Krój pisma
Z Wikipedii
Krój pisma – jeden z trzech podstawowych parametrów każdej czcionki i fontu (pozostałe dwa parametry to stopień i odmiana).
Spośród tych trzech parametrów krój jest najważniejszym elementem określającym charakterystyczny wygląd i unikalność każdej rodziny czcionek czy fontów. Stanowi o konkretnym, rozpoznawalnym wyglądzie niezależnie od wielkości znaków, czy ich atrybucie pogrubienia, pochylenia, szerokości itp.
Krój pisma to charakterystyczny obraz kompletu znaków pisarskich o jednolitych podstawowych cechach graficznych: stylu, rytmie, proporcji, dukcie, układzie lub kształcie szeryfów, właściwościach optycznych (czytelności) itp. Krój pisma może mieć wiele odmian, czasami nawet znacznie różniących się od kroju podstawowego, lecz nadal zachowujących w sposób konsekwentny podstawowe założenia graficzne danej rodziny krojów.
Krój pisma (łącznie z jego wszystkimi odmianami) jest dziełem autorskim podlegającym ochronie prawnej.
Spis treści |
[edytuj] Rodzaje krojów
Na świecie istnieje nieprawdopodobnie duża ilość fontów, ale większość z nich to drobne modyfikacje istniejących już krojów. Tak naprawdę takich najbardziej uznanych rodzajów fontów, jeśli chodzi o ich charakterystyczny kształt jest na świecie tylko kilkadziesiąt. Stanowią one kanon, do którego dorobiono całą rzeszę mniej lub bardziej udanych przeróbek. Łącznie z tych wszystkich fontów (sławnych pierwowzorów i ich przeróbek) korzysta się najczęściej, chociaż dochodzi do tego równie duża liczba fontów innych, rzadziej stosowanych, które raczej ciężko sklasyfikować po wyglądzie. Istnieje jednak kilka cech, według których można fonty uporządkować:
[edytuj] Jedno- i dwuelementowe
- kroje jednoelementowe – wszystkie kroje pisma, w których litery (i oczywiście wszystkie pozostałe znaki) są zbudowane z kresek tej samej szerokości (czyli grubości). Inna nazwa to kroje linearne.
- kroje dwuelementowe – w odróżnieniu od krojów jednoelementowych, kreski stanowiące znaki w tych krojach mogą różnić się szerokością, np. wszystkie pionowe są innej szerokości niż poziome, lub też gdy szerokość tych kresek zmienia się płynnie, dowolnie według uznania ich projektanta.
Kroje można podzielić również na:
[edytuj] Szeryfowe i bezszeryfowe
 |
pismo bezszeryfowe |
 |
pismo szeryfowe |
- pismo szeryfowe – szeryfy to ozdobne, krótkie kreski stosowane w wielu krojach pisma do zwiększenia dekoracyjności danego fontu. Najczęściej są to poziome kreski będące stopkami liter, ale mogą występować również w innych miejscach znaków. Jeżeli dany font został zaprojektowany z wykorzystaniem szeryfów, to są one konsekwentnie stosowane w całym zestawie znaków pisarskich danego fontu, a w szczególności leżą one we wszystkich znakach na tej samej linii.
- pismo bezszeryfowe – fonty nie mające szeryfów.
Drobna uwaga: Pracując z fontami, niezależnie od platformy komputerowej, oraz wersji językowej oprogramowania, często będziemy się natykać na dwa tajemnicze określenia: serif, oraz sans serif. Pierwsze oznacza szeryfy, a drugie, że to coś szeryfów jest pozbawione. "Sans" to po francusku – "bez", w tym przypadku – "bez szeryfów".
Szeryfy są co prawda ozdobnikami, ale nie zmienia to faktu, że szeryfowe kroje pisma należą do podstawowych fontów, stosowanych w bieżącej pracy do łamania tekstu, na równi z bezszeryfowymi. Zarówno fonty jedno- jak i dwuelementowe mogą być szeryfowe lub bezszeryfowe, ale konkretny font tylko: szeryfowy, lub bezszeryfowy (i tak samo: jedno- lub dwuelementowy).
Trzeci podział, to:
[edytuj] Stałe i proporcjonalne
- kroje stałe
- kroje proporcjonalne
Łatwo zauważyć, że litera "i" jest znacznie węższa od litery "w". Przeważająca większość krojów to pisma proporcjonalne, co oznacza, że światła międzyliterowe (czyli odstępy pomiędzy sąsiednimi literami) w skali całego tekstu będą identyczne i wyrazy, lub inne napisy, będą wyglądać naturalnie. Osiągnąć to możemy tylko wtedy, gdy odległości pomiędzy środkami sąsiednich znaków będą mogły być różne (czyli zmieniać się proporcjonalnie).
Kroje stałe stosuje się rzadko – tylko wtedy, gdy zależy nam, aby ilość znaków w każdym wierszu była ta sama, a znaki w pionie układały się w kolumnach, np. w imitacji tabel, wyciągach zawierających dużo cyfr, w listingach programów, itp. Zwykły tekst pisany krojem stałym wygląda brzydko, jak maszynopis, bo pary niektórych znaków będą bardzo ciasne, a inne nadmiernie odsunięte od siebie. Stałe kroje pisma nazywamy także pismem maszynowym. W normalnej pracy w DTP, a szczególnie przy pisaniu tzw. tekstu głównego stosuje się wyłącznie kroje proporcjonalne.
[edytuj] Inne typologie
Główny podział krojów ze względu na ich wygląd, to właśnie kroje jedno- i dwuelementowe, oraz szeryfowe i bezszeryfowe. Istnieje też kategoria krojów określana jako pisanki. Są to najrozmaitsze kroje pisma przypominające z wyglądu pismo odręczne, często kaligraficzne. Można jeszcze, niejako "na siłę", wyróżnić takie grupy krojów jak: ozdobne, eksperymentalne, itp... ale niewiele to mówi w praktyce. Jak widać z powyższego – niezbyt wiele można powiedzieć o rodzajach krojów, przynajmniej na poziomie zwykłego użytkownika programów graficznych. W sumie jest to zrozumiałe, bo trudno opisywać sztywnymi regułami tyle, często bardzo odmiennych i bardzo indywidualnych kształtów zestawów liter.
Co prawda istnieją szczegółowe i jasno zdefiniowane systemy podziałów krojów pisma, ale terminologii takiej nie używa się w bieżącej pracy studia DTP. Jest to terminologia wybitnie fachowa i posługują się nią tylko typografowie (projektanci krojów), wykształcone zawodowo osoby zajmujące się projektowaniem grafiki (czasami także realizacją) oraz pasjonaci typografii. Są to określenia typu: grotesk, antykwa etc., i wynikają z historii rozwoju liter.
[edytuj] Nazwy handlowe
Istnieje też inna terminologia, nieznormalizowana, stworzona na potrzeby handlowe w celu grupowania wielu krojów ze względu na ich wygląd i zastosowania. W praktyce, jeśli szukamy jakiegoś fontu, to znając jego nazwę lub przykładowy wygląd fragmentu tekstu, możemy wyszukać w drukowanych katalogach fontów lub w Internecie całe listy zamienników – czyli krojów bardzo podobnych, często niemal identycznych (by nie rzec: tych samych, ale pod innymi nazwami).
Takie bardzo podobne kroje pisma nazywamy rodzinami, choć poprawniej należałoby je nazywać adaptacjami, jako że rodzina fontów w innym znaczeniu to zbiór wszystkich odmian danego fontu (np. Swiss w postaci bold, italic, bold-italic, condensed, compressed etc...).
Wielu producentów wprowadzając własne fonty z danej rodziny, pozostawia dotychczasowe nazwy, opatrując je tylko dodatkowymi określeniami, np. Times Roman, Times New Roman, Times New Roman MT. Niestety równie duża liczba podobnych krojów posiada nazwy nie sugerujące ich pierwowzorów.
Kroje z danej rodziny mają bardzo podobny wygląd, ale (pomijając plagiaty) nie jest to wygląd identyczny. Podobnie do wyglądu samego znaku, także inne parametry z danej rodziny krojów mogą się różnić, np. odległości pomiędzy znakami. Tak więc stosując zamienniki fontów musimy liczyć się z faktem, że cały tekst po zastosowaniu zamiennika zmieni swoją długość (a także jeszcze kilka innych parametrów). Trzeba bowiem wiedzieć, że w fontach (w odróżnieniu od metalowych czcionek) oprócz wyglądu i rozmiaru samych znaków, są zapisane także dodatkowe informacje, wpływające na zachowanie się całego bloku tekstu.
[edytuj] Najbardziej znane kroje
Wśród rozmaitych krojów pisma istnieje zaledwie kilka najczęściej stosowanych krojów (oraz oczywiście masa ich zamienników). Najpopularniejsze do składu dużych, typowych tekstów są dwa kroje: Times i Helvetica. Nie są to jedyne kroje spośród powszechnie używanych, ale faktycznie są jednymi z najpopularniejszych.
- Times Roman – najpopularniejszy krój proporcjonalny, dwuelementowy z szeryfami. Inna popularna nazwa kroju o niemal identycznym wyglądzie to Times New Roman, Dutch 801, Nimbus Roman, Toronto.
- Helvetica – najpopularniejszy krój proporcjonalny, jednoelementowy, bezszeryfowy. Jej najbardziej znane zamienniki to: Arial, Swiss 721.
- Courier – najbardziej znany krój stały.
Oprócz krojów zawierających znaki pisarskie istnieją też kroje będące zestawami najprzeróżniejszych symboli jak strzałki, elementy geometryczne, znaki uśmiechniętej twarzy, otwartej i zamkniętej koperty, a nawet kroje składające się z tematycznych zestawów takich, jak: znaki drogowe, znaki zodiaku, nuty, symbole matematyczne, a nawet zwierzęta czy samochody. Do najpopularniejszych krojów pisma zawierających piktogramy należą: Webdings, Wingdings, oraz Zapfdingbats.
