GrudziÄ…dz
Z Wikipedii
Współrzędne: 53°29'33" N 018°46'34" E
GrudziÄ…dz | |||||
|
|||||
Województwo | kujawsko-pomorskie | ||||
Założono | XI w. | ||||
Prawa miejskie | 1291 | ||||
Prezydent miasta | Robert Malinowski | ||||
Powierzchnia | 58,70 km² | ||||
Położenie | 53° 29'33'' N 18° 46'34'' E |
||||
Wysokość | 50 m n.p.m. | ||||
Liczba mieszkańców (2006) - liczba ludności - gęstość |
99 578 1723 os./km² |
||||
Strefa numeracyjna (do 2005) |
(+48) 056 | ||||
Kod pocztowy | 86-300 do 86-311 | ||||
Tablice rejestracyjne | CG | ||||
Położenie na mapie Polski
|
|||||
TERC10 (TERYT) |
046201 | ||||
Miasta partnerskie | ![]() ![]() ![]() |
||||
UrzÄ…d miejski3
ul. Ratuszowa 186-300 GrudziÄ…dz tel. 056 451 02 00; faks 056 462 58 12 (e-mail) |
|||||
Strona internetowa miasta |
Grudziądz (niem. Graudenz) miasto na prawach powiatu w województwie kujawsko-pomorskim nad Wisłą (Most im. Bronisława Malinowskiego w Grudziądzu). Liczba mieszkańców miasta wynosi ponad 99 tys. co daje mu 4 miejsce pod względem wielkości w województwie i 40 miejsce w Polsce.
GrudziÄ…dz jest "stolicÄ…" regionu zamieszkaÅ‚ego przez ok. 250 tys. mieszkaÅ„ców. Region obejmuje swoim zasiÄ™giem Å›rodkowÄ… część Pomorza NadwiÅ›laÅ„skiego. W GrudziÄ…dzu ma siedzibÄ™ Starostwo Powiatowe, natomiast jako miasto wydzielone wypeÅ‚nia zadania powiatu grodzkiego. Najbliżej poÅ‚ożone miasta to: CheÅ‚mno, JabÅ‚onowo Pomorskie, Åasin, Nowe nad WisÅ‚Ä…, Åšwiecie nad WisÅ‚Ä…, oraz WÄ…brzeźno. Laskowice Pomorskie, leżące za WisÅ‚Ä… sÄ… najbliższym dużym wÄ™zÅ‚em kolejowym.
W 2006 roku rozpoczęły się dwie największe inwestycje drogowe w regionie:
- budowa autostrady A1, która w etapie pierwszym połączy Nowe Marzy pod Grudziądzem z Trójmiastem na północy, w drugim z Toruniem a następne z przejściem drogowym z Czechami lub Słowacją;
- budowa pierwszej obwodnicy Grudziądza, która umożliwi wyprowadzenie ruchu tranzytowego z Grudziądza
[edytuj] Historia
-
Zobacz więcej w osobnych artykułach: historia Grudziądza, Prusy, diecezja chełmińska, ziemia chełmińska, Zakon krzyżacki.
Ks. Stanisław Kujot dość dokładnie opisuje chrześcijańskie początki Grudziądza (oraz nazwę miejscowości) na podstawie analizy istniejących po dziś dzień dokumentów: [...]... Tak samo się rzecz miała z ziemią chełmińską, która do Mazowsza należała i z niem razem w pierwszej połowie rządów Bolesława Chrobrego do państwa polskiego weszła. Mazowsze przedwiślanskie należało do Polski już za Mieczysława I. Stosunek zaś ten zależności obu ziemi do Polski nie był przejściowy tylko, lecz trwały, bo zastajemy go jeszcze za Bolesława Śmiałego, kiedy tenże około r. 1065 zamierzając jakieś nowe biskupstwo założyć, prócz innych grodów mu także Grudziądz – Grudenczh – , a w Chełmnie – in Culmine – każdy dziewiąty targ, to jest dochody książęce z niego, i opłatę z karczem – nonum forum cum tabernario – , wreszcie wszystkie przewozy przez Wisłę od ujścia Bzury aż po morze – transitus omnes per Wyslam a Camen usque ad marę – wyznaczył. W. Kętrzyński domyśla się, że darowizny te dla biskupstwa płockiego przeznaczone były. Nie było zaś przykładu, by chrześciański książę ziemię jakąś z samodzielności wyzuł, a przy pogaństwie zostawił, owszem za podbiciem szło z powszechnego zwyczaju nawracanie. Choć tedy pisane źródła, których w kraju współczesnych albo bliskoczesnych brak zupełnie, o sprawie tej tak ważnej milczą, wniosek sam się nasuwa, że i Piastowie chrześciańscy na dolnem powiślu, o ile ono do państwa ich należało, tak samo sobie postąpili...[...][1]
Miasto zostało założone w roku 1291 na prawie chełmińskim. W dawnych tekstach występuje pod różnymi określeniami: Grudenc, Grudencz, Grawdencz, Graudentum, Grudentz, Grudenz, Graudenz. Badacze od wielu lat spierają się o etymologiczne znaczenie nazwy. Część z nich wskazuje, iż nazwa pochodzi od wyrazu gród, inni twierdzą, że od grudzistej ziemi, bogato występującej na tym terenie. Jeszcze inni uważają, iż jest ona pochodzenia pruskiego, co związane było z przenikaniem na linię Wisły żywiołu pruskiego.
[edytuj] Zabytki
- średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta
- mury miejskie z XIV w. (m.in. Brama Wodna)
- na wzgórzu zamkowym pozostałości zamku krzyżackiego z XIV w.
- kościół św. Mikołaja z XIII-XV w.
- kamienice na Starym Mieście
- zabudowania Starego Miasta
- od strony Wisły zespół spichrzów z XIV-XVII w.
- barokowy zespół pojezuicki: kościół św. Franciszka Ksawerego z XVIII w., kolegium z XVII-XVIII w. (obecnie Urząd Miejski)
- barokowy zespół poklasztorny benedyktynek: budynki klasztorne z XVII-XVIII w., tzw. Pałac Opatek z XVIII w., kościół Św. Ducha z XVI w., przebudowany w XVII w.
- zespół poklasztorny reformatów z poł. XVIII w., kościół Św. Krzyża i klasztor, obecnie więzienie
- obwarowania twierdzy Courbiere z końca XVIII-XX w.
- cytadela z przełomu XVIII i XIX w.
[edytuj] Populacja
- ROK - LICZBA MIESZKAŃCÓW
- 1821 - 5 115
- 1826 - 5 300
- 1840 - 5 482
- 1852 - 7 150
- 1885 - 17 336
- 1914 - 44 797
- 1939 - 64 000
- 1945 - 32 746
- 1946 - 36 805
- 1966 - 72 941
- 1976 - 85 600
- 1984 - 94 000
- 2003 - 100 024
- 2007 - 99 578
[edytuj] Edukacja
[edytuj] Szkoły wyższe
- Grudziądzka Szkoła Wyższa
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – Ośrodek Zamiejscowy w Grudziądzu
- Politechnika Gdańska – Ośrodek Zamiejscowy w Grudziądzu.
- Wyższa Szkoła Humanistyczno Ekonomiczna
[edytuj] Szkoły średnie
- I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego – Strona WWW
- II Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego – Strona WWW
- III Liceum Ogólnokształcące – Strona WWW
- IV Liceum Ogólnokształcące – Strona WWW
- V Liceum Ogólnokształcące – Strona WWW
- VI Liceum Ogólnokształcące – Strona WWW
- Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 3 im. Bronisława Malinowskiego – V Liceum Ogólnokształcącego
- Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Ks. Stanisława Staszica
- Zespół Szkół Ekonomicznych im. Oskara Langego
- Zespół Szkół Budowlanych i Plastycznych im. Mikołaja Kopernika
- Zespół Szkół Technicznych im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich – Strona WWW
- Zespół Szkół Gastronomiczno-Odzieżowych im. Marii Skłodowskiej-Curie
- Zespół Szkół Mechanicznych – Strona WWW
- Zespół Szkół Rolniczych im. Władysława Grabskiego – Strona WWW
- Zespół Szkół Medycznych
[edytuj] Sport
- Grudziądzkie Towarzystwo Żużlowe (GTŻ Grudziądz), powołane w 2002 roku w miejsce założonego w 1979 roku Grudziądzkiego Klub Motorowego, który zakończył działalność ze względów finansowych
- GrudziÄ…dzki Klub Sportowy "Olimpia" Strona WWW
- Grudziądzkie Towarzysto Piłkarskie "Nadwiślanin" Strona WWW
- Uczniowski Klub Sportowy Rotmistrz MAT Premium GrudziÄ…dz Strona WWW
- Miejski Klub Sportowy "Start" Strona WWW
- Klub Sportowy "Stal"
- Aeroklub GrudziÄ…dzki Strona WWW
- Ponadto, ze względu na brak odpowiedniej hali w swoim mieście, mecze w Grudziądzu rozgrywa klub PLK Polpak Świecie
W Grudziądzu funkcjonuje 38 klubów sportowych, które prowadzą łącznie 52 sekcje.
[edytuj] Honorowi obywatele
- Jan Paweł II – papież; uroczystego nadania dokonano 16 października 2003 w 25. rocznicę pontyfikatu
- Ferdynand Foch – marszałek Francji i Polski
- Julian Szychowski – senator RP, szambelan papieski, wieloletni przewodniczący Rady Miejskiej
- Damazy Klimek – kupiec, działacz narodowy i społeczny
- Alojzy Ruchniewicz – przemysłowiec, działacz narodowy i społeczny
- Edward Rydz-Śmigły – marszałek Polski
- Salomea Sujkowska – działaczka społeczna
- Jan ÅadoÅ› – rotmistrz 18 PuÅ‚ku UÅ‚anów w GrudziÄ…dzu
- Bronisław Malinowski – wybitny sportowiec – lekkoatleta, wielokrotny medalista mistrzostw Europy i mistrz olimpijski
- ks. Zdzisław Peszkowski – kapelan Rodziny Katyńskiej
- Czesław Szachnitowski – artysta plastyk, wieloletni nauczyciel w II LO im. króla Jana III Sobieskiego.
[edytuj] Urodzeni w GrudziÄ…dzu
- Erich Basarke – niemiecki architekt
- Piotr Gabrych - siatkarz, olimpijczyk
- Johannes Gronowski – polityk niemiecki
- Ernst Hardt – pisarz niemiecki
- Uwe Holtz – niemiecki politolog
- Maciej Hreniak - pływak, podwójny młodzieżowy mistrz świata
- Dominika Leśniewicz - siatkarka, mistrzyni Europy
- Erwin Levy – psycholog amerykański pochodzenia niemiecko-żydowskiego
- Karl Rudolf von Ollech – generał pruski
- Ryszard Poznakowski - polski muzyk i kompozytor, współtwórca grupy Trubadurzy
- Alfred Wohl – niemiecki chemik
- Lucjan Kydryński – polski konferansjer
- Alfons Hoffmann – polski profesor, twórca pomorskiego systemu elektroenergetycznego
- Ryszard Milczewski - Bruno - poeta, prozaik
- Mariusz Czajka - polski aktor teatralny i filmowy
[edytuj] ZwiÄ…zani z GrudziÄ…dzem
- Mieczysław Piechowski – redaktor "Gazety Grudziądzkiej", "Dziennika Grudziądzkiego", "Kuriera Narodowego" (Małe Tarpno), polski dziennikarz i działacz patriotyczny
- Mikołaj Kopernik – wybitny polski astronom, w 1522 roku wygłosił w grudziądzkim ratuszu swój słynny traktat o wartości pieniądza
- Mikołaj z Ryńska – założyciel Związku Jaszczurczego, ścięty w 1411 roku toporem przez Krzyżaków na Rynku w Grudziądzu
- Wiktor Kulerski – polski działacz społeczno-polityczny, dziennikarz i wydawca 'Gazety Grudziądzkiej'
- ks. Eugeniusz Makulski - kustosz sanktuarium maryjnego w Licheniu
- Bronisław Malinowski – wybitny sportowiec
Księgi adresowe:
[edytuj] Ciekawostki
- W krótkim okresie pod koniec XVIII w. przeniósł się do Grudziądza pruski król z dworem.
- Grudziądz jest najmniejszym miastem w Polsce posiadającym własną komunikację tramwajową, w mieście funkcjonują dwie linie tramwajowe (nr 1 i nr 2).
- Na poboczach dróg dojazdowych do miasta ustawione są banery z hasłem: "Grudziądz – miasto na szczęście!" (wymyślonym przez mieszkańców w wyniku konkursu), a także tzw. "Witacze - Żegnacze" nawiązujące do urody grudziądzkich spichrzy.
- W mieście znajdują się galerie handlowe: Galeria Grudziądzka, Galeria Orzeł, Galeria Perła, Galeria Stara Kuźnia; hipermarkety Carrefour i Real oraz supermarkety: Biedronka (Os. Kawalerii Polskiej, Os. Kopernika, Mniszek, Os. Strzemięcin, Os. Wyzwolenia), Billa powstały przez przejęcie istniejącego supermarketu Minimal 25 listopada 2006, Bricomarché, Intermarché, Kaufland, Lidl (Os.Strzemięcin , Galeria Stara Kuźnia), Netto, Stokrotka (Os. Lotnisko, Os. Strzemięcin), Tesco (Os. Strzemięcin, Os.Lotnisko). W budowie jest: Plus (Osiedle Tarpno),oraz Praktiker (obok Galerii Grudziądzkiej)
- Rejon dzisiejszego Grudziądza był zamieszkiwany już od tysięcy lat. Najstarsze wykopane tutaj przedmioty sięgają okresu późnego paleolitu (ok.8 000 lat przed Chrystusem).
- Zakład Karny w Grudziądzu jest największym więzieniem kobiecym w Polsce.(znajduje się tu oddział położniczy).
[edytuj] GrudziÄ…dz jako garnizon wojskowy
[edytuj] Jednostki stacjonujÄ…ce przed 1939
- Centrum Wyszkolenia Kawalerii, w którym szkolili się m.in.
- rtm. Witold Pilecki
- rtm. Jan ÅadoÅ›
- Centrum Wyszkolenia Żandarmerii
- 18 Pułk Ułanów Pomorskich
[edytuj] Jednostki stacjonujÄ…ce po 1945 (rozwiÄ…zane)
- Ośrodek Szkolenia Specjalistów Ubezpieczenia Lotów
- 2. batalion obrony przeciwchemicznej
- 113. Wojskowy Szpital Garnizonowy
[edytuj] Jednostki stacjonujÄ…ce po 1945
- 1. Ośrodek Szkolenia Kierowców
- 8. batalion walki radioelektronicznej
- 4. Rejonowa Baza Materiałowa
- 1. Okręgowe Warsztaty Techniczne
[edytuj] Miasta partnerskie
[edytuj] Dzielnice GrudziÄ…dza
- Kuntersztyn
- Os. Mniszek
- Os. Kawalerii Polskiej
- Os. Kopernika
- Os. Lotnisko
- Os. RzÄ…dz
- Os. Strzemięcin
- Os. Wyzwolenia
- Owczarki
- Pastwisko
- Rudnik
- Sadowo
- Śródmieście
- Tarpno
- Tuszewo
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Galeria
rzeka Wisła w Grudziądzu |
[edytuj] Stare monografie i przewodniki
- Xaver Froelich, Geschichte des Graudenzer Kreises, Graudenz Bd.1 1868, Bd.2 1872.
- Manstein Hugo, Annalen der Stadt Graudenz von 1563 bis 1660, Graudenz 1904.
- Ignacy Żniński, Grudziądz, Grudziądz 1913.
- Album Grudziądza : cykl widoków rotograwiurowych, Kraków 192?.
- Album Grudziądza : 16 artystycznych plansz grawurowych, Kraków 192?.
- Życie Pomorza : królewskie miasto Grudziądz, Grudziądz 1926.
- Władysław Szołdrski, Kronika benedyktynek grudziądzkich, Pelplin 1935.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Oficjalny portal GrudziÄ…dza
- Komercyjny portal GrudziÄ…dza
- Grudziądz w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- GrudziÄ…dz na maps.google.com
- Mapa Graudentz (sektion 2578) (1909, skala 1:25 000)
- Mapa Feste Courbiere (sektion 2478) (1909, skala 1:25 000)
- Mapy i zdjęcia satelitarne:
- Aktualne warunki pogodowe w GrudziÄ…dzu
[edytuj] Przypisy
- ↑ Ks. dr StanisÅ‚aw Kujot; KTO ZAÅOÅ»YÅ PARAFIE W DZISIEJSZEJ DYECEZYI CHEÅMIŃSKIEJ? CZ. 1; (str. 10,11), ToruÅ„ 1902 [1]
Kawalerii Polskiej • Kopernika • Lotnisko • Mniszek • Owczarki • Rządz • Strzemięcin • Śródmieście • Tarpno • Wielkie Tarpno
Miasta na prawach powiatu: Bydgoszcz | Grudziądz | Toruń | Włocławek
Powiaty: aleksandrowski | brodnicki | bydgoski | chełmiński | golubsko-dobrzyński | grudziądzki | inowrocławski | lipnowski | mogileński | nakielski | radziejowski | rypiński | sępoleński | świecki | toruński | tucholski | wąbrzeski | włocławski | żniński
GdaÅ„sk • Tczew • GrudziÄ…dz • Åšwiecie • CheÅ‚mno • Bydgoszcz • Solec Kujawski • ToruÅ„ • Ciechocinek • Nieszawa • DobrzyÅ„ nad WisÅ‚Ä… • WÅ‚ocÅ‚awek • PÅ‚ock • Wyszogród • Zakroczym • Åomianki • Warszawa • Karczew • Góra Kalwaria • Kozienice • PuÅ‚awy • Annopol • Sandomierz • PoÅ‚aniec