende aanwijzende voornaamwoorden in het Nederlands: deze, die, gene, gindse, zo'n, zo een, zulke en zulk een.

Voor dichtbij: deze

Enkelvoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	deze	deze	dit
Genitief	dezes	dezer	dezes
Datief	dezen	dezer	dezen
Accusatief	dezen	deze	dit
Meervoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	deze	deze	deze
Genitief	dezer	dezer	dezer
Datief	dezen	dezen/dezer	dezen
Accusatief	deze	deze	deze

Voor veraf: die, gene (archaïsch) of gindse (archaïsch)

Enkelvoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	die	die	dat
Genitief	dies/diens	dier	dies/diens
Datief	dien	dier	dien
Accusatief	dien	die	dat
Meervoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	die	die	die
Genitief	dier	dier	dier
Datief	dien	dien/dier	dien
Accusatief	die	die	die

Gene,gindse en zulke worden verbogen zoals een adjectief zonder lidwoord, zie verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord. Zo'n, zo een en zulk een worden verbogen zoals het onbepaald lidwoord, zie verbuiging van het lidwoord.

[bewerk] Verbuiging van het betrekkelijk voornaamwoord

Het Nederlands kent twee verschillende betrekkelijke voornaamwoorden: die en wie. De die-vorm is de normale vorm, de wie-vorm wordt enkel gebruikt als het antecedent ontbreekt. Men merke op dat de woorden waar, waarmee, etc. geen voornaamwoorden zijn, maar voornaamwoordelijke bijwoorden.

De verbuiging van die

Enkelvoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	die	die	dat
Genitief	wiens	wier	wiens
Datief	dien	dier	dien
Accusatief	dien	die	dat
Meervoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	die	die	die
Genitief	wier	wier	wier
Datief	dien	dien/dier	dien
Accusatief	die	die	die

De verbuiging van wie:

Enkelvoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	wie	wie	wat
Genitief	wiens	wier	wiens
Datief	wien	wier	wien
Accusatief	wien	wie	wat
Meervoud
	Mannelijk	Vrouwelijk	Onzijdig
Nominatief	wie	wie	wie
Genitief	wier	wier	wier
Datief	wien	wien/wier	wien
Accusatief	wie	wie	wie

[bewerk] Verbuiging van het bezittelijke voornaamwoord

Het Nederlands kent 7 verschillende bezittelijke voornaamwoorden, waarvan enkele ook een onbeklemtoonde vorm kennen: mijn (m'n) (1 enk.), jouw (je) (2 enk.), uw (2 enk. en mv. beleefdheidsvorm), zijn (z'n)(3 enk. ml. en onz.), haar (d'r) (3 enk. vr.), ons (1 mv.), jullie (2 mv.), hun (3 mv.). Tegenwoordig wordt het bezittelijk voornaamwoord niet meer verbogen als het bijvoeglijk gebruikt wordt, vroeger werd het echter verbogen als een onbepaald lidwoord. Wordt het zelfstandig gebruikt, dan wordt het verbogen als een zelfstandig gebruikt adjectief. Ook kent het bezittelijk naamwoord, dat zelfstandig gebruikt wordt, nog een speciale vorm voor de locatief: mijnent, jouwent, uwent, zijnent, harent, onzent, jullieënt, hunnent. Het bezittelijk voornaamwoord wordt dan altijd voorafgegaan door het voorzetsel te.

Omdat het onbepaald lidwoord geen meervoud kent, en het bezittelijk voornaamwoord dit wel bezit, zal hier de verbuiging van mijn worden weergegeven. Men merke op dat de stammen der bezittelijke voornaamwoorden als volgt zijn: mijn- (m'n-), jouw- (je-), uw- (Uw-), zijn- (z'n-), haar- (d'r-), onz-, jullie- en hun. Ook gelden hier de normale spellingsregels, bv. onz wordt ons, julliee wordt jullieë, haaren wordt haren, huner wordt hunner, etc.
Verbuiging van het bijvoeglijk gebruikte bezittelijke voornaamwoord:

Enkelvoud
	ml.	vr.	onz.
Nominatief	mijn/mijne	mijn	mijn
Genitief	mijns	mijner	mijns
Datief	mijnen	mijner	mijnen
Accusatief	mijnen	mijn	mijn
Meervoud
	ml.	vr.	onz.
Nominatief	mijn(e)	mijn(e)	mijn(e)
Genitief	mijner	mijner	mijner
Datief	mijnen	mijnen	mijnen
Accusatief	mijn(e)	mijn(e)	mijn(e)

Verbuiging van het zelfstandig gebruikte bezittelijke voornaamwoord:

Enkelvoud
	ml.	vr.	onz.
Nominatief	de mijne	de mijne	het mijne
Genitief	des mijns	der mijne	des mijns
Datief	den mijne	der mijne	den mijne
Accusatief	den mijne	de mijne	het mijne
Locatief	den mijnent	der mijnent	den mijnent
Meervoud
	ml.	vr.	onz.
Nominatief	de mijnen	de mijnen	de mijne
Genitief	der mijner	der mijner	der mijner
Datief	den mijnen	den mijnen/der mijner	den mijnen
Accusatief	de mijnen	de mijnen	de mijne
Locatief	den mijnent	den mijnent	den mijnent

[bewerk] Verbuiging van het onbepaald voornaamwoord

Het Nederlands kent 4 onbepaalde voornaamwoorden: iemand, iets, niemand en niets

Enkelvoud
	iemand	niemand	iets	niets
Nominatief	iemand	niemand	iets	niets
Genitief	iemands	niemands	iets'	niets'
Datief	iemand	niemand	iets	niets
Accusatief	iemand	niemand	iets	niets

[bewerk] Verbuiging van het persoonlijk voornaamwoord

Het persoonlijk voornaamwoord is een van de weinige woordsoorten in het Nederlands die nog een gehele verbuiging kent.

Enkelvoud
	1	2	3
Nominatief	ik ('k)	jij (je), gij (ge), u (U)	hij, zij, het
Genitief	mijner	jouwer, uwer (Uwer)	zijner, harer, zijner
Datief	mij (me)	jou (je), u (U)	hem, haar, het
Accusatief	mij (me)	jou (je), u (U)	hem, haar, het
Locatief	mijnent	jouwent, uwent (Uwent)	zijnent, harent, zijnent
Meervoud
	1	2	3
Nominatief	wij (we)	jullie, gij (ge), u (U)	zij (ze)
Genitief	onzer	julliër, uwer (Uwer)	hunner
Datief	ons	jullie, u (U)	hun
Accusatief	ons	jullie, u (U)	hen
Locatief	onzent	jullieënt, uwent (Uwent)	hunnent

Ook kent het persoonlijk naamwoord, dat zelfstandig gebruikt wordt, nog een speciale vorm voor de locatief: mijnent, jouwent, uwent, zijnent, harent, onzent, jullieënt, hunnent. Het persoonlijk voornaamwoord wordt dan altijd voorafgegaan door het voorzetsel te of het bevindt zich te midden de constructie van ... wege of om ... wil.

Het persoonlijk voornaamwoord kent echter geen genitiefvorm meer, hiervoor gebruiken we het bezittelijk voornaamwoord, dat als een onbepaald lidwoord verbogen wordt.

[bewerk] Verbuiging van het uitroepend voornaamwoord

Het Nederlands telt 4 uitroepende voornaamwoorden: wie, wat een, welk (een), zo'n en zulk(e). Voor de verbuiging van wie, zie het betrekkelijk voornaamwoord, Voor de verbuiging van wat een, welk een, zo'n en zulk een, zie verbuiging van het lidwoord: verbuiging van het onbepaalde lidwoord Voor de verbuiging van welk(e) en zulk(e), zie verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord zonder lidwoord

[bewerk] Verbuiging van het vragend voornaamwoord

Het Nederlands telt 2 vragende voornaamwoorden: wie en welk. Voor de verbuiging van wie, zie het betrekkelijk voornaamwoord, Voor de verbuiging van welk(e) , zie verbuiging van het bijvoeglijk naamwoord zonder lidwoord

[bewerk] Verbuiging van het wederkerig voornaamwoord

Het wederkerig voornaamwoor is altijd accusatief of datief:

Enkelvoud
	1	2	3
Datief	mij(zelf)/me(zelf)	je(zelf), zich(zelf), u(zelf)	zich(zelf)
Accusatief	mij(zelf)/me(zelf)	je(zelf), zich(zelf), u(zelf)	zich(zelf)
Meervoud
	1	2	3
Datief	ons(zelf)	je(zelf), zich(zelf), u(zelf)	zich(zelf)
Accusatief	ons(zelf)	je(zelf), zich(zelf), u(zelf)	zich(zelf)

[bewerk] Verbuiging van het wederkerend voornaamwoord

Het Nederlands kent drie wederkerende voornaamwoorden: elkaar, elkander en mekaar. Het wederkerend voornaamwoord kent geen nominatief en geen enkelvoud.

Meervoud
	elkaar	elkander	mekaar
Genitief	elkaars	elkanders	mekaars
Datief	elkaar	elkander	mekaar
Accusatief	elkaar	elkander	mekaar

Categorie: Grammatica