Stanisława Przybyszewska

Z Wikipedii

Stanisława Przybyszewska (ur. 1 października 1901 w Krakowie, zm. 15 sierpnia 1935 w Gdańsku) – dramatopisarka, powieściopisarka .

[edytuj] Życie

Była córką pisarza Stanisława Przybyszewskiego i malarki Anieli Pająkówny. Wychowywała ją tylko matka, ponieważ ojciec w tym czasie wrócił do swojej żony Dagny Juel. Aniela Pająkówna z córką wielokrotnie zmieniały miejsce pobytu. Był to Lwów, potem Paryż, Zurych, Wiedeń. Matka Stanisławy Przybyszewskiej zmarła w 1912 roku. Opiekunami dziewczynki zostali Wacław i Zofia Moraczewscy oraz wujostwo Helena i Marcina Barlińscy. Dzięki ich staraniom otrzymała bardzo staranne wykształcenie. Wcześnie poznała arcydzieła literatury i malarstwa europejskiego, z łatwością przyswoiła sobie kilka języków i tajniki gry na skrzypcach. Po dziesięciu latach pobytu za granicą, w połowie 1916 r. wróciła do kraju. W Krakowie kontynuowała naukę w żeńskim seminarium nauczycielskim i po odbyciu praktyki pedagogicznej w szkole ludowej w Nowym Sączu i w 1920 roku zdała egzamin dojrzałości w IV Gimnazjum Realnym w Krakowie. Po maturze przeniosła się do Poznania, gdzie od ponad roku przebywał jej ojciec z drugą żoną Jadwigą primo voto Kasprowiczową.

W Poznaniu otrzymała posadę na poczcie, wkrótce jednak z niej zrezygnowała. Rozpoczęła studia muzyczne w poznańskim konserwatorium. W następnym roku zapisała się na poznański uniwersytet, gdzie przez jeden trymestr uczęszczała na wykłady na wydziale filologicznym. Samodzielnie studiowała ekonomię, psychologię i podstawy nauk socjologicznych. W tym czasie zarabiała jako nauczycielka. W 1922 roku debiutowała w XIV tomie poznańskiego "Zdroju", przekładem prozy poetyckiej Marcela Lenoira pt. "Myśli o malarstwie".

W 1922 przeniosła się do Warszawy. W 1923 poślubiła malarza Jana Panieńskiego, którego poznała podczas pobytu w Poznaniu. Zaraz po ślubie Panieńscy wyjechali do Gdańska, gdzie Jan Panieński był nauczycielem rysunków. Mieszkali w skromnym pokoju w budynku na placu gimnazjalnym. Aktywnie uczestniczyli w życiu kulturalnym polskiego środowiska w Wolnym Mieście. Brali udział w pracach Macierzy Szkolnej i Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki. W 1925 roku Jan Panieński wyjechał na studia artystyczne do Paryża, gdzie nagle zmarł 25 listopada 1925 roku. Stanisława Przybyszewska bezskutecznie starała się o etat nauczycielski w Gimnazjum Polskim. Udało jej się jedynie otrzymać bezpłatnie dotychczasowe mieszkanie. Teraz zajmowała się głównie twórczością literacką. Utrzymywała się głównie z prywatnych lekcji języków obcych. W latach 1929-1933 otrzymywała zasiłki i stypendia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W tym trudnym okresie otrzymywała pomoc finansową od ciotki Heleny Barlińskiej i przyrodniej siostry Iwi Benet. Coraz większym problemem stawały się dla niej narkotyki. Zmarła 15 sierpnia 1935 roku i została pochowana na cmentarzu na Chełmie (niem. Stolzenberg) w Gdańsku.

[edytuj] Twórczość

Pisała krótkie opowiadania, nowele i powieści. Pozostawiła bogatą korespondencję ("Listy" – trzy tomy wydane w latach 1978-1985). Najważniejsze były dramaty, napisane w latach 1925-1929: "Thermidor", "Sprawa Dantona" oraz jednoaktówka "Dziewięćdziesiąty trzeci". Akcja wszystkich dramatów rozgrywa się na tle wydarzeń rewolucji francuskiej

[edytuj] Inscenizacje

• 20 marca 1931 r. "Sprawa Dantona" w Teatrze Wielkim we Lwowie, reżyseria Edmund Wierciński.
• 30 września 1933 r. "Sprawy Dantona" w Teatrze Polskim w Warszawie, reżyseria Aleksander Zelwerowicz

Po czterdziestu latach pierwszy wystawił sztuki Przybyszewskiej Jerzy Krasowski.

• 1967 rok "Sprawa Dantona" w Teatrze Polskim we Wrocławiu.
• 1969 rok "Dziewięćdziesiąty trzeci" w teatrze telewizji,
• 1971 rok "Thermidor" w Teatrze Polskim we Wrocławiu
• "Sprawa Przybyszewskiej", widowisko telewizyjne oparte na korespondencji pisarki.

• 25 stycznia 1975 roku "Sprawa Dantona" w Teatrze Powszechnym w Warszawie, reżyseria Andrzej Wajda

• W 1983 na podstawie dramatu "Sprawa Dantona" napisał scenariusz Jean-Claude Carriere do filmu "Danton", który został wyreżyserowany przez Andrzeja Wajdę.