Alfons Mańkowski

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Alfons Mańkowski (ur. 10 września 1870 w Wielkim Kunsztertynie koło Grudziądza, zm. 14 lutego 1941 w Stutthofie), polski historyk Kościoła katolickiego, duchowny katolicki, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Jakuba i Franciszki z Kamińskich. Uczęszczał do gimnazjum niemieckiego w Grudziądzu (1880-1888), następnie studiował w Seminarium Duchownym w Pelplinie (1889-1894); w 1895 w Pelplinie przyjął święcenia kapłańskie. Uzupełniał studia na Uniwersytecie Jagiellońskim (1902), w dziedzinie historii, filozofii i historii literatury, m.in. u Stanisława Tarnowskiego, ks. Stefana Zachariasza Pawlickiego, Stanisława Smolki. Był proboszczem w Radzyniu (1920-1923) i Lembargu koło Brodnicy (od 1923). W diecezji chełmińskiej pełnił funkcję cenzora ksiąg religijnych (od 1926) oraz prałata kapituły katedralnej (od 1927).

Od 1929 był członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Szczególnie aktywnie działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu, redagował wydawnictwa towarzystwa, w latach 1923-1939 pełnił funkcję prezesa, a w 1925 nadano mu godność członka honorowego. Należał ponadto do Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu (1928 członek zwyczajny, 1936 członek honorowy), Instytutu Bałtyckiego w Toruniu i Gdyni (1930-1939 wiceprezes), Towarzystwa Miłośników Historii w Poznaniu, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

W pierwszych latach XX wieku organizował naukę języka polskiego dla młodzieży szkolnej w Gniewie, Tucholi i Nowem. Działał w wielu organizacjach społecznych, współtworzył Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich w Prusach Wschodnich (1910), wchodził w skład Zarządu Rad Nadzorczych Spółdzielni Polskich w Lubawie i Tczewie. W latach 1918-1919 był członkiem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. Został odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta i Złotym Krzyżem Zasługi. W 1940 aresztowany przez Niemców, został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, gdzie zmarł.

Jako historyk zajmował się dziejami Kościoła katolickiego XIX wieku oraz historią Pomorza Zachodniego. Szczególnie wiele uwagi poświęcił dziejom diecezji chełmińskiej. Badał rządy pruskie na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Chełmińskiej. Przygotował do wydania Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z roku 1614 z uwzględnieniem późniejszych do roku 1759 inwentarzy (1926), Inwentarz dóbr kapituły katedralnej chełmińskiej z XVII i XVIII wieku (1927), Polskie ustawy wiejskie XV-XVIII wieku (1938, ze Stanisławem Kutrzebą). Zgromadził bogaty księgozbiór (obejmujący również czasopisma regionalne i dokumenty), który przekazał w darze Seminarium Duchownemu w Pelplinie.

Był autorem około 160 prac naukowych, m.in.:

Dzieje drukarstwa i piśmiennictwa polskiego w Prusiech Zachodnich wraz ze szczegółową bibliografią druków polskich zachodnio-pruskich (1906)
Imiona i nazwiska rodzinne a nazwy miejscowe. Przyczynek do nazw miejscowych zachodniopruskich od XVII do XIX wieku (1910)
Ruch narodowy w pow. lubawskim 1848-1850 (1913)
Wilkierze dla wsi szlacheckich biskupstwa chełmińskiego z roku 1756 (1913)
Diecezja chełmińska w roku wojennym 1808 (1916)
Bractwo kapłańskie w trzech dekanatach pomorskich 1701-1735 (1917)
Warmiacy wśród duchowieństwa diecezji chełmińskiej i pomorskiej (1918)
Biskup chełmiński Stanisław Jacek Świecicki jako opat komandatoriusz lubiński (1919)
Przeniesienie stolicy biskupiej z Chełmży do Pelplina, 1824 r. (1920)
Kapituła katedralna chełmińska 1466-1821 (1921)
Dzieje myśli uniwersyteckiej na Pomorzu (1925)
O zadaniach historjografii pomorskiej (1925)
Ingresy biskupów chełmińskich (1927)
Liga Narodowa Polska w pow. kwidzyńsko-gniewskim, 1848-50 (1928)