13 Dywizja Piechoty

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

13 Dywizja Piechoty (13 DP) – polska Wielka Jednostka Piechoty

Spis treści

1 Geneza
2 Ludowe Wojsko Polskie
- 2.1 Dowódcy
- 2.2 Skład
3 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geneza

Tradycje 13. Dywizji Piechoty sięgają Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera. W dniu 9 września 1919 r. rozkazem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 1. Dywizję Strzelców Polskich wywodząca się z tej Armii przemianowano na czteropułkową 13 DP w składzie:

43 Pułk Piechoty Strzelców Legionu Bajończyków (dawny 1 psp 1 DSP)
44 Pułk Piechoty Strzelców Legii Amerykańskiej (dawny 2 psp 1 DSP)
45 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (dawny 3 psp 1 DSP)
50 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych im. Francesco Nullo (dawny 8 psp 3 DSP)

W wyniku kolejnej reorganizacji 18 października 1920 r. ze składu dywizji wyłączono 50 pp i przesunięto go do 27 DP.

[edytuj] Wojna polsko-bolszewicka

[edytuj] Okres międzywojenny

W okresie II RP sztab 13 DP i jej poszczególne pułki stacjonowały w Dubnie (43 pp), Brodach (II batalion 43 pp), Równem (44 i 45 pp oraz 13 pal) i Łucku (3 dywizjon 13 pal).

[edytuj] Dowódcy

gen. dyw. Leonard Skierski (1919)
gen. dyw. Jan Romer (1920)
gen. bryg. Franciszek Paulik (1920)

gen. dyw. Paweł Szymański (1921-1922)
gen. bryg. Marian Kukiel (1922-1925)
gen. bryg. Edmund Knoll-Kownacki (1925-1935)
płk dypl. Józef Ćwiertniak (1935-1939)
płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński (1939)

[edytuj] Wojna obronna 1939 r.

[edytuj] Dowództwo i sztab dywizji 1 września 1939 r.

dowódca dywizji – płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński
dowódca piechoty dywizyjnej – płk art. Wacław Szalewicz
dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk art. Klaudiusz Reder
szef sztabu – ppłk dypl. Kazimierz Siudowski

[edytuj] Skład

43 pułk piechoty Strzelców Legionu Bajończyków
44 pułk piechoty Strzelców Legii Amerykańskiej
45 pułk piechoty Strzelców Kresowych
13 Kresowy pułk artylerii lekkiej
13 dywizjon artylerii ciężkiej
13 bateria motorowa artylerii przeciwlotniczej
13 batalion saperów
13 kompania telefoniczna
kawaleria dywizyjna ("Krakusi")
kompania kolarzy
kompania ckm plot.
służby

[edytuj] Walki

Mobilizacja 13 Dywizji Piechoty pod dowództwem płk. dypl. Władysława Zubosz-Kalińskiego przeprowadzona została drogą alarmową w dniach 14-15 sierpnia 1939 r. Przewieziona ona następnie została 16-18 sierpnia w rejon Bydgoszczy, gdzie wraz z 27 DP weszła w skład Korpusu Interwencyjnego mającego bronić Gdańska. W dniu 31 sierpnia Korpus Interwencyjny jednak rozwiązano, a dywizja została przydzielona do odwodowej Armii "Prusy" gen. Stefana Dęba-Biernackiego. Przerzucanie pododziałów dywizji spod Bydgoszczy w rejon Koluszek rozpoczęto jeszcze 31 sierpnia. Ostatnie pododdziały dotarły do rejonu wyładowczego w nocy z 5 na 6 września. W tym czasie dywizja ześrodkowana została w lasach w rejonie: Regny-Będzelin. Rozkazem dowódcy Armii "Prusy" przesunięta została do obszaru: Tomaszów Mazowiecki-Ujazd w celu jego obrony. Była ostatnią dywizją broniącą drogi do stolicy. W dniach 6-7 września 13 DP prowadziła zacięte walki z niemieckim XVI Korpusem Pancernym pod dowództwem gen. Ernsta Höppnera. 6 września rano niemieckie lotnictwo rozpoczęło bombardowanie pozycji dywizji. Po południu niemiecka 4 DPanc. zaatakowała pozycje 43 pp, a 1 DPanc. – 45 pp. Natarcie zostało odparte, jednak później, gdy Niemcy rozpoznali słabe punkty polskiej obrony, zdołali przedrzeć się na jej tyły i wyprzeć dywizję z Tomaszowa Mazowieckiego. Próbowała ona jeszcze stawiać opór w mieście Lubochnia i okolicznych lasach, lecz poniosła duże straty i dowódca musiał wydać rozkaz odwrotu. Pod wieczór oddziały dywizji, podobnie jak 19 DP i 29 DP, uległy panice. Następnie dotarły do lasu brudzewickiego i 8 września daleko jeszcze były od Wisły. Pod Odrzywołem niemiecka 13 DZmot. rozbiła batalion z 43 pp. Jeszcze jako zorganizowana jednostka 13 DP osiągnęła rejon Dabrówki i Stawiszyna. W nocy na 9 września podjęła marsz przez Głowaczów na przeprawę przez Wisłę w Maciejowicach. Już w Głowaczowie musiała przebijać się przez oddziały niemieckiej 1 DLek. 10 września pod dojściu do Ryczywołu dowódca dywizji postanowił przeprawić wojsko przez Wisłę między Magnuszewen a Maciejowicami. Przeprawę rozpoczęto rano 11 września. Wbrew rozkazowi, aby ciężki sprzęt pozostawić na brzegu, żołnierze na własną rękę przeprawiali przez rzekę nawet haubice z jaszczami. Podczas przeprawy, która trwała aż do zmroku, chaosowi oparł się tylko 43 pp. Na drugim brzegu nie udało się już zebrać całej dywizji.

Następnie część ocalałych oddziałów pod dowództwem płk. dypl. Wacława Szalewicza zreorganizowana została w 13. Brygadę Piechoty i toczyła ciężkie walki z niemiecką 7 DP pod Przemyślem i Jarosławiem, podczas których m.in. stoczono bitwę pod Krzywczą i potyczkę pod Łętownią. 14 września przemaszerowały przez Przemyśl na Mościska.

Z kolei pozostała część dywizji (pod dow. płk. dypl. W. Kalińskiego) broniła do 16 września odcinka Wisły od rzeki Wilga do Maciejowic. Tego dnia wieczorem wyruszała z Samogoszczy w kierunku Warszawy, przez Wilgę, Natolin i Osieck. Ześrodkowanie dywizji nastąpiło w lasach na północ od Pogorzeli. W tym czasie dołączył do niej 2 dywizjon 29 pal (6 dział) mjr. Matuszewskiego. Stan tej części 13 DP wynosił ok. 2300 żołnierzy. Wieczorem 17 września dywizja wyruszała przez Otwock i rankiem następnego dnia przeszła do obrony okrężnej w lesie Emów nad Świdrem. Następnie płk dypl. W. Kaliński podjął decyzję o kontynuowaniu marszu ku Warszawie. 18 września odziały opuściły rejon obrony nad Świdrem, aby szosą nadwiślańską przebić się przez niemiecki pierścień otaczający Pragę. Podczas formowania kolumn marszowych dywizja zostaje zaatakowana przez odział niemiecki, który jednak po uporczywej walce odrzuciła na pozycje wyjściowe. W godzinach wieczornych wojska wreszcie rozpoczęły marsz w kierunku stolicy. Ze względu na bardzo niekorzystne warunki atmosferyczne (ciemna noc, padający deszcz), trudnej do pokonania zabudowy osiedli letniskowych oraz skrajnego wyczerpania żołnierzy masz oddziałów przebiegał z dużymi trudnościami. Kolumny wojska niejednokrotnie ulegały rozerwaniu, a poszczególne pododdziały gubiły drogę w panujących ciemnościach. Okoliczności te zmusiły dowódcę 13 DP do podjęcia decyzji o przejściu do obrony okrążonej Falenicy. 19 września rankiem oddziały niemieckiej 11 DP wsparte artylerią dużego kalibru oraz czołgami uderzyły na polskie pozycje w Falenicy, ale atak zostaje odparty. Kolejny szturm Niemcy rozpoczęli po południu, a walki toczyły się do zmierzchu. Po zapadnięcia zmroku płk dypl. W. Kaliński nakazał swoim jednostkom oderwanie się od nieprzyjaciela i marsz przez Zagóźdź i Skrzypki ku Warszawie. Przed północą pododdziały 13 DP idące na Miedzeszyn i Skrzypki zostały zaatakowane przez przeważające siły niemieckie. W wyniku nocnej walki dywizja przestała istnieć jako zwarty związek taktyczny. Do stolicy dotarło zaledwie ok. 150 żołnierzy z 43 pp. W kolejnych dniach do Warszawy udało się jeszcze przedostać kolejnym grupom. W Warszawie odtworzono dywizję w ramach Armii Warszawa, włączając do niej: 1 i 2 pułki robotnicze. Zreorganizowana i uzupełniona 13 DP prowadziła obronę stolicy aż do momentu kapitulacji miasta 28 września.

[edytuj] Ludowe Wojsko Polskie

13 Dywizja Piechoty została sformowana na przełomie marca - lipca 1945 roku w Katowicach w ramach realizacji planu rozbudowy wojska. Dywizja weszła w skład 1 Armii WP. W październiku i listopadzie 1945 przeniesiono ją na etaty pokojowe.

Na początku 1946 r. rozformowano 13 Dywizję Piechoty.