Silingowie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Silingowie (łac. Silingae, gr. Σιλίγγαι) to plemię germańskie, żyjące w starożytności na Dolnym Śląsku (zdaniem większości badaczy). Za lokalizacją Silingów na tym obszarze opowiadają się profesorowie: Jerzy Strzelczyk, Norman Davies i Jerzy Krasuski. Pobytu Silingów na Śląsku nie wyklucza również profesor Henryk Łowmiański. Silingowie wzięli udział w inwazji na Imperium Rzymskie i dołączyli do Wandalów.

Wymieniani w II wieku n.e. przez Ptolemeusza jako plemię żyjące na południe od Swebów-Semnonów, którzy zamieszkiwali nad rzeką Hawelą. Na podstawie tych informacji Ptolemeusza część badaczy lokalizuje plemię Silingów na terenie Dolnych Łużyc lub Miśni, a nie na Śląsku. Jednak, zdaniem prof. Kazimierza Godłowskiego, umiejscowienie Silingów na Łużycach jest zupełnie niemożliwe, gdyż obszar ten nie wykazywał wtedy śladów osadnictwa ludzkiego i najprawdopodobniej był zupełnie niezamieszkały. Nie przesądza tej sprawy prof. Andrzej Kokowski, który uznaje to za jedną z możliwych hipotez.

[edytuj] Antyczne źródła

Klaudiusz Ptolemeusz w swojej "Geografii" pisze: Poniżej [na południe] Semnonów mieszkają Silingowie ... a poniżej Silingów Calucones i Camavi aż do góry Melibocus, o której na wschód blisko rzeki Albis, ponad nimi i poniżej gór Asciburgius, Corconti

[edytuj] Związek ze Śląskiem

Niektórzy dawniejsi i współcześni badacze uważali, że Silingowie prawdopodobnie zasiedlali tereny wokół Ślęży od około 100 p.n.e. do 406 n.e. Na obszarach środkowej i południowej Polski występowała wówczas kultura przeworska identyfikowana z tzw. związkiem lugijskim (Lugiorum nomen). Od nazwy Silingów niektórzy niemieccy badacze próbowali wyprowadzić etymologię nazwy "Śląsk" (łac. Silesia). Hipoteza ta została postawiona w 1830 roku przez śląskiego nauczyciela Ignacego Imsiega .

Zakwestionowali ją w okresie międzywojennym polscy naukowcy: historyk prof. Władysław Semkowicz i językoznawca prof. Mikołaj Rudnicki. Odrzucili oni możliwość przekształcenia rdzenia sil- w s'le-, jednocześnie wyprowadzając nazwę Śląska od toponimów: góry Ślęży i płynącej obok rzeki Ślęzy, wywodzących jakoby swe nazwy ze słowiańskiej rodziny słów ślęg, ślęgnąć - opisujących miejsca wilgotne.

Zdaniem niektórych badaczy, nazwa Śląsk, staropolski Ślążsk (-o), starosłowiańskie *Sьlęžьskъ (<*Sьlęg-ьskъ) da się regularnie wyprowadzić ze starogermańskiego *Siling-isk (land) "kraj Silingów (dosł. siliński)" (równie regularnie jak: książę, księży, ksiądz < kъnędz, kъnęgь z germ. kuning-). Powyższa etymologia odnosi się również do wymienionych wcześniej toponimów, w tym i do góry Ślęży, która w czasach przebywania na Śląsku Silingów (jak i wcześniej) była prawdopodobnie dużym (może nawet centralnym) ośrodkiem kultowym dla plemion skupionych w "związku lugijskim".

Warto wspomnieć o badaniach prof. J. Udolpha, który twierdził, że nazwa Śląsk pochodzi od nazwy Ślęży i wskazał przy tym na wiele plemion słowiańskich, których nazwy pochodzą od rzek. Jego zdaniem nawet ewentualny rdzeń sil- nie wskazywałaby na germańskość nazwy, ponieważ rdzeń sil- spotyka się w nazwach wielu rzek np. Sile w Wenecji, Silla w Asturii, Silinka w Rosji i wielu innych. Swoje badania opisał w „Der Name Schlesien, [w:] Studia Onomastica et Indogermanica” – Graz 1995 i w „Der Name Schlesien [w] Opuscula Silesiaca” – Stuttgart 1998. Także badania prof. Rosponda nad najdawniejszymi dokumentami z XII i XIII wieku wskazują, że nazwy z tego okresu zapisywano w formie: Slesia, Slezia, Zlesensis. Forma Silesia pojawiła się znacznie później – już w czasach nowożytnych, prawdopodobnie „za sprawą lektury Thietmara, który jako pierwszy słowiańskiej nazwie Śląsk nadał dostosowaną do grafiki i fonetyki niemieckiej formę Silensia”. Może to wskazywac, że łączenie nazwy Śląsk (którą zapisywano pierwotnie jako "Sleenzane”,„Zlasane”,„Selenza”) z Silingami nie ma wiele wspólnego.

[edytuj] Dzieje Silingów

Naukowcy nie są zgodni, czy Silingowie byli odłamem konfederacji plemiennej Wandalów, czy też samodzielnym, ale spokrewnionym z nimi plemieniem. Pliniusz Starszy nie wymienia ich bowiem jako części Wandiliów (występująca u niego wcześniejsza forma nazwy Wandalów). Po raz pierwszy, być może, zostali wymienieni wraz z Gotami przez Strabona, w kontekście wpływów państwa Marboda.

Silingów łączy się z Naha(na)rwalami (wspomnianymi przez Tacyta) zamieszkującymi w I wieku n.e. środkowy Śląsk, których nazwa brzmi jednak niegermańsko (celtyckiego pochodzenia?). Na terytorium Nahanarwalów znajdował się ośrodek kultowy poświęcony bliźniaczym Alkom, identyfikowany z Limios alsos - "Gajem Limijskim" (Ptolemeusza), być może pozostającym w związku z "niemym" ośrodkiem na Ślęży.

Hipotezy dotyczące identyfikacji etnonimów Silingowie/Nahanarwalowie:

Wandalowie-Silingowie przywędrowali na tereny zamieszkane przez niegermańskich pierwotnie Nahanarwalów, którzy w procesie akulturacji przejęli ich imię.
Hipoteza przeciwna do pierwszej - pierwotni, północni, Silingowie nie byli wandalskiego pochodzenia i tradycję wandalską przejęli wkraczając w pierwszej połowie II wieku n.e. na terytorium "związku lugijskiego" (jego głównym składnikiem mieli być Wandalowie).
Migracja dużych grup ludności w latach 120-160 n.e. na Śląsku była wydarzeniem wewnątrzplemiennym, a "Nahanarwalowie" byli tylko kultowym imieniem Silingów.

Tak czy inaczej, Śląsk znalazł się w pewnym momencie pod władzą Silingów, którzy dominowali w południowo-zachodnich terenach, obecnie polskich, do okresu wędrówek ludów.

Wandalowie-Hasdingowie, kojarzeni ze wschodnią strefą kultury przeworskiej (głównie Mazowsze i Lubelszczyzna), opuścili w końcu II wieku n.e. zamieszkiwane dotąd tereny i przemieścili się na południe (górna Cisa, nad granicą dacką notowani od lat 70.) i południowy wschód (zachodnia Ukraina). Prawdopodobnym powodem przesunięć etnicznych były ruchy ludnościowe na obszarach, na których lokalizuje się m.in. plemiona Gotów i Gepidów (głównie Pomorze). Ruchy te, zwane wędrówką "ludów gockich", miały odbicie w zmianach obszaru występowania elementów kultury wielbarskiej. W tym samym, prawdopodobnie, czasie Burgundowie przesunęli się na południowy zachód (znad Warty?), (kultura luboszycka) nad dolny Bóbr (rzeka) i Nysę Łużycką, a przybysze ze środkowego Śląska pojawili się na Górnym Śląsku (przetrwanie w ich kulturze pewnych elementów tradycji celtyckiej może być argumentem na poparcie tezy, że mogły to być resztki "postceltyckich" Nahanarwalów). Duża aktywność środkowoeuropejskich ludów barbarzyńskich znalazła swój wyraz w atakach na północny limes rzymski i wojnach markomańskich.

Na dłuższy czas Silingowie zniknęli ze źródeł, ale około 277-278 n.e. to prawdopodobnie oni występują pod ogólną nazwą Wandalów, którzy wraz z Burgundami zostali pobici przez cesarza Probusa. Władca pokonał ich dwukrotnie, a jeńców przesiedlił do Brytanii (tam toponimy: Wandlebiria/Wandlebury [1], rzeka Wandle).

W IV wieku n.e., w okolicach Wrocławia, wykształcił się duży ośrodek władzy (po którym pozostały ślady w postaci tzw. "grobowców książęcych" w Zakrzowie/Sackrau), być może obejmujący cały obszar kultury przeworskiej. Na początku V wieku n.e. prawdopodobnie większość Silingów przyłączyła się do luźnej koalicji Hasdingów, Swebów i Alanów, która w noc sylwestrową 406 roku przekroczyła skuty lodem Ren, atakując tym samym cesarstwo rzymskie. W 409 ludy te przekroczyły Pireneje, łupiąc rzymską Hiszpanię, a potem przeprawiły się do Afryki.

[edytuj] Silingia

Nazwę Silingia nosiła (kultywowana do dziś wśród wysiedlonych breslauerów) jedna z niemieckich korporacji studenckich w przedwojennym Breslau (Wrocławiu). Silingia jest dziś czynną korporacją akademicką w Kolonii.