Eter (chemia)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Etery to organiczne związki chemiczne, w których występują wiązania C-O-C, przy czym żaden z atomów węgla nie jest związany z więcej niż jednym atomem tlenu.

Wiązanie C-O-C jest dość trwałe. Rozkłada się dopiero pod wpływem działania silnych kwasów lub zasad w podwyższonej temperaturze, dzięki czemu etery są dość trwałymi i niezbyt reaktywnymi związkami. W najprostszym przypadku etery składają się z dwóch grup organicznych (R, R') połączonych atomem tlenu (R-O-R'), są jednak także znane polietery, w których występuje więcej niż jedno wiązanie C-O-C. Niektóre cykliczne polietery znane są pod nazwą eterów koronowych.

Proste etery zawierające tylko grupy alkilowe są bardzo słabo polarnymi związkami (nieco bardziej polarnymi niż alkeny, jednak mniej niż alkohole i estry), nie mieszającymi się z wodą, dzięki czemu są unikalnymi, bezwodnymi rozpuszczalnikami organicznymi.

Eter dimetylowy CH₃OCH₃ i etylometylowy CH₃OC₂H₅ są gazami. Począwszy od eteru dietylowego CH₃CH₂OCH₂CH₃ etery alkilowe są cieczami. Część z nich ma działanie narkotyczne, np. niegdyś powszechnie stosowany w medycynie eter dietylowy.

Innym bardzo znanym eterem jest cykliczny tetrahydrofuran (THF), stosowany powszechnie jako rozpuszczalnik organiczny o umiarkowanej polarności.

Najtańszą metodą otrzymywania eterów jest reakcja dehydratacji alkoholi, w praktyce jest ona ograniczona do syntezy eteru dietylowego:

2 C₂H₅OH --> C₂H₅OC₂H₅ + H₂O (wiązana przez H₂SO₄)

lub reakcji alkoholi z chloro- i bromoalkanami

ROH + Cl-R' --> ROR' + HCl

Reakcja Williamsona:

Spis treści

1 Zastosowanie
2 Nadtlenoetery
3 Inne (zwyczajowe) użycie nazwy eter w chemii
- 3.1 Zobacz też:

[edytuj] Zastosowanie

Eter jest najstarszym środkiem do narkozy, używanym od roku 1846. Wtedy to amerykański dentysta Wiliam Morton w Charlton w Massachusetts wypróbował go przed ekstrakcją zęba, a następnie podczas poważnej operacji chirurgicznej uśpiwszy uprzednio pacjenta oparami eteru. W 4 miesiące później pierwszej takiej operacji na ziemiach polskich dokonano w Krakowie.

[edytuj] Nadtlenoetery

Etery podatne są na utlenianie tlenem. W wyniku reakcji tworzą się nadtlenoetery (nazywane skrótowo nadtlenkami) o wzorze m.in. R-O-O-R'. Nadtlenki są silnymi utleniaczami, odbarwiają wodę bromową, są inicjatorami reakcji wolnorodnikowych oraz są wybuchowe. Etery pozostawione w kontacie z powietrzem mogą zawierać spore ilości nadtlenków. Są one wyżej wrzące od eterów i stanowią poważne zagrożenie przy ich destylacji (nigdy nie destyluje się eterów do końca).

[edytuj] Inne (zwyczajowe) użycie nazwy eter w chemii

Pierwotne terminem eter określano wszelkie substancje charakteryzujące się względną łatwością przeprowadzenia w stan gazowy. Cecha ta jest właściwa także dla substancji chemicznie nie będących eterami:
Eter naftowy - to jedna z lżejszych frakcji ropy naftowej zawierająca głównie pentan i heksan oraz ich izomery. Temperatura wrzenia wynosi około 40°C i jest zależna od sposobu otrzymania. Nazwa jest stosowana do dziś.
Eter octowy - to archaizm oznaczający octan etylu. Nazwa występuje w XIX-wiecznej literaturze chemicznej, użycie jej obecnie jest niedopuszczalne. Temperatura wrzenia octanu etylu jest o około 30°C niższa od temperatury wrzenia kwasu octowego.
Olejki eteryczne - to mieszaniny otrzymane przez destylację surowców roślinnych z parą wodną. Są to zwykle najbardziej lotne substancje organiczne zawarte w roślinie.