Skamander (grupa literacka)
Z Wikipedii
Skamander – grupa poetycka założona w roku 1918 przez Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego, Jarosława Iwaszkiewicza, Kazimierza Wierzyńskiego oraz Jana Lechonia. Wzorem dla skamandrytów była przede wszystkim twórczość Leopolda Staffa.
Swoją nazwę wzięła od mitologicznej rzeki opływającej Troję. Jednocześnie jednak zawarta jest w niej aluzja do słynnego zdania z Akropolis Stanisława Wyspiańskiego: "Skamander połyska, wiślaną świetląc się falą". Pomimo bardzo silnego utrwalenia się w ogólnej świadomości funkcjonowania poetów Skamandra jako grupy Michał Głowiński sformułował sąd, że Skamandryci to grupa sytuacyjna, czyli taka, której głównym spoiwem jest rzeczywistość pozaliteracka (wpólna działalność kabaretowa, odczyty i działalność "Pod Picadorem", stolik na półpiętrze w kawiarni Ziemiańskiej, obracanie się w tych samych kręgach towarzyskich).
Spis treści |
[edytuj] Dzieje grupy
Historię grupy Skamander można podzielić na trzy okresy, z których pierwszy rozpada się jeszcze na dwa podokresy.
1916-1918 - formowanie się grupy na Uniwersytecie Warszawskim wokół czasopisma Pro arte et studio. Nie ma jeszcze wspólnych wystąpień, ani samoświadomości grupy, ale przy pracy w redakcji rysuje się podobieństwo poetów i ich odrębność od innych grup (głównie na gruncie opozycji antymodernistycznej). Cezura roku 1918 - w marcu 1918 w Pro arte et studio zostaje opublikowany wiersz Wiosna Juliana Tuwima. Wiersz ten wywołuje wielkie kontrowersje obyczajowe, które doprowadzają do zmian w redakcji pisma. W ich wyniku redakcję obejmują osoby związane ze Skamandrem. Wtedy też stało się Pro arte "bojowym organem", gdzie poeci występowali przeciwko modernistycznym epigonom. 29 listopada 1918 roku otwarta zostaje kawiarnia poetów "Pod Picadorem". To głównie podczas tutejszych występów ukształtowała się "wielka piątka". Tu też wykrystalizowały się wspólne dążenia grupy, wspólne sojusze i fobie. Poprzez specyficzny kontakt z publicznością jaki zaistniał po raz pierwszy w historii, właśnie "Pod Picadorem" (stałe odczyty, czy występy kabaretowe za które należało uiścić opłatę), grupa wzięła udział w procesie profesjonalizacji i instytucjonalizacji zawodu literata.
1918 - 1919 - działalność grupy już pod nazwą Skamander. Pojawiają się wtedy pierwsze tomiki poszczególnych poetów: Julian Tuwim - Czyhanie na Boga (1918 r.), Jan Lechoń - Karmazynowy poemat (1920 r.), Antoni Słonimski - Sonety (1918 r.), Kazimierz Wierzyński - Wiosna i wino (1919 r.), Jarosław Iwaszkiewicz - Oktostychy (1918 r.)
Grupa w najpełniejszy sposób przybiera swoją formę. Skupiona wokół miesięcznika Skamander osiąga programową jednomyślność. W tym też okresie pojawiają się poeci-satelici Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Józef Wittlin, Stanisław Baliński, Kazimiera Iłłakowiczówna, czy powieściopisarze i krytycy (m.in. Wilam Horzyca).
Zanikają tak charakterystyczne dla Skamandra tendencje optymistyczno-witalistyczne oraz zaczyna słabnąć więź grupowa. Dochodzi do tego głównie na tle stosunku poszczególnych poetów do obozu sanacyjnego - zamachu majowego i autorytarnych rządów Piłsudskiego, wyborów brzeskich, rozpadu obozu sanacji po śmierci Marszałka. Pomimo to w świadomości społecznej znacznie dłużej utrzymuje się przeświadczenie o ścisłym powiązaniu grupy.
[edytuj] Główne cechy
- bezprogramowość, związana z postulatem wolności
- koncepcja poety "słowiarza", rzemieślnika słowa, nie wynoszącego się ponad tłum poety-uczestnika
- zachwyt nad życiem (również jego stroną biologiczną) i codziennością, zwrot ku sprawom "szarego" człowieka
- elementy języka potocznego, stosowanie kolokwializmów, neologizmów i wulgaryzmów
- żądanie doskonałości artystycznej
- nawiązanie do tradycji i dorobku kulturowego
[edytuj] Podstawowe założenia
- Wiązanie poezji z teraźniejszością;
- Propagowanie wzorca poety-uczestnika, biorącego udział w życiu państwa (kontrast do roli artysty w Młodej Polsce);
- Wprowadzenie jako bohatera szarego człowieka oraz tematyki związanej z jego życiem;
- Używanie języka potocznego, gwarowego, pełnego humoru;
- Łączenie różnych form wypowiedzi (liryka, satyra, ironia);
- Dbałość o indywidualny rozwój talentów;
- Pochwała życia i jego przejawów;
- Pewne ich założenia były nierealistyczne, niemożliwe do spełnienia;
- Po roku 1922 dążyli oni do związania poezji z życiem politycznym;
- Tematami utworów było zarówno życie proletariatu jak i inteligencji;
- Fascynacja tłumem i jego potęgą oraz nowoczesnością;
- Głosili zwrot do postawy aktywnej;
- Domagali się klasycznych reguł wiersza;
- Nawiązania do filozofii poprzedniej epoki szczególnie do założeń H. Bergsona oraz F. Nietzschego;
- Skamandryci "wyszli" do ludzi, spotykali się i recytowali wiersze w miejscach ogólnodostępnych np. w kawiarniach;
- Bezprogramowość.
