Zijtaart

Van Wikipedia

Zijtaart

{{{inwoners}}} (1 jan 2006)

Geografische ligging

51°35' NB 5°32' OL

Geografische ligging

{{{coordinaten}}}

Stadsrechten (lijst)

{{{stadsrechten}}}

Belangrijke verkeersaders

voormalige N265

Netnummer

0413

Postcodes

5465

Zijtaart (Veghels dialect: Seitert) is een dorp in de provincie Noord-Brabant, gelegen in de Meierij van 's-Hertogenbosch. Zijtaart is een kerkdorp van de gemeente Veghel en telt rond de 1.500 inwoners.

[bewerk] Dorpsontwikkeling

Zijtaart bestaat als kerkdorp officieel sinds 1872 toen het zich als parochie afsplitste van de Sint-Lambertusparochie in Veghel. De kerk van het nieuwe kerkdorp draagt nog altijd het oude torenkruis van de oorspronkelijke Veghelse parochiekerk, die in de 19e eeuw gesloopt werd. Vanuit het moederhuis te Veghel stichtten de Zusters Franciscanessen der Onbevlekte Ontvangenis van de H. Moeder Gods in 1901 het klooster Huize Cecilia in Zijtaart, dat in 2005 haar deuren sloot.

Tot 1872 bestond het gebied rond Zijtaart uit vier verspreid liggende gehuchten: Biezen, Doornhoek, Zijtaart en Zondveld, waaronder Jekschot. De parochiekerk werd tussen de vier gehuchten gebouwd en het dichtst bij het gehucht Zijtaart dat ook haar naam aan de parochie gaf. Enkele buurtschappen van deze parochie lagen ver achteraf en waren in de 14e eeuw ontstaan als kampontginning of herenboerderij (Krijtenburg en Lochtenburg). Toen de kerk in 1872 gesticht werd, breidde het dorp Zijtaart zich sterker uit dan de andere gehuchten. Hierdoor ontstond in de 19e en 20e eeuw de huidige dorpskern.Het oorspronkelijke Zijtaart ligt ten oosten van de kom. Daar lagen reeds in de 12e eeuw de bouwhoeven Groot- en Klein-Seitaert. Deze twee boerderijen waren leenroerig aan het leenhof van Geffen. Zij zijn de naamgevers geweest aan het huidige dorp.

Met de aanleg van de Zuid-Willemsvaart in 1823-1826 werden de buurtschappen rond Zijtaart van het centrum van Veghel afgesneden. Daarop werd een voetveer ingesteld, dat inwoners overzette naar het onder Veghel gelegen buurtschap Leest, waarmee de oude verbindingsweg Zijtaart-Veghel via de Valstraat voor voetgangers begaanbaar bleef.

[bewerk] Landschappelijke ontwikkeling

Zijtaart ligt van oudsher op een oeverwal van de Aa. Een groot gedeelte van het oorspronkelijke landschap werd bepaald door het riviertje de Aa en haar zijrivieren Biezenloop en Jekschotse loop die het gebied ontwaterden. De van oorsprong grotendeels drassige grond rond Zijtaart, zoals het Rijbroek, werd gedurende de 19e eeuw ontgonnen. De grondgesteldheid zorgde voor de aanplant van populieren, waardoor Zijtaart een typisch voorbeeld werd van het kenmerkende Meierijse Peppellandschap (Populierenlandschap). Echter, grote delen hiervan zijn na de Tweede Wereldoorlog onherkenbaar veranderd door ruilverkaveling, dorpsuitbreiding of uitbreiding van Veghel. Door aanleg van het industrieterrein Doornhoek verdween meer van het kenmerkende kleinschalige landschap en ligt Zijtaart tegenwoordig nagenoeg tegen Veghel aan.