Bolesław Chrobry (powieść)

Z Wikipedii

Bolesław Chrobry to dzieło życia polskiego pisarza Antoniego Gołubiewa. Czterotomowy cykl pisany w latach 1947 - 1974 opowiada o życiu i przemianach w zwyczajach i sposobie widzenia świata społeczności, z której wyrósł po wiekach naród polski. Portretuje wszystkie warstwy społeczne - od pospolitego raba, po księcia Bolesława czy cesarza Ottona III. Głównym czynnikiem modelującym te zmiany jest w tej powieści religia chrześcijańska.

Pisarz tworzył swoje dzieło przez wiele lat, wielokrotnie zmieniając i poprawiając gotowe już tomy, a nierzadko dopisując nowe fragmenty. Powieść ta jest nieukończona. Autor wielokrotnie skarżył się na nadmierne rozrośnięcie się materiału, na nieumiejętność opanowania go. Całość zamyka się niewielkim w rozmiarach tomem Wnuk, który w wydaniu z 1981 roku wszedł w skład tomu Rozdroża.

Bolesław Chrobry zdobył ogromna popularność po zakończeniu II wojny światowej, prawdopodobnie na fali rewanżyzmu powojennego. Z czasem jednak tracił na popularności, czego przykładem są daty kolejnych wydań utworu. Do dziś jednak jest uważany za jedną z najlepszych polskich powieści historycznych.

Wydania Bolesława Chrobrego:

• 1947 - tomy: Puszcza i Szło Nowe,
• 1948 - tomy: Puszcza i Szło Nowe,
• 1950 - tom: Złe dni,
• 1952 - tomy: Puszcza, Szło Nowe i Złe dni,
• 1954 - tomy: Puszcza, Szło Nowe, Złe dni i Rozdroża,
• 1956 - całość,
• 1970 - tomy: Puszcza i Szło Nowe,
• 1971 - tomy: Złe dni i Rozdroża,
• 1974 - tomy: Puszcza, Szło Nowe i Wnuk,
• 1980 - tomy: Puszcza i Szło Nowe,
• 1981 - tomy: Złe dni i Rozdroża (z włączonym Wnukiem w skład Rozdroży),
• 1986 - całość,
• 2000 - całość.

[edytuj] Konstrukcja i treść utworu

Bolesław Chrobry składa się z czterech tomów oddzielnie zatytułowanych, z których dwa ostatnie, wedle terminologii zaproponowanej przez A. Chomiuk składają się z dwóch woluminów każdy:

• Puszcza - to pierwszy, jednowoluminowy tom "Bolesława Chrobrego". Akcja rozpoczyna się na puszczańskiej polanie Śliźniów i powoli przenosi się w kierunku centrum ówczesnej państwowości polskiej - Gniezna. Poznajemy tu głównych boahterów powieści: szeroko rozrośnięty ród Śliźniów, księcia Bolesława, księcia Mieszkę, Stojgniewa, Przemka, Odę Dytrykównę, Przybywoja i wielu innych. Autor wykazał tu wielki talent w przestawianiu zakulisowych rozgrywek politycznych podczas zdobywania władzy przez Bolesława i wypędzania Ody z jej synami z księstwa. Stopniowe "wychodzenie z puszczy" symbolizuje przekraczanie przez ówczesne plemiona polskie granicy między zaściankowością świata barbarzyńskiego, a pełnym uczestnictwem w życiu ówczesnego Imperium Rzymskiego.
• Szło Nowe - to drugi jednowoluminowy tom "Bolesława Chrobrego". W nim miejsce znalazły wydarzenia zaliczane przez historyków do najchlubniejszych kart w początkach polskiej państwowości. Mamy zatem tutaj bogato i ciekawie zaprezentowaną historię biskupa Wojciecha, jego działalność, rozterki i męczeńską śmierć; także dzieje zjazdu gnieźnieńskiego i hitorię Bugaja, który odegra znaczną rolę w dalszym ciągu powieści. Tytuł tomu mówi o wejściu księstwa Bolesława w krąg państw europejskich. "Nowe" symbolizuje tutaj zarówno nowy obyczaj i religię, jak i nowy zakręt w dziejach narodu.
• Złe dni - to trzeci dwuwoluminowy tom "Bolesława Chrobrego". Znalazła w nim miejsce artystyczna wizja rywalizacji między księciem Bolesławem a nowym cesarzem - Henrykiem II, zajęcie Pragi czeskiej i późniejsza wojna z cesarzem, zakończona dopiero pokojem w Budziszynie (co nie znalazło już odzwierciedlenia w powieści). Również tutaj wspomniany wcześniej Bugaj - włodarz księcia, stał się sprawcą mordu na pięciu braciach męczennikach.
• Rozdroża - to ostatni dwuwoluminowy tom "Bolesława Chrobrego". Treścią tego tomu są indywidualne przeżycia poszczególnych bohaterów epopei, szczególnie: Latorosłki, Kłąba, Stojgniewa i Dzierbołka. Tom kończy się niezanotowaną w kronikach historycznych wielką pącią pokutną do grobów pięciu braci męczenników i sądem nad Bugajem. Zamyka on cykl, zaś od wydania w 1980-81 roku dołączono do niego króciutki tomik rekapitulujący niektóre wątki, pt.: Wnuk.

O powieści Antoniego Gołubiewa powstała monografia pióra Aleksandry Chomiuk, Antoniego Gołubiewa powieść o Bolesławie Chrobrym, Lublin 1998.