Pirenèus

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Pels articles omonims, vejatz Pirenèus (omonimia). 

---

Los Pirenèus, tanben sonats popularament los Pòrts, son una cadena montanhosa entre la mar Mediterranèa (cap de Creus) e l'ocean Atlantic (golf de Gasconha), situada en Occitània (pendís nòrd), als Païses Catalans (èst), al Bascoat (oèst) e en Aragon (pendís sud). Separan los estats de França e Espanha e comprenon al mitan lo principat d'Andòrra. La principala excepcion a aquesta disposicion es formada per la Val d'Aran, que depend d'Espanha mas que se situa sul versant nòrd del massís e l'enclava espanhòla de la ciutat de Llívia. En orografia, demest las anomalias, es inclusa la casuda Cerdanha situada sul versant sud de la cadena, mas partejada entre França e Espanha.

Tenon una longor d'unes 425 km e una largor que generalment fa pas mai de 100 km. Los Pirenèus prenon los noms seguents dins las lengas dels territòris qu'ocupan : en catalan Pirineus; en aragonés Perinés; en basc Pirinioak; en francés Pyrénées; en espanhòl Pirineos.

Segon la mitologia grèga, los Pirenèus foguèron creats per Eracles, que faguèt un clapàs per enterrar la princessa Pirena.

[Modificar] Principalas cimas

Qualques unas de las cimas pus importantas dels Pirenèus son, entre autras:

• Lo Pic d'Aneto (3404 m), en Ribagorça, lo pus naut de la sèrra.
• Lo pic de Pocets (3375 m), en Ribagorça.
• Lo Mont Perdut (3355 m), en Aragon.
• Lo Vinhamala (3298 m), en Gasconha.
• Lo Pica d'Estats (3143 m), a caval entre Pallars Sobirà e Gasconha.
• La Comapedrosa (2942 m), altitud maximala d'Andòrra.
• Lo Carlit (2921 m), en Nauta Cerdanha.
• La Collarada (2886 m), en Aragon.
• Lo Pic de Mieidia d'Aussau (2884 m), en Bearn
• Lo Montardo (2830 m), dins la Val d'Aran.
• Lo Canigó (2784 m), en Conflent.
• Las doas cimas dels Encantats (2747 e 2738 m), en Pallars Sobirà.

Lista del patrimòni mondial en França

Catedrala Nòstra Dama d'Amians | Avinhon | Torre de Belgica e de França | Catedrala Sant Estève de Borges | Canal del Miègjorn | Caps de Girolata e de Porto, Resèrva naturala de Scandola e Calancas de Piana, Corsega | Carcassona | Catedrala Nòstra Dama de Rems, Basilica Sant Remesi de Rems e Palais del Tau, Rems | Catedrala Nòstra Dama de Chartres | Abadiá de Sant Savin sus Gartempe | Abadiá de Fontenay, Còsta d'Aur | Caunas ornadas de la valada de Vesera | Centre vila reconstruch del Havre | Val de Léger | Vièlh Lion | Abadiá del mont Sant Miquèl | Castèl de Fontainebleau e son pargue | Castèl de Versalhas e son pargue | Ribas de Sèina, París | Plaças Estanislau, de la Carrièra, e d'Aligança a Nancí | Pont del Gard | Provins | Mont Perdut, dins los Pirenèus | Monuments romans e romanics d'Arles | Camins de Compostèla | Teatre antic d'Aurenja e Arc de Triomf d'Aurenja | Salina reiala d'Arc e Senans | Sant Emilion | Estrasborg, Granda illa | Vézelay