Przed I wojną światową
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł podlega projektowi przebudowy serii haseł o historii Polski. Prawdopodobnie zostanie zastąpiony innym lub jego treść ulegnie gruntownej przebudowie, tak, aby była zgodna z przyjętymi wytycznymi. Zanim dokonasz zmian w tym haśle, przeczytaj informacje zawarte na tej stronie. |
Przed I wojną światową na ziemiach polskich (1905-1914).
W 1905 r. przegrana przez Rosję wojna z Japonią na Dalekim Wschodzie oraz kilkuletni kryzys gospodarczy, spowodował wybuch buntów społecznych w Petersburgu i w szeregu innych ośrodków przemysłowych całego kraju. Masowe strajki i manifestacje robotnicze miały miejsce także w Królestwie Polskim. Kulminacją rewolucyjnych wystąpień był w czerwcu strajk generalny i próba zbrojnego powstania w Łodzi. Strajki ogarnęły również wieś i uczniów, domagających się przywrócenia języka polskiego w szkolnictwie. Wystąpienia te zostały stłumione przez siły policyjno-wojskowe, ale też spowodowały przywrócenie prawa udziału ludności polskiej w Dumie, języka polskiego w szkołach, swobody stowarzyszeń itp.
Prawie wszystkie polskie organizacje polityczne przełomu XIX i XX w., w tym także robotnicze, w swych programach walki o prawa socjalne, demokratyzację władzy, rozwój kulturalny społeczeństwa itp., głosiły również postulaty przywrócenia niepodległości narodowej. By to hasło niepodległej Polski zrealizować, niezbędne było wszakże zaistnienie wojny między państwami zaborczymi. Po zwycięstwie tylko jednego z nich istniała szansa utworzenia niepodległej, oczywiście przy wcześniejszym, znacznym zbrojnym wsparciu zwycięskiego mocarstwa. Przez dziesiątki lat nic takiego konfliktu jednak nie zapowiadało.
Dopiero utworzenie pod koniec XIX w. Trójprzymierza Niemiec, Austro-Węgier i Włoch z jednej strony, a później Trójporozumienia (Ententa) W. Brytanii, Francji i Rosji z drugiej, pozwalały na prognozowanie nowego wielkiego konfliktu w Europie. Dla Polaków, pragnących "wybić się na niepodległość", powstał trudny dylemat opowiedzenia się po jednej ze stron. Józef Piłsudski postawił na Austro-Węgry i Niemcy, Roman Dmowski zaś na Rosję. I wojna światowa sprawiła jednakże, jak najszczęśliwiej dla narodu polskiego, że żadne z państw zaborczych nie wyszło z wojny zwycięsko.
