Podboje Mongołów
Z Wikipedii
| To jest artykuł z cyklu Historia Rosji |
[edytuj] Podboje Czyngis-chana
W XIII wieku koczownicze ludy mongolskie, z Azji Środkowej, znów, jak wcześniej Hunowie w V w., ruszyły na podbój świata. Zjednoczył je i podporządkował sobie "król wszechświata" - syn przywódcy jednego z klanów mongolskich, Temudżyn, zwany Czyngis-chanem. Swe zewnętrzne podboje zaczął od północnych Chin, na które jego wojska uderzyły w 1203 r., zaś Pekin zajęły w 1215 r. Następnie w 1220 r. Czyngis-chan opanował Chorezm, państwo nad rzeką Amu-darią w Azji Środkowo-zachodniej, rządzone przez Turków seldżuckich, zaś w 1223 r. zwyciężył wojska książąt wielkoruskich nad rzeką Kałką na nizinie nad Morzem Azowskim. Mongołowie próbowali wtedy podbić także terytoria Bułgarów Kamskich, ale bez efektu, i wycofali się za Ural. W 1224 r. imperium mongolskie rozciągało się od Pacyfiku po Morze Kaspijskie i Czarne. Historię walk Czyngis Chana i jego następcy Ugedeja przedstawia mongolska kronika z 1240 Tajna historia Mongołów.
[edytuj] Podboje Batu-chana
Czyngis-chan zmarł w 1227 r., lecz pochód stworzonej przez niego Wielkiej Ordy nie ustawał, nawet po tym jak rozpadała się na kilka samodzielnych ord. Jego następcy parli wciąż dalej, zajmując cały arabski kalifat Abbasydów na Bliskim Wschodzie i Chiny południowej dynastii Sung na wschodzie. Natomiast następca i wnuk Czyngis-chana, Batu-chan powiódł wielką armię na zachód. Zajął Bułgarię Kamską i podbił kolejno księstwa riazańskie i włodzimiersko-suzdalskie, dochodząc do Nowogrodu na północy. Po czym najeźdźcy zawrócili nad Don i z nowymi siłami ruszyli przez południowe księstwa ruskie w kierunku Węgier i Polski.
Wszędzie po sobie zostawiali zgliszcza miast i osad i tysiące zabitych. Niektóre księstwa ruskie, jak perejasławskie, czernichowskie i siewierskie, po straszliwych zniszczeniach i pogromach przestały w ogóle istnieć. Większość księstw ruskich, z Kijowskim i Nowogrodzkim na czele, znalazła się pod zwierzchnictwem mongolskim i musiała płacić wysokie trybuty, a zachodnie księstwa ruskie dostały się pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Jedna z armii Batu-chana doszła do Legnicy na Nizinie Śląskiej, gdzie w 1241 r. stawiły jej opór rycerstwo niemieckie i polskie wojska Henryka II Pobożnego, księcia wrocławsko-wielkopolskiego, który poległ w bitwie. Obrońcy zostali wprawdzie pokonani, jednak armia Batu-chana nie kontynuowała już swego pochodu na Zachód i skręciła na Węgry, gdzie przebywała druga armia mongolska. Razem przez Dalmację i Bułgarię zawróciły na stepy czarnomorskie. Odwrót związany był głównie ze śmiercią wielkiego chana Ugedeja i koniecznością uregulowania sukcesji po zmarłym.
Wielkie zwycięstwa armii mongolskich tłumaczone są dużą liczebnością (w ostatnich latach Czyngis Chana armia liczyła około 98 tysięcy żołnierzy, nie licząc oddziałów sojuszniczych), niezwykłą ruchliwością lekkozbrojnej jazdy, mistrzowskim posługiwaniem się łukami, bezwzględną dyscypliną i okrucieństwem w walce, które porażało przeciwnika. Istotne były także: bardzo dobrze rozbudowana logistyka (w tym znakomity system kurierski), rozwiniety wywiad wojskowy i przyswojenie sobie chińskich osiągnięć technik oblężniczych. Ponadto Czyngis-chan i jego następcy pozwalali lokalnym elitom rządzić w podbitych prowincjach, osadzając w nich jedynie swoich namiestników, których głównym zadaniem było ściąganie wysokich podatków i danin.
[edytuj] Złota Orda
Po 1260 r. środkowo-azjatyckie imperium Mongołów zaczęło się stopniowo rozpadać, a stolica państwa została przeniesiona z Karakorum do Pekinu. Natomiast na terenach wschodniej Europy, w rejonie rzeki Kamy i środkowej Wołgi, Batu-chan założył państwo Złotą Ordę, ze stolicą w Seraju u ujścia Wołgi do Morza Kaspijskiego. W połowie XV w. uległo ono dalszemu podziałowi na kilka oddzielnych chanatów: Kazański, Krymski, Astrachański i Syberyjski. Najdłużej z nich, bo aż do 1774 roku, przetrwał Chanat Krymski ze stolicą w legendarnym Bakczysaraju. Państwo to utrzymywało się głównie z łupieżczych wypraw czambułów mongolsko-tatarskich na sąsiednie ziemie nad Donem, Dnieprem i Dniestrem.
Zobacz też: Rosja, Wielka Orda
