Lew Tołstoj
Z Wikipedii
Lew Tołstoj hrabia (ur. 9 września 1828 w Jasnej Polanie (majątku rodowym Tołstojów ), zm. 20 listopada 1910 na stacyjce Astapowo) – rosyjski powieściopisarz, dramaturg, krytyk literacki i myśliciel. Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli realizmu w literaturze europejskiej.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Pochodził z rodziny szlacheckiej z tytułem hrabiowskim. Matkę utracił w wieku niemowlęcym, ojca, gdy miał lat 9. Na Uniwersytecie Kazańskim rozpoczął orientalistykę i prawo, studiów nie ukończył. W 1852 r. Tołstoj zaciągnął się do wojska, w czasie wojny krymskiej walczył na Bałkanach oraz w oblężonym Sewastopolu. Po wojnie w 1856 roku zrezygnował ze służby wojskowej, mieszkając na przemian w Petersburgu i Moskwie.
Podróżował po Europie Zachodniej (1857 i 1860) od 1861 osiadł w Jasnej Polanie. W roku 1862 r. ożenił się z Zofą Bers (córką lekarza), poświęcił się wyłącznie rodzinie, obowiązkom i gospodarstwu wiejskiemu oraz swej twórczości. W 1859 założył w Jasnej Polanie szkołę dla dzieci, wydawał periodyk pedagogiczny "Jasna Polana".
Pod koniec lat 1870-tych kształtują się jego poglądy na tle przeciwieństwa między życiem a nauką Chrystusa, którą pojmuje racjonalistycznie jako system etyczny, wyrzeka się swych „błędów”, odrzuca wszelką przemoc (w tym państwo i kościół, hasło „niesprzeciwiania się złu”), głosi powrót do natury (tylko praca chłopska jest bogobojna, ziemia i rola należą do wszystkich), czynną miłość bliźniego, odrzuca wszelkie zdobycze cywilizacji, jako dostępne tylko niektórym, występuje przeciw sztuce uprawianej z potrzeby estetycznej; popada w zatarg z rządem (zakaz rozpowszechniania jego pism) i z cerkwią (wydalony z niej w 1901).
Pod koniec życia popadł w konflikt z rodziną z powodów majątkowych, chciał rozdać majątek ubogim. Niekonsekwencja pisarza i opór rodziny uniemożliwiły realizację zamierzeń. Do aktu desperacji doprowadziła Tołstoja chęć oczyszczenia się z zarzutów, że głosząc ubóstwo otacza się zbytkiem. Jesienią 1910 uciekł z majątku, w czasie drogi zachorował na zapalenie płuc, co stało się bezpośrednią przyczyną jego śmierci.
[edytuj] Przekonania polityczne i religijne
W następnych latach powstała religijno-społeczno-etyczna koncepcja autorstwa Tołstoja, oparta na dwóch głównych tezach: ciągłym doskonaleniu moralnym jednostki i nieprzeciwstawianiu się złu. W konsekwencji Tołstoj odrzucił oficjalną, prawosławną religię oraz zanegował prawomocność władzy państwowej, co zbliżyło go do chrześcijańskiego anarchizmu, chociaż do końca życia Tołstoj odżegnywał się od idei Proudhona i jego następców. W 1901 r. Najświętszy Synod (prawosławny) ekskomunikował prozaika. Tołstoj uznawany jest za twórcę wolnościowego chrześcijaństwa anarchistycznego.
[edytuj] Twórczość
Wielkością hrabiego Tołstoja jako pisarza i człowieka jest nieugięte dążenie do prawdy bezwzględnie stosowanej w życiu, oraz niezwykła siła twórcza, łącząca obiektywną obserwację rzeczywistości z postawą własnego poglądu na świat.
"We wczesnej twórczości i koncepcjach określających funkcje literatury (...) oparł się na tradycji oświeceniowo - sentymentalnej oraz prozie psychologicznej Lermontowa i Hercena oraz scjentyzmie lat czterdziestych. Przeszedł (...) ponad romantyzmem i klasyczną idealistyczną filozofią niemiecką (...)"
(za: Literatura rosyjska w zarysie)
Tołstoj naprzemiennie angażował się bardziej bądź w beletrystykę, bądź w działalność publicystyczną. Ostatni etap twórczości Tołstoj rozpoczął moralistyczną rozprawą "Spowiedź". Potępił w niej oficjalną religię prawosławną, swoją postawę życiową oraz ogłosił konieczność powstania nowej religii. Zaatakował wówczas władzę państwową, sądy i aparat biurokratyczny.
W Polsce jego książki tłumaczyli m.in.: Jadwiga Dmochowska, Paweł Hertz, Czesław Jastrzębiec-Kozłowski, Maria Leśniewska, Tadeusz Łopalewski, Wacław Rogowicz, Eleonora Słobodnikowa, Kazimierz Truchanowski.
[edytuj] Dzieła
[edytuj] Pierwszy okres twórczości
- trylogia autobiograficzna:
- cykl kaukaski:
- nowelistyka 1857-1859:
- Lucerna
- Trzy śmierci
- Albert
- Szczęście rodzinne
- pozostałe dzieła okresu:
- z doświadczeń wojennych:
[edytuj] "Szczęśliwe piętnastolecie"
-
- Wojna i pokój 1863 - 1869 (4 tomy, obraz życia rosyjskiego w dobie napoleońskiej)
- Anna Karenina 1873 - 1877 (3 tomy, obraz społeczeństwa ros. w latach 1870-tych, ze znakomitymi charakterystykami)
[edytuj] Ostatni okres twórczości
-
- Spowiedź, publicystyka (1879,wyznanie nowej wiary)
- Co mamy robić? (1885)
- Śmierć Iwana Ilicza, nowela 1886
- Ciemna potęga ( tragedia chłopska 1886)
- Sonata Kreutzerowska (1889, paradoksalne ujęcie zagadnienia małżeństwa i życia płciowego)
- Owoce oświaty, komedia satyryczna 1889
- Królestwo Boga jest wewnątrz Ciebie, nowela 1894
- Pan i parobek (1895)
- Co to jest sztuka? (1897)
- Zmartwychwstanie (1899, wielka powieść krytyczno-społeczna)
- Żywy trup, dramat 1900
- Po balu, opowiadanie 1903
- Hadżi-Murat, nowela 1904
- Za co?, opowiadanie 1906
- Shakespeare, studium krytyczne (1907)
- Krytyka teologii dogmatycznej, rozprawa
- Na czym polega moja wiara?, rozprawa (w Europie wydana pod tytułem Moja wiara lub Moja religia, wersja skrócona) (1884)
[edytuj] Wydania zbiorowe
Pierwsze wyd. zbiór. 1889, wyd. zupełne rozpoczęto w 1928. Jedyne zbiorowe wyd. „Dzieł” w przekładzie polskim (ze słowem wstępnym Wacława Lednickiego, pod redakcją Juliana Tuwima) ukazało się nakładem Wydawnictwa Gutenberga w 14 t., 1928—1930. Studia pol. o T.: Leo Belmont (1904), Walery Gostomski (1904), Władysław Jabłonowski (1908), Marian Zdziechowski (1912 i 1915 ), Wacław Lednicki (1928); przekład polskiej książki Mereżkowskiego (1904).
[edytuj] Bibliografia
- Z. Barański, A. Semczuk Literatura rosyjska w zarysie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1976
- J. Plechanow Historia rosyjskiej myśli społecznej, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1966
