Lis wyspowy
Z Wikipedii
| Lis wyspowy | |||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||
| Systematyka | |||||||||||||||||||||||||||||
| Domena | eukarioty | ||||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo | zwierzęta | ||||||||||||||||||||||||||||
| Typ | strunowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podtyp | kręgowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gromada | ssaki | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podgromada | ssaki żyworodne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Szczep | łożyskowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rząd | drapieżne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzina | psowate | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzaj | Urocyon | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gatunek | lis wyspowy | ||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa systematyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
| Urocyon littoralis | |||||||||||||||||||||||||||||
| (Baird, 1857) | |||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Lis wyspowy (Urocyon littoralis) - niewielki lis żyjący na sześciu z ośmiu wysp Channel Island (Kalifornia). Najmniejszy z gatunków lisów żyjących w USA. Istnieje sześć podgatunków tego zwierzęcia, każdy zamieszkuje jedną wyspę.
Lis wyspowy należy, wraz z lisem wirginijskim, jego bezpośrednim przodkiem, do rodzaju Urocyon. Jego małe rozmiary są typowym wynikiem zamieszkiwania na wyspach, rodzajem specjacji allopatrycznej. Ponieważ lis wyspowy jest odizolowany barierą geograficzną, nie jest uodporniony na pasożyty i choroby przynoszone ze stałego lądu, zwłaszcza na te, których nosicielami są domowe psy. Na dodatek polowania orła przedniego i ludzka działalność znacznie zmniejszyły liczebność lisa wyspowego na niektórych wyspach w latach 90 XX wieku. Cztery podgatunki zostały zakwalifikowane w 2004 jako zagrożone gatunki i są teraz prawnie chronione, podjęto także środki mające na celu odbudowanie populacji lisa i odnowienie środowiska naturalnego na wyspach.
Spis treści |
[edytuj] Taksonomia i ewolucja
Lis wyspowy dzieli rodzaj Urocyon wraz z jego przodkiem - lisem wirginijskim (Urocyon cinereoargenteus).
Istnieje sześć podgatunków lisa wyspowego, każdy charakterystyczny dla jednej wyspy, które wyewoluowały niezależnie od siebie.
- Urocyon littoralis littoralis na San Miguel Island,
- Urocyon littoralis santarosae na Santa Rosa Island,
- Urocyon littoralis santacruzae na Santa Cruz Island,
- Urocyon littoralis dickeyi na San Nicolas Island,
- Urocyon littoralis catalinae na Catalina Island,
- Urocyon littoralis clementae na San Clemente Island.
Lisy z każdej wyspy mogą się ze sobą krzyżować, ale istnieją między nimi genetyczne i fenotypowe różnice, np. podgatunki mają różną liczbę kręgów w ogonie.
Małe rozmiary lisa są spowodowane niewielką ilością zasobów pożywienia i miejsca na wyspach. Gatunek prawdopodobnie przybył na wyspy między 10400 a 16000 lat temu. Początkowo lisy zadomowiły się na trzech północnych wyspach, do których był dobry dostęp podczas ostatniej epoki lodowcowej, prawdopodobnie Indianie przewieźli gatunek na wyspy południowe, być może jako zwierzęta domowe lub psy gończe. Lisy z San Clemente Island żyją na wyspie od około 3400 - 4300 lat, lisy z San Nicolas Islandstały sie niezależnym podgatunkiem ok. 2200 lat temu. Najmłodszy ewolucyjnie podgatunek znajduje się na Santa Catalina Island - od 800 - 3800 lat. Lisy nie żyją na Anacapa Island, ponieważ jest tam za mało źródeł słodkiej wody; Santa Barbara Island jest za mała, aby zapewnić lisom pożywienie.
[edytuj] Wygląd
Lis wyspowy jest o wiele mniejszy od lisa wirginijskiego, wielkości domowego kota. Jest to drugi najmniejszy (po fenku) lis świata. Zwykle długość ciała wynosi 48 - 50 cm, wysokość 12 - 15 cm, ogon długości 11 - 29 cm, o wiele krótszy od ogona lisa wirginijskiego. Lis wyspowy waży od 1,3 do 2,8 kg. Samce są większe od samic.
Lis wyspowy ma szare futro na głowie, czerwone po bokach, białe na brzuchu, gardle i dolnej części pyska, czarne pasy na górnej połowie ogona Ogólnie futro jest ciemniejsze i bardziej matowe niż u lisa wirginijskiego. Lis wyspowy linieje raz w roku, między sierpniem a listopadem, przed pierwszym linieniem szczenięta są wełniane i mają ciemniejszą sierść niż osobniki dorosłe.
[edytuj] Rozmnażanie
Lisy wyspowe są zwykle monogamistami, najczęściej widywane razem od początku stycznia przez cały sezon godowy - od późnego lutego do początku marca. Ciąża trwa 33 - 50 dni. Lis wyspowy zwykle przychodzi na świat w norze, typowy miot to 1 - 5 szczeniąt, zazwyczaj 2 lub 3. Młode rodzą się na wiosnę i wychodzą z jamy wczesnym latem. Matka karmi je mlekiem przez 7 - 9 tygodni. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 10 miesięcy, samice zwykle rodzą pierwsze młode w pierwszym roku życia. Lisy wyspowe żyją na wolności 4 - 6 lat, w niewoli mogą dożyć 8 lat.
[edytuj] Tryb życia
Ulubione środowisko lisa to piętrowy las z dużą ilością krzewów owocowych. Lisy żyją we wszystkich biomach występujących na wyspach: w lasach strefy umiarkowanej, na łąkach i chaparralach, żadnej z wysp nie zamieszkuje więcej niż 1000 osobników. Lisy wyspowe jedzą owoce, owady, ptaki, jaja, kraby, jaszczurki i małe ssaki. Zwierzęta wolą życie samotnicze. Są raczej zwierzętami nocnymi, najbardziej aktywne o świcie i zmierzchu. Aktywność zależy także od pory roku, w letni dzień jest wyższa niż w zimowy.
Lisy wyspowe nie boją się ludzi, jako że stały one zawsze na szczycie łańcucha pokarmowego i nie miały naturalnych wrogów. Łatwo się oswajają i są zwykle posłuszne. Lisy porozumiewają się ze sobą za pomocą sygnałów dźwiękowych, zapachowych i mowy ciała. Dominujący osobnik używa gestów takich jak patrzenie prosto w oczy aby podporządkować sobie inne zwierzęta. Lisy znakują terytorium za pomocą moczu i kału.
[edytuj] Zagrożenia dla gatunku
W latach 90 zaobserwowany został znaczny spadek populacji lisów wyspowych. Na San Miguel Island rozpoczął się on w 1994, liczba dorosłych osobników spadła z 450 do 15 w 1999. Podobne spadki wystąpiły na Santa Cruz Island, gdzie populacja zmniejszyła się z 2000 dorosłych w 1994 do mniej niż 135 w 2000, i na Santa Rosa Island - z 1500 (1994) do 14 (2000). Prawdopodobną przyczyną spadku liczebności są polowania orła przedniego, odkryte podczas obserwacji lisów.
Polowanie orła przedniego są główną przyczyną wysokiej śmiertelności wśród lisów. Ptaki te były rzadkimi gośćmi archipelagu Channel Islands przed latami 90. Pierwsze gniazdo orła na wyspach znaleziono w 1999, na Santa Cruz Island. Biolodzy podejrzewają, że orły mogły przybyć na wyspy zainteresowane wzrostem liczby zdziczałych zwierząt domowych (np. świń), jak również zdziesiątkowaniem lokalnego gatunku - bielika amerykańskiego - przez środki DDT stosowane w latach 50. Bieliki mogły powstrzymywać orła przedniego przed zamieszkaniem wysp, podczas gdy same żywiły się rybami.
Wkrótce po przybyciu na wyspy orły spostrzegły, że lisy są łatwiejszą zdobyczą niż świnie i zaczęły na nie polować. Całkowite usunięcie orła z wysp może być jedyną szansą na uratowanie trzech podgatunków lisa wyspowego.
Sprowadzone choroby i pasożyty także mogą zniszczyć populację lisa wyspowego. Z powodu izolacji zwierzęta te nie wytworzyły u siebie odporności na choroby i pasożyty przywiezione za stałego lądu, zwłaszcza przez psy. Nosówka panująca w 1998 zabiła 90% populacji lisa na Catalina Island (bardzo trudno jest szczepić i leczyć dzikie lisy).
Zmniejszenie się zapasów pożywienia i ogólna degradacja środowiska przez gatunki zawleczone (np. koty, świnie, owce, kozy i bizony, przywiezione na Catalina Island w latach 20 przez hollywoodzką ekipę filmową kręcącą western) także wpływają negatywnie na populację lisów.
Lisy wyspowe stanowią poważne zagrożenie dla rzadkiej dzierzby siwej na San Clemente Island. W związku z tym populacja lisa na tej wyspie została poważnie zagrożona przez chwytanie i usuwanie lub usypianie ich przez Marynarkę Wojenną Stanów Zjednoczonych, w celu ochrony ptaków. Od 2000 marynarka stosowała inne metody, np. chwytała i więziła lisy podczas sezonu lęgowego dzierzb, instalowała płoty pod napięciem ogradzające tereny, na których żyją ptaki. Wraz ze stopniowym wzrostem populacji dzierzb na San Clemente Island marynarka przestała kontrolować lisy.
Na San Clemente Island, San Nicolas Island i Santa Catalina Island dużym zagrożeniem są także wypadki samochodowe z udziałem lisów.
[edytuj] Ochrona prawna
W marcu 2004 cztery podgatunki lisa wyspowego zostały zakwalifikowane jako prawnie chroniony gatunek zagrożony: lisy z Santa Cruz Island, Santa Rosa Island, San Miguel Island i Santa Catalina Island. IUCN nadal określa je jako gatunek mało zagrożony.
National Park Service wdrożył w życie program rozmnażania lisów w niewoli na San Miguel Island, Santa Rosa Island i Santa Cruz Island, który zwiększył liczbę przedstawicieli gatunku. W 2004 na San Miguel Island było 38 lisów, wszystkie w niewoli, na Santa Rosa Island 46 w niewoli i 7 na wolności (ataki orłów przednich nie dopuszczają do wypuszczania lisów na wolność), Santa Cruz Island - 25 osobników w niewoli i ok. 100 na wolności. Program wdrożono także na Catalina Island - w 2002 uczestniczyło w nim 17 schwytanych lisów przy 161 na wolności.
Kluczem do odbudowania populacji lisa jest usunięcie orłów przednich z Channel Islands, odnowa ekosystemu i zapobieganie chorobom. Obecnie orły są przenoszone z wysp północnych na stały ląd. Pracuje się także nad powiększeniem populacji bielika amerykańskiego, aby chronił wyspy przed orłem przednim. Jednak program jest bardzo kosztowny i istnieje ryzyko jego anulowania. Przeprowadzane jest także usuwanie zdziczałych świń z Catalina Island i Santa Cruz Island - to ogranicza zarówno pożywienie dla orła przedniego jak i konkurencję dla lisa wyspowego. Aby wyeliminować ryzyko chorób, zwierzęta domowe nie są wpuszczane do Parku Narodowego Channel Islands. Na Catalina Island przeprowadzany jest program szczepień, by chronić lisy przed nosówką.
Channel Islands są prawie w całości kontrolowane przez urząd ochrony przyrody i rząd federalny. Lisy mają szansę na odpowiednią ochronę, włączając w to regularny nadzór przez odpowiednie urzędy bez trwałego niebezpieczeństwa wtargnięcia ludzi do ich środowiska.
