Gniezno

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 52°32' N 017°36' E

Gniezno

Herb Gniezna

Gmina
- rodzaj

Gniezno
miejska

Założono

VIII wiek

Prawa miejskie

1239

Prezydent

Jacek Kowalski

Powierzchnia

49 km²

Położenie

52° 32' N
17° 36' E

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość

70 083
1737,60 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

62-200 do 62-210

Tablice rejestracyjne

PGN

Położenie na mapie Polski

Gniezno

TERC10
(TERYT)

4303903011

Miasta partnerskie

Anagni

Esztergom

Falkenberg

Saint-Malo

Speyer

Roskilde

Humań

Veendam

Urząd miejski³

ul. Lecha 6
62-200 Gniezno
tel. 61 426-04-00; faks 61 426-16-87
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Gniezno (łac. Gnesna, niem. Gnesen) to miasto i gmina w województwie wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim. Miasto leży na obszarze Pojezierza Gnieźnieńskiego, jest otoczone jeziorami: Jelonek, Świętokrzyskim, Winiary. Gniezno jest szóstym co do wielkości miastem w województwie. Gniezno, to pierwsza Stolica Polski, jedno z najstarszych miast w kraju należy do miejscowości najczęściej odwiedzanych przez turystów z kraju i zagranicy.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego. Jest siedzibą arcybiskupów gnieźnieńskich.

Według danych z 30 czerwca 2006², miasto miało 70 080 mieszkańców.

Spis treści

1 Legenda
2 Historia
3 Królewskie koronacje w katedrze gnieźnieńskiej
4 Zabytki Gniezna
5 Gniezno dzisiaj
6 Demografia
7 Dzielnice Gniezna
8 Uczelnie wyższe
9 Kultura i sztuka
10 Sport
11 Sąsiednie gminy
12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Legenda

Gniezno było pierwszą stolicą Polski. Z powstaniem miasta związana jest legenda o Lechu, który założył swój gród w miejscu, gdzie zobaczył gniazdo białego orła.

[edytuj] Historia

Pierwsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Gniezna, pochodzą z końca paleolitu, tj. sprzed 8 tys. lat. od końca VIII w., istniał tu obronny zespół osadniczy państwa plemiennego Polan. Rozbudowany i zmodernizowany za czasów Mieszka I stał się siedzibą pierwszych władców piastowskich jako główny gród państwa Polan.

Legenda głosi, że:

trzej bracia Lech, Czech i Rus. Przedzierali się przez puszcze szukając miejsca, gdzie mogliby się osiedlić. Nagle zobaczyli wzgórze, na którym na starym samotnym dębie siedział orzeł. Wtedy Lech powiedział: "Tego orła białego przyjmuję za godło ludu swego, a wokół dębu zbuduję gród swój i od orlego gniazda Gniezdnem go nazwę". Pozostali bracia poszli dalej szukać miejsca dla swoich ludzi, Czech podążył na południe, a Rus na wschód.

Dotychczas uważano, że w końcu VIII wieku, za rządów półlegendarnej dynastii Popielidów powstał w Gnieźnie gród (plemienia Goplan?) i podgrodzie, otoczone wałem drewniano-ziemnym. Jednak najnowsze badania dendrochronologiczne dostarczyły dowodów na to, że najstarszy gród gnieźnieński został zbudowany dopiero ok. 940 roku na Wzgórzu Lecha (gdzie według źródeł archeologicznych znajdowała się wówczas świątynia pogańska), a więc za panowania Siemomysła Lestkowica z dynastii Piastów. Jednak tak późna chronologia Gniezna, jako obronnej siedziby książęcej, nie wyklucza wcale funkcjonowania na tym miejscu od przełomu VIII i IX wieku pogańskiego ośrodka kultowego, na terenie którego dokonywano prawdopodobnie intronizacji książąt plemiennych. W X wieku Gniezno stanowiło jeden z grodów stołecznych państwa Piastów, obok m. in. Ostrowa Lednickiego, Poznania i Giecza (grodów stołecznych, czyli miejsc gdzie wzniesiono tzw. palatia książęce było kilka, lecz zgodnie z dokumentem "Dagome iudex" z ok. 991 roku, jedyną formalną stolicą państwa polskiego było Gniezno). O stołecznej funkcji Gniezna świadczyć mogą także napisy Gnezdun civitas na monetach Bolesława Chrobrego, jak również fakt pochowania właśnie w Gnieźnie ciała Świętego Wojciecha.

W 1000 roku odbył się w Gnieźnie zjazd, w którym uczestniczył Bolesław I Chrobry i Otton III, podczas tego zjazdu utworzono arcybiskupstwo gnieźnieńskie.

W 1025 odbyła się w Gnieźnie koronacja Bolesława Chrobrego pierwszego króla Polski. W 1038 r. wtargnął do grodu Brzetysław I (książę czeski), pozostawiając po sobie spalone podgrodzia i zniszczoną, ograbioną katedrę. Na skutek tego Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa.

Prawa miejskie uzyskało Gniezno w 1239.

W 1331 miasto zajęli Krzyżacy, rabując je i niszcząc. Odbudowę i rozwój gospodarczy zawdzięcza Gniezno Kazimierzowi Wielkiemu. Za rządów Władysława Jagiełły (1419) gnieźnieńskim arcybiskupom został przyznany tytuł Prymasa Polski oraz zastrzeżona godność kardynała. W kolejnych latach Gniezno stało się dużym ośrodkiem handlu krajowego i międzynarodowego. Każdego roku odbywały się w Gnieźnie jarmarki: św. Wojciecha, św. Trójcy, św. Bartłomieja i św. Andrzeja. Uczestniczyli w nich kupcy z Wilna, Mińska, Brześcia, Śląska, Moraw, Włoch, Flandrii i Anglii, a także z Hamburga, Norymbergii i Frankfurtu. Skutkiem rozwoju handlu był rozwój rzemiosła. Gniezno było drugim po Krakowie ośrodkiem sztuki, szczególnie muzycznej.

Na skutek wielu klęsk takich jak: zarazy, pożary, najazdy obcych wojsk Gniezno stopniowo traciło swoją pozycję w kraju. Jednak od połowy XVIII w. miasto powtórnie zyskuje na znaczeniu.

Widok Gniezna

W 1768 roku Gniezno stało się stolicą województwa. W okresie rozbiorów Gniezno znalazło się pod zaborem pruskim, a w 1815, w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego, znalazło się w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego wchodzącego w skład Prus. W 1918 było jednym z głównych ośrodków powstania wielkopolskiego.

Po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. miasto stało się siedzibą władz powiatowych. Przywrócono także dawny herb miasta z orłem w koronie. W okresie okupacji hitlerowskiej Gniezno weszło w skład Rejencji Inowrocławskiej. 21 stycznia 1945 do miasta weszła Armia Czerwona, po kilku dniach Rosjanie bestialsko z premedytacją spalili katedrę gnieźnieńską. Po II wojnie światowej nastąpiła rozbudowa i dynamiczny rozwój miasta.

[edytuj] Królewskie koronacje w katedrze gnieźnieńskiej

Pieczęć z herbem Gniezna

Katedra gnieźnieńska

18 kwietnia 1025 - Bolesław I Chrobry
25 grudnia 1025 - Mieszko II Lambert i jego żona Rycheza Lotaryńska
25 grudnia 1076 - Bolesław II Śmiały/Szczodry i jego nieznana z imienia żona
26 czerwca 1295 - Przemysław II i jego żona Małgorzata Brandenburska
25 lipca 1300 - Wacław II

[edytuj] Zabytki Gniezna

Drzwi Gnieźnieńskie
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gnieźnie
kościół św. Jerzego (XII w., przebudowany 1782)
kościół gotycki św. Jana z cenną polichromią (XIV w.) i gotycko-barokowy klasztor bożogrobców (XIV, XVII w.)
kościół farny św. Trójcy (XV, XVII w.)
kościół i klasztor franciszkanów (XIII, XVII-XVIIIw.)
kościół św Michała (XV w., przebudowany 1815) z neobarokową wieżą z 1900
kościół św Wawrzyńca (XVI w., przebudowany XIX i XX w.)
kościół cmentarny św Piotra z 1680-90
kościół cmentarny św Krzyża neogotycki z 1834-36
kościół po ewangelicki obecnie garnizonowy, eklektyczny z 1 połowy XIX w., rozbudowany w II połowie XIXw.
kościół neogotycki bł. Michała Kozala z 1894 na terenie szpitala psychiatrycznego Dziekanka
domy klasycystyczne
neorenesansowy gmach dawnego Uniwersytetu Ludowego na Dalkach z lat 20 XX w.

[edytuj] Gniezno dzisiaj

Obecnie Gniezno jest ośrodkiem przemysłu lekkiego, spożywczego, przemysłu elektrotechnicznego, przemysłu mechanicznego i przemysłu budowlanego (szczególnie dynamiczny rozwój tych sektorów nastąpił w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy zaczęły tu inwestować znane zachodnie firmy) Znajdują się tu fabryki: maszyn i urządzeń pakujących, dźwigów i wind budowlanych, zakład techniki biurowej, zakłady elektrotechniczne, fabryka baterii, kilka fabryk okien, fabryka armatury przemysłowej, zakłady poligraficzne, liczne zakłady odzieżowe i obuwnicze. Jest też dużym węzłem komunikacyjnym. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 5 i zarazem trasa europejska E261 Wrocław - Poznań - Bydgoszcz - Gdańsk. Około 20 km na południe - we Wrześni - przebiega autostrada A2 Świecko - Poznań - Warszawa. Najbliższy port lotniczy zlokalizowany jest w Poznaniu (ok. 50 km). Miasto jest także znaczącym ośrodkiem turystycznym.

W czerwcu 1997 roku uroczyście obchodzono milenium śmierci św. Wojciecha. W uroczystościach uczestniczył papież Jan Paweł II, prezydenci siedmiu państw Europy Środkowowschodniej oraz około 280 tysięcy pielgrzymów z Polski i Świata.

W roku 2000 Gniezno było miejscem obchodów milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego z 1000 roku. Z tej okazji odbył się m.in.:

III Zjazd Gnieźnieński - z udziałem prezydentów: Polski - Aleksandrem Kwaśniewskim, Niemiec - Johannesem Rauem, Słowacji - Rudolfem Schusterem, Litwy - Valdasem Adamkusem i Węgier - Árpadem Gönczem;
Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego "GNIEZNO 2000" - zorganizowany przez Związek Harcerstwa Polskiego z udziałem prawie 10 tys. harcerzy (miasteczko zlotowe zlokalizowane było na lotnisku w Bednarach);
V Kongres Krajoznawstwa Polskiego - zorganizowany przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.

Głównym zabytkiem miasta jest katedra gnieźnieńska z grobem św. Wojciecha (trumna-relikwiarz św. Wojciecha została skradziona w 1986, zrekonstruowana w 1987), w katedrze znajdują się również słynne Drzwi Gnieźnieńskie (1170).

Gniezno jest ważną miejscowością na Szlaku Piastowskim, wiodącym z Poznania poprzez Ostrów Lednicki, Gniezno, Trzemeszno, Mogilno, Strzelno, Kruszwicę do Inowrocławia; następnie szlak zawraca do Biskupina i – ponownie przez Gniezno – prowadzi do Giecza. W Gnieźnie rozpoczyna się także Wielkopolska Droga św. Jakuba prowadząca przez Poznań, Leszno do Głogowa. Jest ona częścią szlaku pątniczego z Wielkopolski do Pragi i jednym z najdalej na wschód wysuniętym odcinkiem europejskiej sieci szlaków kulturowych, Drogi św. Jakuba.