Układ hormonalny

Z Wikipedii

Hormony w organizmach żywych pełnią rolę regulacyjną, będąc ważnym mechanizmem homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na poziomie tkankowym, układ hormonalny stanowi niezbędny mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.

W skład układu hormonalnego wchodzą liczne gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane tkanki, których zadaniem jest produkowanie wyspecjalizowanych regulatorów rozmaitych funkcji organizmu - hormonów.

Wydzielanie hormonów podlega zarówno kontroli na drodze sprzężeń zwrotnych jak i regulacji ze strony układu nerwowego.

Spis treści 1 Podwzgórze 2 Przysadka mózgowa 3 Szyszynka 4 Tarczyca 5 Przytarczyce 6 Grasica 7 Trzustka 8 Nadnercza 9 Jądra 10 Jajniki

[edytuj] Podwzgórze

Część międzymózgowia w której znajdują się m.in. komórki nerwowe, które potrafią zmienić sygnał elektryczny na biochemiczny. Wydzielanie substancji dokrewnych przez neurony nazywa się neurosekrecją. Hormony:

• wazopresyna (ADH, VP) - wzmaga resorpcję zwrotną wody w nerkach, poprzez zwiększenie ilości akwaporyn wbudowanych w błonach komórek. W wyniku działania hormonu antydiuretycznego dochodzi do zmniejszenia diureza (ilości produkowanego moczu) oraz wzrostu ciśnienia krwi.
• oksytocyna - pobudzanie skurczów mięśni gładkich macicy i wydzielania mleka
• hormony sterujące czynnością przysadki - regulacja wydzielania hormonów przysadki.

[edytuj] Przysadka mózgowa

(nieparzysty gruczoł położony u podstawy mózgu):

• somatotropina (GH):

1. pobudza wzrost organizmu
2. pośrednio wpływa na wzrost kości długich
3. wzmaga transport aminokwasów
4. ukierunkowuje metabolizm
5. przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi
6. pobudza układ tłuszczów zapasowych
7. zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe

Niedobór somatotropiny u dzieci powoduje karłowatość (jeśli jest to niedobór pierwotny to karłowatość przysadkową. Natomiast zbyt duże wydzielanie GH powoduje u dzieci gigantyzm, a u dorosłych akromegalię.

• prolaktyna (PRL) (hormon laktotropowy) - zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka
• hormony tropowe:
  • tyreotropina (TSH) - pobudza wydzielanie hormonów (tyroksyny) przez tarczycę
  • adrenokortykotropina (ACTH) - pobudza wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy
  • folitropina (FSH) - u kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego a u mężczyzn pobudza spermatogenezę
  • lutropina (LH) - powoduje jajeczkowanie; pobudza wydzielanie testosteronu przez komórki środmiąższowe jąder
  • lipotropina - pobudza rozkład tłuszczów zapasowych

[edytuj] Szyszynka

• melatonina - powoduje agregacje ziaren barwnika melaniny; wpływa na ośrodki snu i czuwania; opóźnia dojrzewanie płciowe.

[edytuj] Tarczyca

• tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3)

1. wzmaga podstawową przemianę materii
2. pobudza syntezę białek
3. zmniejsza poziom cholesterolu we krwi

• kalcytonina - przesuwa wapń z krwi do kości, zwiększając uwapnienie kości

[edytuj] Przytarczyce

• parathormon(PTH) - zwiększa stężenie Ca we krwi, a obniża w kościach oraz obniża poziom jonów fosforanowych we krwi

[edytuj] Grasica

• tymozyna (tymulina) - indukują różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T
• tymopoietyna - hamuje przewodzenie impulsów pomiędzy neuronami a komórkami mięśniowymi - kontroluje siłę skurczu mięśni(działa na płytkach motoneuronalnych w połączeniach akson-komórka mięśniowa)

[edytuj] Trzustka

• glukagon (komórki A) - podwyższenie poziomu cukru we krwi
• insulina (komórki B) - obniżenie poziomu cukru we krwi

1. obniża stężenie glukozy(cukru) we krwi, ułatwiając transport glukozy do komórek
2. zwiększa syntezę białek i tłuszczów

Względny lub bezwzględny niedobór insuliny jest przyczyną zaburzeń gospodarki węglowodanowo-lipidowej z cukrzycą włącznie, zaś jej niedobór jest przyczyną hipoglikemii.

• somatostatyna (komórki D) - hamuje wydzielanie hormonów jelitowo-żołądkowych oraz hamuje działanie gastryny, cholecystokininy i insuliny na gruczoły trawienne
• polipeptyd trzustkowy (komórki PP) - hamuje wydzielanie enzymów i wodorowęglanów przez trzustkę.

[edytuj] Nadnercza

Hormony kory:

• mineralokortykoidy (produkowane w warstwie kłębkowatej, głównie aldosteron)- zwiększają resorpcję sodu z moczu pierwotnego a ułatwiają wydalanie potasu
• glikokortykoidy (produkowane w warstwie pasmowatej)

1. zwiększają poziom glukozy we krwi
2. hamują syntezę białek, ograniczając odporność

• androgeny (produkowane w wartswie siatkowatej)- przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu; odpowiadają za rozwój drugorzędowych męskich cech płciowych

Hormony rdzenia:

• adrenalina:

1. rozszerza naczynia krwionośne
2. zwiększa częstość skurczów serca
3. podwyższa ciśnienie krwi
4. rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu
5. podwyższa poziom glukozy we krwi
6. przyspiesza rozkład tłuszczów
7. rozszerza źrenice
8. poprawia przytomność umysłu

• noradrenalina - utrzymuje wysokie ciśnienie krwi

[edytuj] Jądra

• androgeny (testosteron) - pobudzają rozwój zewnętrznych narządów płciowych męskich; determinuje męską sylwetkę oraz owłosienie i zachowanie typu męskiego

[edytuj] Jajniki

• estrogeny (estradiol):

1. rozwój cech płodowych
2. popęd płciowy
3. regulacja cykli menstruacyjnych

• progesteron:

1. ostateczne przygotowanie macicy do przyjęcia blastocysty
2. kontrola przebiegu ciąży

• relaksyna - hamuje skurcze mięśni macicy ; rozluźnia spojenie łonowe w czasie porodu