Osip Mandelsztam

Z Wikipedii

Osip Emilewicz Mandelsztam, ros. Осип Эмильевич Мандельштам (ur. 15 stycznia [3 stycznia wg starego stylu] 1891 w Warszawie, zm. 27 grudnia 1938 w łagrze pod Władywostokiem) – rosyjski poeta i prozaik pochodzenia żydowskiego. Jeden z głównych przedstawicieli akmeizmu.

Spis treści 1 Dzieciństwo i młodość 2 Twórczość 3 Represje 4 Wybrana twórczość

[edytuj] Dzieciństwo i młodość

Osip Mandelsztam urodził się w Warszawie, jako syn dobrze prosperującego handlarza wyrobami skórzanymi i nauczycielki muzyki. W dzieciństwie pobierał nauki w swym domu, pod kierunkiem guwernantek oraz nauczycieli. W latach 1907-1908 odbył podróż do Paryża (uczył się w Sorbonie), później do Niemiec, gdzie w latach 1909-1910 studiował klasyczną literaturę francuską na uniwersytecie w Heidelbergu. Od 1911 do 1917 roku studiował natomiast filozofię na uniwersytecie w Sankt Petersburgu, której jednak nie ukończył.

[edytuj] Twórczość

Jako poeta debiutował w 1910 roku, w piśmie "Apollon". Sławę zyskał trzy lata później zbiorem wierszy Kamień, a wydany w 1922 tom Tristia umocnił jego pozycję w środowisku poetów. Inspiracją wierszy z tego okresu była przede wszystkim kultura starożytna oraz mistyczny świat dawnej kultury rosyjskiej. Napisany przez niego w 1913 i wydany w 1919 roku manifest Świt akmeizmu określał ramy tej poezji.

W twórczości Mandelsztama pojawiały się również wątki judaistyczne, choć on sam nie był praktykującym żydem, a niekiedy do religii tej odnosił się nawet z niechęcią. Tom Wiersze (1928) był ostatnim wydanym za życia poety z tego nurtu.

Z początkiem lat 30. Mandelsztam zwrócił się ku prozie. W 1933 ukończył ostatnią książkę Podróż do Armenii, będącą poetyckim opisem autentycznej wyprawy na Kaukaz. Tytułowa podróż to proza poetycka, będącą owocem podróży, jaką Mandelsztam odbył wraz z żoną we wczesnych latach 30. Nie było to krajoznawstwo, lecz podróż – zgodnie z historiozofią poety – do źródeł czasu. Mandelsztam wierzył, że kultury Kaukazu i Czarmomorza są jak księgi, z których uczyli się pierwsi ludzie.

Pisane przez niego później wiersze nie mogły już zostać wydane ze względu na wszechobecny stalinowski terror. Dużą część utworów napisanych pod koniec życia poety przechowała i uchroniła przed zapomnieniem jego żona. Początek światowej sławy Osipa rozpoczął się dopiero w latach siedemdziesiątych XX w., za sprawą wdowy, Nadieżdy Mandelsztam, opisującej w swojej książce Nadzieja w beznadziei los swego zmarłego męża. Ocalone wiersze złożyły się na Woroneskie zeszyty.

Obecnie Osipa Mandelsztama, obok Borysa Pasternaka i Anny Achmatowej, stawia się na piedestale największych poetów rosyjskich XX wieku.

[edytuj] Represje

W latach 1934-1937 Mandelsztam przebywał na zesłaniu w Czerdyniu, na osobisty rozkaz Józefa Stalina, a po pewnym czasie został przeniesiony stamtąd do obozu w Woroneżu. Poniższy wiersz (w przekładzie Stanisława Barańczaka) przyczynił się do tej zsyłki:

Wiersz ten poeta powtórzył w trakcie przesłuchania i został on zanotowany w protokole, który po dziś dzień znajduje się w rosyjskich archiwach. W maju 1938 roku Mandelsztam został ponownie aresztowany i skazany na pięcioletnie zesłanie za działalność antyrewolucyjną. Nie było jednak szans, by przeżył wyrok. Był bowiem u skraju fizycznej wytrzymałości i trudność sprawiało mu samo utrzymanie się na nogach.

Zmarł w obozie przejściowym Wtoraja Rieczka (Вторая Речка) pod Władywostokiem. Jako oficjalną przyczynę śmierci podano zawał serca. Ciało złożono we wspólnej mogile.

[edytuj] Wybrana twórczość

• Kamień (Камень), 1913
• Tristia, 1922
• Druga księga (Вторая книга), 1923
• Wiersze (Стихотворения), 1928
• Nowe wiersze 1930-34 (Новые стихотворения 1930-34) – wydane po śmierci poety w tamizdacie
• Zeszyty woroneskie 1935-37 (Воронежские тетради 1935-37) – wydane po śmierci poety w tamizdacie