Województwo

Z Wikipedii

Województwo – jednostka podziału administracyjnego wyższego stopnia w Polsce, od 1990 r. jednostka zasadniczego podziału terytorialnego dla administracji rządowej, od 1999 r. także jednostka samorządu terytorialnego.

Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresie rozbicia dzielnicowego, stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasach I Rzeczypospolitej. Pierwsze województwa powstawały na przełomie XIV i XV w.

Status województwa reguluje w Polsce ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998, (Dz.U. 1998 nr 91 poz. 576)

Liczba województw:

• 1582-1634 - 34 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo, 1 ziemia)
• 1634-1660 - 35 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo, 1 ziemia)
• 1660-1717 - 33 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo, 1 ziemia)
• 1717-1768 - 33 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo)

(w czasach Księstwa Warszawskiego zamiast województw istniały departamenty)

• 1815-1837 (Królestwo Polskie) - 8

(w latach 1837-1915 zamiast województw w Królestwie Polskim istniały gubernie)

• 1815-1918 - (Wielkie Księstwo Poznańskie, od 1847 Prowincja Poznańska) - 2

(Wielkie Księstwo Poznańskie, a później Prowincja Poznańska podzielone były na rejencje)

• 1918-1939 - 15 (+ 1 autonomiczne województwo śląskie, + 1 miasto wydzielone)
• 1944-1945 - 13 (+ 1 autonomiczne województwo śląskie, + 2 miasta wydzielone)
• 1945-1950 - 14 (+ 2 miasta wydzielone)
• 1950-1975 - 17 (+ 2 miasta wydzielone, od 1954 - 5 miast wydzielonych)
• 1975-1998 - 49
• od 1 stycznia 1999 - 16

Spis treści 1 Stan aktualny – 16 województw 2 Województwa w przeszłości 2.1 Województwa w okresie I Rzeczypospolitej 2.2 Województwa Królestwa Polskiego (do 1816 – departamenty) 1815-1837 2.3 Województwa w okresie międzywojennym (1918-1939) 2.4 Województwa w latach 1945-1975 2.5 Województwa w latach 1975-1998 3 Zobacz też

[edytuj] Stan aktualny – 16 województw

Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia 1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy było utworzenie większych regionów, które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii Europejskiej (zobacz: NUTS). Dotychczasowe województwa były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać terytorium województwa.

Wprowadzeniu nowego podziału na województwa towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały utworzenie mniejszej liczby województw (najczęściej mówiło się o 12 nowych województwach). Nieco mniej zwolenników miały projekty utworzenia 25 województw lub pozostawienia dotychczasowego podziału na 49 województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby jednostek. Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw. Także obecnie pojawiają się głosy żądające utworzenia nowych województw, np. województwa środkowopomorskiego czy województwa staropolskiego.

Podział na województwa od 1999 r.
kod	tab. rej.	województwo	miasto wojewódzkie	powierzchnia km²	ludność (31 XII 2003)
02	D	dolnośląskie	Wrocław	19 947,76	2 888 232
04	C	kujawsko-pomorskie	Bydgoszcz ¹ Toruń ²	17 969,72	2 068 142
06	L	lubelskie	Lublin	25 114,48	2 191 172
08	F	lubuskie	Gorzów Wielkopolski ¹ Zielona Góra ²	13 984,44	1 008 786
10	E	łódzkie	Łódź	18 219,11	2 597 094
12	K	małopolskie	Kraków	15 144,10	3 252 949
14	W	mazowieckie	Warszawa	35 597,80	5 135 732
16	O	opolskie	Opole	9 412,47	1 055 667
18	R	podkarpackie	Rzeszów	17 926,28	2 097 248
20	B	podlaskie	Białystok	20 179,58	1 205 117
22	G	pomorskie	Gdańsk	18 292,88	2 188 918
24	S	śląskie	Katowice	12 294,04	4 714 982
26	T	świętokrzyskie	Kielce	11 672,34	1 291 598
28	N	warmińsko-mazurskie	Olsztyn	24 202,95	1 428 885
30	P	wielkopolskie	Poznań	29 825,59	3 372 417
32	Z	zachodniopomorskie	Szczecin	22 901,48	1 696 073
(¹) – siedziba wojewody, (²) – siedziba sejmiku wojewódzkiego

[edytuj] Województwa w przeszłości

[edytuj] Województwa w okresie I Rzeczypospolitej

[edytuj] Województwa Królestwa Polskiego (do 1816 – departamenty) 1815-1837

• krakowskie (siedziba władz – Miechów, potem Kielce)
• sandomierskie (siedziba władz – Radom)
• kaliskie
• lubelskie
• płockie
• mazowieckie (siedziba władz – Warszawa)
• podlaskie (siedziba władz – Siedlce)
• augustowskie (siedziba władz – Suwałki)

Od 1837 r. Królestwo Polskie dzieliło się na gubernie

[edytuj] Województwa w okresie międzywojennym (1918-1939)

2 sierpnia 1919 uchwałą sejm podzielił terytorium byłego Królestwa Polskiego na 5 województw, a dla Warszawy przewidział odrębną jednostkę administracyjną:

• białostockie
• kieleckie
• lubelskie
• łódzkie
• warszawskie

W ciągu następnych kilku lat dodano kolejnych 10 województw z ziem pozostałych zaborów:

• krakowskie
• lwowskie
• nowogródzkie
• poleskie (Brześć)
• pomorskie (Toruń)
• poznańskie
• stanisławowskie
• tarnopolskie
• wileńskie
• wołyńskie (Łuck)

15 lipca 1920 roku utworzono nowe autonomiczne województwo powstałe na terenach odłączonych od Niemiec

• Autonomiczne województwo śląskie (Katowice)

Województwa z podziałem na powiaty – zobacz podział administracyjny II RP.

Podział na województwa w okresie międzywojennym (stan na 1 kwietnia 1939)
tab. rej. od 1937	województwo miasto wydzielone	miasto wojewódzkie	powierzchnia w tys. km² (1930)	ludność w tys. (1931)
00-19	miasto Warszawa	Warszawa	0,14	1179,5
20-24	białostockie	Białystok	26,0	1263,3
25-29	kieleckie	Kielce	22,2	2671,0
30-34	krakowskie	Kraków	17,6	2300,1
35-39	lubelskie	Lublin	26,6	2116,2
40-44	lwowskie	Lwów	28,4	3126,3
45-49	łódzkie	Łódź	20,4	2650,1
50-54	nowogródzkie	Nowogródek	23,0	1057,2
55-59	poleskie	Brześć	36,7	1132,2
60-64	pomorskie	Toruń	25,7	1884,4
65-69	poznańskie	Poznań	28,1	2339,6
70-74	stanisławowskie	Stanisławów	16,9	1480,3
75-79 ?	śląskie	Katowice	5,1	1533,5
80-84	tarnopolskie	Tarnopol	16,5	1600,4
85-89	warszawskie	Warszawa	31,7	2460,9
90-94	wileńskie	Wilno	29,0	1276,0
95-99	wołyńskie	Łuck	35,7	2085,6

[edytuj] Województwa w latach 1945-1975

Zmiany terytorium Polski po II wojnie światowej wymusiły reorganizację podziału administracyjnego kraju. W 1945 r. powołano do życia 14 województw (3 z nich, obejmujące Ziemie Odzyskane, początkowo nie posiadały statusu województwa) oraz 2 miasta wydzielone:

• województwo białostockie
• województwo pomorskie (później: województwo bydgoskie)
• województwo gdańskie
• województwo śląskie, zwane również śląsko-dąbrowskim
• województwo kieleckie
• województwo krakowskie
• województwo lubelskie
• województwo łódzkie
• Prusy Wschodnie (później: województwo olsztyńskie)
• województwo poznańskie
• województwo rzeszowskie
• Pomorze Zachodnie (później: województwo szczecińskie)
• województwo warszawskie
• Śląsk Dolny (później: województwo wrocławskie)
• miasta wydzielone:
  • Warszawa
  • Łódź

W 1950 r. dokonano kilku zmian w podziale administracyjnym. Zmiany te dotyczyły tak zwanych Ziem Odzyskanych. Trzy istniejące już województwa podzielono, wydzielając tym samym trzy nowe jednostki terytorialne: województwo koszalińskie (z województwa szczecińskiego), województwo zielonogórskie (z województwa poznańskiego) i województwo opolskie (z województwa śląsko-dąbrowskiego, które zmieniło nazwę na województwo katowickie (w latach 1953-1956 województwo stalinogrodzkie). Owe zmiany nie ograniczały się jednak tylko do utworzenia nowych województw, skorygowano także granice już istniejących. Natomiast w 1957 roku wydzielone zostały 3 kolejne miasta: Kraków, Poznań i Wrocław.

Podział na województwa i miasta wydzielone w latach 1945-1975
tab rej od 1956	województwo	miasto wojewódzkie	powierzchnia km² (1965)	ludność (1965)
A	białostockie	Białystok	23 136	1 160 400
B	bydgoskie	Bydgoszcz	20 794	1 837 100
G	gdańskie	Gdańsk	10 984	1 352 800
S	katowickie (1953-1956 stalinogrodzkie)	Katowice (1953-1956 Stalinogród)	9 518	3 524 300
C	kieleckie	Kielce	19 498	1 899 100
E	koszalińskie ¹	Koszalin	17 974	755 100
K	krakowskie	Kraków	15 350	2 127 600
L	lubelskie	Lublin	24 829	1 900 500
F	łódzkie	Łódź	17 064	1 665 200
O	olsztyńskie	Olsztyn	20 994	956 600
H	opolskie ¹	Opole	9 506	1 009 200
P	poznańskie	Poznań	26 723	2 126 300
R	rzeszowskie	Rzeszów	18 658	1 692 800
M	szczecińskie	Szczecin	12 677	847 600
T	warszawskie	Warszawa	29 369	2 453 000
X	wrocławskie	Wrocław	18 827	1 967 000
Z	zielonogórskie ¹	Zielona Góra	14 514	847 200
tab rej od 1956	miasto wydzielone		powierzchnia km² (1965)	ludność (1965)
I	Łódź		214	744 100
W	Warszawa		446	1 252 600
K	Kraków ²		230	520 100
P	Poznań ²		220	438 200
X	Wrocław ²		225	474 200
¹ – nowe województwa utworzone w 1950; ² – miasta wydzielone w 1957, nie otrzymały odrębnych liter w tablicach rejestracyjnych

[edytuj] Województwa w latach 1975-1998

W latach 1975-1998 istniał podział na 49 województw. Niekiedy miastami wojewódzkimi były miasta poniżej 50 tys. mieszkańców. Podział ten był krytykowany zwłaszcza pod koniec lat 80. i 90. Małe województwa, które miały przyczyniać się do rozwoju obszarów peryferyjnych i nowych siedzib województw, w rzeczywistości nie funkcjonowały zbyt dobrze. Krytykowano także zlikwidowanie powiatów, które zostały podzielone niekiedy nawet pomiędzy 3-4 województwa. By usprawnić ten podział powołano dodatkowe struktury przestrzenne: makrorejony oraz rejony.

Podział na województwa w latach 1975-1998
województwo	miasto wojewódzkie	powierzchnia km² (1998)	ludność (1980)	miasta	gminy
bialskopodlaskie	Biała Podlaska	5348	286 400	6	35
białostockie	Białystok	10 055	641 100	17	49
bielskie	Bielsko-Biała	3 704	829 900	18	47
bydgoskie	Bydgoszcz	10 349	1 036 000	27	55
chełmskie	Chełm	3 865	230 900	4	25
ciechanowskie	Ciechanów	6 362	405 400	9	45
częstochowskie	Częstochowa	6 182	747 900	17	49
elbląskie	Elbląg	6 103	441 500	15	37
gdańskie	Gdańsk	7 394	1 333 800	19	43
gorzowskie	Gorzów  Wielkopolski	8 484	455 400	21	38
jeleniogórskie	Jelenia Góra	4 378	492 600	24	28
kaliskie	Kalisz	6 512	668 000	20	53
katowickie	Katowice	6 650	3 733 900	43	46
kieleckie	Kielce	9 211	1 068 700	17	69
konińskie	Konin	5 139	441 200	18	43
koszalińskie	Koszalin	8 470	462 200	17	35
krakowskie	Kraków	3 254	1 167 500	10	38
krośnieńskie	Krosno	5 702	448 200	12	37
legnickie	Legnica	4 037	458 900	11	31
leszczyńskie	Leszno	4 254	357 600	19	28
lubelskie	Lublin	6 793	935 200	16	62
łomżyńskie	Łomża	6 684	325 800	12	39
łódzkie	Łódź	1523	1 127 800	8	11
nowosądeckie	Nowy Sącz	5 576	628 800	14	41
olsztyńskie	Olsztyn	12 327	681 400	21	48
opolskie	Opole	8 535	975 000	29	61
ostrołęckie	Ostrołęka	6 498	371 400	9	38
pilskie	Piła	8 205	437 100	24	35
piotrkowskie	Piotrków Trybunalski	6 266	604 200	10	51
płockie	Płock	5 117	496 100	9	44
poznańskie	Poznań	8 151	1 237 800	33	57
przemyskie	Przemyśl	4 437	380 000	9	35
radomskie	Radom	7 295	702 300	15	61
rzeszowskie	Rzeszów	4 397	648 900	13	41
siedleckie	Siedlce	8 499	616 300	12	66
sieradzkie	Sieradz	4 869	392 300	9	40
skierniewickie	Skierniewice	3 959	396 900	8	36
słupskie	Słupsk	7 453	369 800	11	31
suwalskie	Suwałki	10 490	422 600	14	42
szczecińskie	Szczecin	9 981	897 900	29	50
tarnobrzeskie	Tarnobrzeg	6 283	556 300	14	46
tarnowskie	Tarnów	4 151	607 000	9	41
toruńskie	Toruń	5 348	610 800	13	41
wałbrzyskie	Wałbrzych	4 168	716 100	31	30
warszawskie	Warszawa	3 788	2 319 100	27	32
włocławskie	Włocławek	4 402	413 400	14	30
wrocławskie	Wrocław	6 287	1 076 200	16	33
zamojskie	Zamość	6 980	472 100	5	47
zielonogórskie	Zielona Góra	8 868	609 200	26	50

[edytuj] Zobacz też

• Podział administracyjny Polski 1999 >
• Podział administracyjny Polski 1975-1998
• Podział administracyjny Polski 1957-1975
• Podział administracyjny Polski 1945-1950
• Podział administracyjny Polski 1918-1945
• Podział administracyjny Polski 1837-1914
• Podział administracyjny Polski 1569-1795
• TERYT
• ISO_3166-2:PL