Protochronizm

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Protochronizm (rum. protocronism, z języka greckiego "przed czasem") - termin używany na określenie tendencji w kulturowym nacjonalizmie. Stworzono go w Rumunii w celu opisania sposobu, w jaki reżim Nicolae Ceauşescu idealizował i nawiązywał do przeszłości (najczęściej bardzo odległej) narodu i państwa rumuńskiego. Powstał nawet pejoratywny termin dacomania (czasem trakomania) odnoszący się do nawiązywania przez rumuńskich nacjonalistów do tradycji starożytnego plemienia Daków.

[edytuj] Tło

W tym kontekście, termin ten odnosi się do trendu (pojawiającego się w wielu odmianach rumuńskiego nacjonalizmu), przypisującego wyjątkową wartość cywilizacji dackiej. Nie zwracając uwagi na to, iż Dakowie nie posiadali tak podstawowych zdobyczy cywilizacyjnych jak pismo, protochroniści próbowali udowadniać iż Dakowie wywarli duży wpływ na historię antyczną, czy nawet dali początek wszystkim wielkim kulturom europejskim. Byli np. zdania iż np. starożynty Rzym został stworzony przez dackich migrantów (co było sprzeczne z wszelkimi badaniami archeologicznymi). Uważali również, iż odkrycie tajemniczych tabliczek z Tărtăria (wg niektórych naukowców noszących znaki najstarszego pisma) świadczyło o tym, iż pismo wywodziło się z terenów pra-dackich. Wierzyli także, iż enigmatyczny język dacki przetrwał do czasów średniowiecznych. Łączyli także prawdopodobnie monoteistyczny kult Zalmoxisa (Ζάλμοξις) i chrześcijaństwo, sądząc iż Dakowie łatwo przyswoili sobie, a następnie zmienili religię przyniesioną im przez Świętego Andrzeja Apostoła.

[edytuj] Historia

Powyższe pomysły doczekały się wyjaśnienia psychologicznego w tzw. "kompleksie podwładnego", który miałby przejawiać się w rumuńskim nacjonalizmie. Pojawiał się on także w dziełach nie związanych z protochronizmem, głównie jako reakcja na twierdzenie iż tereny cesarstwa rzymskiego były tylko koloniami dla samego Rzymu, poddanymi na przejmujący wpływ łacińskiej kultury. Miało to doprowadzić do zupełnego "zniknięcia" Daków z terenów dzisiejszej Rumunii.

Protochronizm pojawił się najprawdopodobniej po raz pierwszy w latach 70. XIX wieku w poglądach Bogdana Petriceicu Hasdeu (1838-1907), rumuńskiego pisarza i filologa. Stały się one jednym z elementów dyskusji pomiędzy tym autorem a konserwatywną grupą literacką Junimea. W swojej publikacji Etymologicum magnum Romaniae, Hasdeu twierdził, że Dakowie nie tylko dali Rzymowi wielu z jego cesarzy, ale również to, iż dynastie rządzące średniowieczną Wołoszczyzną i Mołdawią wywodziły się od potomków króla dackiego Burebisty.

Po I wojnie światowej i pojawieniu się idei Wielkiej Rumunii (România Mare), protochronistyczne pomysły zyskały na popularności. Wykorzystywała je m.in. faszystowska Żelazna Gwardia. Wiązało się to także z faktem, iż rumuńscy archeolodzy (z Vasile Pârvanem na czele) odkryli wiele przedtem nieznanych osad dackich.

Wierzenia protochornistyczne zostały następnie ugruntowane przez etnologa Nicolae Densuşianu (1846-1911), który opublikował m.in. w swoim dziele pt. "Dacia Preistorică" ("Prehistoryczna Dacja"), swoją wersję najdawniejszej historii Rumunii.

Nicolae Ceauşescu rozwinął podobną koncepcję po jedenastym zjeździe Rumuńskiej Partii Komunistycznej w 1970 roku, kiedy to połączył protochronizm z oficjalnym marksizmem, twierdząc iż Dakowie wytworzyli stałe i "niezorganizowane Państwo". Przedstawiał ich jako walczących z imperialistycznym Rzymem. Reżim Ceauşescu rozpoczął współpracę z byłym członkiem Żelaznej Gwardii, biznesmenem, pisarzem i historykiem Iosifem Constantinem Drăganem (ur. 1917), który wciąż propaguje idee wielkości cywilizacji dackiej.

Obecnie pomysły te zyskują na popularności.^[1] Głównym ideologiem jest nadal Drăgan, który jest wpierany jednak przez fizyka zamieszkałego w Nowym Jorku, Napoleona Săvescu. Razem wydają magazyn "Noi, Dacii" ("My, Dakowie").

[edytuj] Dzisiejsze odpowiedniki

Albański komunistyczny dyktator Enver Hodża wspierał teorie autorstwa Francuza Zacharie Mayani, mówiące iż Albańczycy i język albański jest spokrewniony ze starożytną cywilizacją etruską.
Bułgarski komunistyczny dyktator Todor Żiwkow był zwolennikiem teorii, iż Bułgarzy są potomkami strożytnych Traków. Jego córka, Ljudmiła Żiwkowa założyła nawet Instytut Trakologii, będący częścią Bułgarskiej Akademii Nauk.
Iracki dyktator Saddam Husajn bardzo często wyrażał pogląd iż dzisiejszy Irakijczycy są spadkobiercami kultur sumeryjskiej i babilońskiej.
Irański szach Mohammad Reza Pahlawi, chcąc stworzyć świecką tożsamość narodową, odwoływał się do tradycji Imperium Perskiego (zwłaszcza dynastii achemenidzkiej).

[edytuj] Przypisy

↑ Observatorul Cultural, "Renaşterea Daciei?", sierpień 2001

[edytuj] Literatura

Boia Lucian, Istorie şi mit în conştiinţa românească, Bukareszt 1997
Hasdeu B.P., Ethymologicum Magnum Romaniae. Dicţionarul limbei istorice şi poporane a românilor (Pagini alese), Bukareszt 1970
Verdery Katherine, National Ideology under Socialism. Identity and Cultural Politics in Ceauşescu's Romania, University of California Press 1991, ISBN 0-520-20358-5