Marzanka wonna
Z Wikipedii
| Marzanka wonna | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | Rosopsida |
| Rząd | marzanowce |
| Rodzina | marzanowate |
| Rodzaj | przytulia |
| Gatunek | marzanka wonna |
| Nazwa systematyczna | |
| Galium odoratum (L.) Scop. | |
| Synonimy | |
| Asperula odorata L. | |
Przytulia wonna, marzanka wonna (Galium odoratum) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny marzanowatych. Występuje w Europie i Azji, na obszarach o klimacie suboceanicznym, a także w pónocnej Afryce. Jest dość pospolita na całym niżu.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
- Pokrój
- Delikatna roślina o wysokości do 30 cm, wytwarzająca liczne pędy pachnące sianem (zapach kumaryny). Często tworzy zwarte łany.
- Łodyga
- Podnosząca się, wątła, naga, czterokanciasta.
- Liście
- Wyrastają w okółkach, po 6-9. Są siedzące z przylistkami, ciemnozielone, lancetowatego kształtu, z szorstkimi brzegami. Liście na środku łodygi są zwykle największe.
- Kwiaty
- Na szczycie łodyg w baldachogronach wyrastają nieliczne, drobne kwiaty na krótkich szypułkach. Kwiatostany są z podsadkami, lub bez. Kielich kwiatowy niepozorny, korona o średnicy 4-6 mm z 4 białymi płatkami, jeden słupek, 4 pręciki. Roślina kwitnie od kwietnia do czerwca. Jest owadopylna, zabezpieczeniem przed samozapyleniem jest przedprątność, jednak jeśli z jakichś powodów, np, długotrwałej złej pogody nie doszło do zapylenia krzyżowego i tak powstają nasiona, łatwo bowiem dochodzi do samozapylenia, gdyż wyższe pręciki po dojrzeniu opadają swoimi pylnikami na znamię słupka.
- Owoc
- Kulista rozłupnia z gęstymi haczykowatymi szczecinkami. Po dojrzeniu rozpada sie na 2 rozłupki. Roznoszone zą przez zwierzęta i ludzi (zoochoria), przyczepiając się haczykami do ubrań i sierści.
- Kłącze
- Cienkie, pełzające.
- Biotop, wymagania
- Cieniste lasy liściaste, (szczególnie bukowe), zarośla. Rośnie na glebach próchnicznych, jest rośliną wskaźnikową takich gleb. Jest rośliną cieniolubną, geofitem i gatunkiem charakterystycznym dla O. Fagetalia.
- Roślina trująca
- Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności.
[edytuj] Ochrona
Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce.
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina lecznicza :
- Surowiec zielarski : ziele (Herba Asperulae) zawiera glukozyzydy (m. in. asperuloza), kumarynę, garbniki, związki goryczowe, duże ilości polifenolokwasów , nieznaczne ilości flawonoidów (rutyna, kwercetryna).
- Działanie : przeciwbakteryjnie, rozkurczające, uspokajające. Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego. Używany jest w zaburzeniach krążenia, żylakach, przy hemoroidach, skurczach jelit i dróg moczowych. Pomaga także przy kamicy i dolegliwościach wątroby.
- Zbiór i suszenie : zbiera się przed kwitnieniem rośliny, przy ładnej pogodzie, suszy w miejscach przewiewnych i zacienionych. Podczas suszenia wydziela intensywna woń siana, po wysuszeniu czernieje.
- Sztuka kulinarna : Jest używana jako przyprawa do ciast, cukierków, napojów pitnych, zup, sosów i ziołowych herbatek. W okręgu berlińskim w Niemczech podawany jest sok z Marzanki z piwem pszenicznym Berliner Weiße.
- Służy do zwalczania moli (szkodników) oraz aromatyzowania niektórych gatunków wódek, win i tytoniu.
[edytuj] Ciekawostki
- Już 1200 lat temu w Niemczech wytwarzano winną nalewkę z marzanki (tzw. napój majowy).
[edytuj] Bibliografia
- 1. Macků Jan, Krejča Jindřich. Atlas roślin leczniczych. Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3
- 2. Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 8301144394.
- 3. Mazerant-Leszkowska Anna. Mała księga ziół. Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, Warszawa, 1990. ISBN 83-202-0810-6
- 4. Podbielkowski Zbigniew. Słownik roślin użytkowych. Wyd. VI, PWRiL, Warszawa, 1989. ISBN 83-09-00256-4
- 5.Traczyk, Tadeusz. Rośliny lasu liściastego. Warszawa : PZWS, 1959.
- 6. Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
- 7. Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz. Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujacych i użytkowych Wyd. PZWL, 1985. ISBN 83-200-0070X
