Kamień Krajeński

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 53°31'55" N 017°31'43" E

Kamień Krajeński

Herb Kamienia Krajeńskiego

Gmina
- rodzaj

Kamień Krajeński
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1359

Burmistrz

Wojciech Głomski

Powierzchnia

3,65 km²

Położenie

53° 31'55'' N
17° 31'43'' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

2276
623,6 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

89-430

Tablice rejestracyjne

CSE

Położenie na mapie Polski

Kamień Krajeński

TERC10
(TERYT)

6040513014

Urząd miejski³

pl. Odrodzenia 3
89-430 Kamień Krajeński
tel. 52 388-60-50; faks 52 388-63-92

Kamień Krajeński to miasto w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kamień Krajeński. Jest położone pomiędzy dwoma jeziorami - Mochel i Brzuchowo. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego. Kamień leży na terenie Krajeńskiego Parku Krajobrazowego, gdzie podziwiać można rezerwat bukowo-cisowy w dolinie rzeki Kamionki.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 2276 mieszkańców.

[edytuj] Historia

Kamień jako gród znany był już w 1107 roku, czego dowodem jest wzmianka w kronice Galla Anonima o grodzie " ... in loco vocabulo Lapis " co znaczy w miejscu zwanym Kamień, w którym przebywał Bolesław Krzywousty, a było to w roku 1107. Jeżeli jest to prawdą to Kamień można zaliczyć do jednej z najstarszych miejscowości województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Prawa miejskie nadał osadzie arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria ze Skotnik w 1359 roku, jest więc Kamień najstarszym miastem regionu. Przez wieki Kamień pełnił ważną funkcję kościelną i militarną. Był stolicą olbrzymiego archidiakonatu Kamieńskiego, a w XVII w powstało w Kamieniu seminarium duchowne. Herbem miasta jest biała lilijka na niebieskim tle. Jest to część herbu arcybiskupa Macieja Łubieńskiego, fundatora kamieńskiej kolegiaty.

Kamień był siedzibą kasztelani. Zazwyczaj siedzibą kasztelani były okręgi administracyjne, które odpowiadają wielkością byłym powiatom, a na ich czele stali kasztelanowie, którzy zbierali podatki oraz daniny, dowodzili wojskami i sprawowali sądy. Od XIII wieku Kamień i jego okolice są własnością arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, a ludzie zamieszkujący tereny podlegające arcybiskupstwu, zobowiązani byli poza tygodniową pańszczyzną wynoszącą na ogół od jednego do trzech dni, wykonywać dodatkowe prace przy: wysiewie zbóż, naprawach grobli, przędzeniu pańskiej przędzy oraz koszeniu laki i zwózce siana. Lecz, gdy przyjeżdżał arcybiskup mieszkańcy Kamienia musieli dodatkowo dostarczyć do kuchni jedną sztukę wołu ruskiego i jednio ciele holenderskie.

W 1339 roku Kamień i jego okolice zostały przejściowo opanowane przez wojska krzyżackie. Przed nadaniem praw miejskich Kamień nosił nazwę Wawrzeszkowo (Wawrzeszkowice) i był on osadą wiejską. Dopiero w Brześciu 11 lutego 1359 roku z inicjatywy arcybiskupa Jarosława Bogorii Skotnickiego został wydany przywilej, który zmienił wieś Wawrzyszkowo (Wawrzyszkowice) w miasto o ustroju magdeburskim. Zarządzenie to, zostało również potwierdzone przez Króla Kazimierza Wielkiego dokumentem wydanym w Łowiczu dnia 25 czerwca 1360 roku, przy czym miasto otrzymało nazwę Kamień. W akcie lokacyjnym miasto otrzymało 10 włók czyli około 168 ha, zaś od 1597 roku miało ich już aż 41 (688, 8 ha) przy czym 4 włoki (67, 2 ha) zajmował pleban. W ciągu wieków pisownia nazwy miasta Kamień ulegała wielu zmianom. I tak:

w roku 1370 - Kamyn; 1374 i 1384 - Camen; 1381 - 1385 i 1596 - Camień, a oprócz tego istniały jeszcze dwie wersje Camina i Camyn; pod zaborem pruskim - Cammin i Kamin; po odzyskani niepodległości w 1920 roku przyjęto nazwę Kamień Pomorski; po wyzwoleniu w roku 1945 - Kamień Krajeński.

Lokacje miasta z polecenia arcybiskupa poprowadził Tomasz z Radzimia, by w przyszłości zapobiec pustoszeniu majątków kościelnych na Krajnie. Krótko po lokacji miasta został wzniesiony zamek obronny z wieżą, który przetrwał do 1721 roku. W roku 1685 istniała jeszcze część zamku, zwana kamienicą z dwoma wielkimi sklepami (piwnicami), na którymi znajdowały się dwa pokoje, które przygotowane były na przyjazd arcybiskupa.

Obok kamienicy stała wieża, w której urządzone były trzy więzienia dla przestępców. Tuż obok tych budynków stał drewniany dwór, który przeznaczony był dla dzierżawców lub rejentów. Składał się on z dwóch pokoi, alkierza, komory, kuchni i czeladnicy wystawionej w drugiej połowie XVII wieku.

Nad rzeczką (Kamionką) stał browar wraz z gorzelnią, zaopatrujący 17 karczm pańskich. Wiek XV był wiekiem, który na zawsze pozostał w pamięci naszych rodaków, gdyż w tym właśnie czasie najazdy Krzyżaków na ziemie Krajny nie miały końca. W roku 1409 komturowie z Człuchowa i Tucholi przez osiem dni pustoszyli ziemię złotowską i nakielską. W tym też czasie zajęty i spalony został Kamień. Zakon Krzyżacki w wyprawach z 1414 i 1422 roku ponownie spalił miasto. W czasie wojny 13 - letniej z Zakonem Krzyżackim (1454 - 1466) Krajna i jej okolice nie uchroniły się od zniszczeń, jakie powodowały wojska krzyżackie. Dokument wydany 6 czerwca 1457 roku przez króla Kazimierza Jagielończyka świadczy o znacznej randze miasta z tego okresu wojny z Krzyżakami. W dokumencie tym, król poleca wystawić przez Kamień trzech pieszych, dla obrony Malborka (dla przykładu: Sępólno było w stanie wystawić tylko 1 pieszego). Od tego czasu (1457 rok) Kamień wzbogacił się o własną artylerie, co wzmocniło jego obronność. Na początku XVII wieku ziemie krajeńskie stały się terenami przewlekłych wojen polsko - szwedzkich. W czasie wojny (1675 r.) wojska szwedzkie pustoszyły tereny Kamienia i okolic. Za zniszczeniami spowodowanymi wojną szła groźba wybuchu epidemii, a przecież w czasie epidemii masowo wymiera ludność. Dlatego też niektóre osady opustoszały zupełnie. Po ludności, która zamieszkiwała te tereny postały tylko pustki porośnięte lasami. W ten oto sposób z terenu dzisiejszej gminy zginęły osady takie jak: Mochle, Stary Orzeł, Kruszewo, Żabienko, Ovialow, Preuschodorff.

W XVIII wieku, w czasie pierwszego rozbioru Polski ( 1772 r.) granica została przesunięta na południe w jej głąb, aż po "Kraj nad Notecią" (Netzedistrikt). Lecz miasta takie jak Toruń i Gdańsk razem z terenami podlegającymi im, nie weszły jeszcze w skład tych nabytków. Zajęte przez Prusy tereny polskie otrzymały wtedy nazwę Prusy Zachodnie i obejmowały obszar ok. 35 tys. km2 powierzchni zamieszkałej przez 350 osób. Wtedy też okręg nadnotecki podzielony został na cztery powiaty: Wałcz, Kamień Krajeński, Bydgoszcz i Inowrocław. Wiek XIX był wiekiem klęsk i nieszczęść. Najpierw wybuchł pożar w Sępólnie, było to w nocy z 23 na 24 kwietnia 1854 roku. Wielu mieszkańców straciło wtedy dorobek całego swojego życia. Mieszkańcy okolicznych wsi (również Kamienia) choć byli bardzo biedni zorganizowali pomoc dla ludzi z Sępólna. Po tym kataklizmie (pożar), przyszedł następny. W grudniu 1855 r. na tereny Pomorza, a w tym i Krajny nadciągnęły silne mrozy niespotykane tutaj od wielu lat. Oprócz tych nieszczęść wybuchła tu epidemia cholery dziesiątkująca ludność Krajny. Wtedy też, bo w 1866 r. do Kamienia przybyły trzy siostry Elżbietanki, zwane wówczas szarymi siostrami (Perpetua Lorenz - przełożona, Karolina Sperlich i Pregryna Kirchner), które od razu przystąpiły do "walki" z panującymi tu epidemiami. Siostry te robiły tu dosłownie wszystko, począwszy od organizowania "ochronki" dla dzieci pozbawionych rodziców, poprzez sprzątanie u ludzi chorych po leczenie ich w szpitalu.

W 1923 roku Kamień i jego okolice były silnie obsadzone przez element gospodarczy żydowski i niemiecki. Kupiectwo w tym czasie było tu bardzo słabe, dopiero teraz zaczyna się rozwijać. Jednak sytuacja podatkowa i inne opłaty nakładane na handel, wstrzymują jego rozwój. Do 1923 r. liczebność kupiectwa polskiego była tak słaba, że nie mogła tworzyć własnego towarzystwa, więc została ona włączona do towarzystwa niemieckiego. Kamień i jego okolice (powiat sępoleński) - był buforową jednostką administracyjną, toteż zachodnie krańce powiatu stanowiły ówczesną granicę polsko - niemiecką. Powiat zamieszkiwało wielu Niemców, którzy z biegiem lat i w związku ze zmianami zachodzącymi w hitlerowskiej Rzeszy stawali się coraz bardziej butni i nieprzyjaźni. Nadszedł pierwszy września 1939 roku. Tego dnia artyleria i samoloty Wehrmachtu rozpoczęły atak na Sępólno i okolice. Zaczęły się liczne aresztowania. Wiele osób z terenu powiatu sępoleńskiego wywieziono do Lipki. Zapełniły się też miejsca w obozach pracy w Radzimiu, Karolewie i Komierowie, gdzie zgładzonych zostało ok. 1500 obywateli powiatu. Wielu nauczycieli i księży przetrzymywano w więzieniu w Zakładzie św. Anny (Kamień Krajeński). W połowie grudnia 1939 r. nauczyciele wraz z księżmi zostali zwolnieni lub wywiezieni do Stutthofu.

"Tragiczne losy mieszkańców powiatu sępoleńskiego związane z okupacją hitlerowską upamiętniają zbiorowe mogiły pomordowanych w Radzimiu i Karolewie, tablice pamiątkowe, obeliski i pomniki ku ich czci".

źródło: www.kamienkrajenski.pl

[edytuj] Zabytki

Mury miejskie z XIV wieku. Mury zaczęto budować zaraz po nadaniu praw miejskich czyli po 1395 roku. Wtedy Kamień był miasteczkiem biednym, w większej części rolniczym, dlatego też, każdy wracający z pola chłop, chcąc wjechać do miasta, musiał przywieźć ze sobą kamienie. Kamienie te wykorzystywane były do budowy murów obronnych. Zamek wraz z murami budowano ok. 20 lat, a ostatnia restauracja tych murów odbyła się na przełomie 1997 - 98 roku. Z murów otaczających w przeszłości Kamień zachowało się tylko kilkadziesiąt metrów, znajdujących się przy stadionie miejskim.
Stary rynek (średniowieczny plan urbanistyczny)
Zabudowa miejska, głównie XIX wiek. Miasto o zachowanym średniowiecznym rozplanowaniu, w kształcie wydłużonego prostokąta z prostokątnym rynkiem po środku i z zachowanymi w większości zabudowaniami pierwszej połowy XIX wieku. Domy murowane z cegieł, otynkowane, w większości parterowe, ułożone kalenicowo z dachami siodłowymi pokrytymi dachówką.
Kolegiata św. Apostołów Piotra i Pawła z XVI wieku. Istnieje przypuszczenie, że w 1372 roku z fundacji arcybiskupa Jarosława Bogorii Skotnickiego rozpoczęto budowę drewnianego kościółka w Kamieniu, który dopiero po 209 latach czyli w 1581 roku zaczął przypominać budowę obecnego kościoła. W 1651 roku utworzono kolegiatę, która zniesiona została w 1820 roku w związku z przyłączeniem okolic Kamienia do diecezji chełmińskiej. W 1720 roku rozpoczęto gruntowną przebudowę, którą zakończono dwa lata później. Przy tej przebudowie kościół również został powiększony. Obecny kościół jest budowlą barokową na zrębie murów kościoła renesansowego. Murowany z cegły, otynkowany, na podmurowaniu z głazów granitowych. Prezbiterium zamknięte trój bocznie z transeptem w zakończeniu ramion, którego od północy jest zakrystia, od południa kruchta a ponad nimi empory. Od północy znajduje się dwuprzęsłowa nawa z kruchtą, a od zachodu jest kwadratowa wieża. Okna rozglifione do wnętrza, w nawie zamknięte odcinkowo, w ramionach transeptu półkoliście, w kruchtach natomiast niewielkie, koliste. Dachy siodłowe kryte dachówką. Wieża częściowo wtopiona w korpus, podzielona na dwie kondygnacje gzymsem koronującym korpus. Na południowo - wschodniej ścianie zamknięcia prezbiterium widoczny fragment renesansowego sgraffita z około 1578 roku z postacią św. Krzysztofa. Plebania zbudowana w XIX wieku. Murowana z cegły i otynkowana. Parterowa, prostokątna o dwutraktowym układzie wnętrz, z sienią po środku. Siedmioosiowa, z wejściem na osi w nadprożu. Wewnątrz sufity. Dach siodłowy kryty dachówką. W składzie plebańskim znajduje się 12 rzeźb apostołów - barokowych, pochodzących z pierwszej połowy XVIII wieku, pierwotnie uszkodzonych i umieszczonych na konsolkach w kościele.
Zakład św. Anny. Pod koniec 1899 roku biskup chełmiński A. Rosentreter zwrócił się do kamieńskiego proboszcza ks. Pawła Lessela z propozycją wybudowania w Kamieniu zakładu wychowawczego dla dziewcząt .Po wielkich trudach wiosną 1904 roku rozpoczęto prace budowlane, które zakończono dnia 18 lipca 1905 roku, w tym dniu nastąpiło również poświęcenie zakładu.Zakład zajmował powierzchnię około 5 ha , było to w1905 roku, a w 1906 roku dokupiono jeszcze 6 ha ziemi. W 1909 roku dobudowano natomiast pralnię i suszarnię. Dużym zmartwieniem sióstr był ciągły brak wody, który zmusił Je do dosyć kosztownych inwestycji, a mianowicie do budowy pompowni i instalacji wodociągowej. W maju 1912 roku rozpoczęto budowę nowego gmachu, nad którym pracę ukończono w sierpniu 1912 roku.W 1913 roku budynki służące siostrom i dziewczętom za dom , zamieniono na szpital wojskowy. Jednak gorszące zachowanie żołnierzy spowodowało likwidację tegoż szpitala, było to w 1915 roku. Po opuszczeniu gmachu przez żołnierzy trzeba było przeprowadzić gruntowny remont. Dopiero od 1922 roku Zakład odzyskał swój typowo polski charakter (w miejsce niemieckich sióstr i wychowanek przybyły polskie). Dziewczyny przebywające w Zakładzie uczyły się historii, Języka polskiego, higieny, nauki obywatelskiej, bieliźniarstwa, rachunków gospodarczych itd. W ciągu 27 lat istnienia Zakładu, przewinęły przez niego 852 wychowanki. Natomiast dzisiaj siostry z Zakładu św. Anny opiekują się i leczą osoby starsze potrzebujące stałej i fachowej opieki.
Dom św. Elżbiety. Budowa Domu św. Elżbiety rozpoczęta została w 1866 roku z inicjatywy tutejszego proboszcza ks. Semraua ,który chciał nieść pomoc ludziom zamieszkującym Kamień i jego okolice. W czasie panowania zarazy (XVIII-XIX w.) ludziom mieszkającym tutaj, często brakowało opieki ze strony miejscowych władz administracyjnych. Gdy dom był już gotowy do Kamienia przybyły trzy siostry elżbietanki(Perpetua Lorenz- przełożona oraz Karolina Sperlich i Peregryna Kirchner),zwane wówczas szarymi siostrami, było to 14 września 1866 roku. Siostry te opiekowały się dziećmi, które pozbawione zostały rodziców, przez panujące tu wtedy epidemie(tyfus i cholera). Nowo wybudowany dom nie tylko pełnił funkcję szpitala dla ludzi chorych, lecz także był szkołą i przedszkolem dla osieroconych dzieci. Później siostry zorganizowały "szkołę zawodową" dla dziewcząt, w celu nauki zawodu przydatnego każdej gospodyni domowej.Od 1951 roku Dom św. Elżbiety był domem dla dorosłych. Dziś natomiast jest ogniskiem edukacyjnym i przebywa w nim 27 chłopców i 13 dziewcząt. Dom ten zapewnia dzieciom całodobową opiekę. W ramach terapii zajęciowej dzieci wykonują prace ręczne(malują i rysują). Na terenie Domu funkcjonuje również gabinet rehabilitacji.

źródło: www.kamienkrajenski.pl