Wojny moskiewskie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Bitwa pod Orszą 1514

Wojny moskiewskie - wojny toczone w XVI wieku przez Polskę i Wielkie Księstwo Litewskie z Wielkim Księstwem Moskiewskim (od 1547 carstwem Rosji), będące kontynuacją prowadzonej w XV wieku I wojny litewsko-rosyjskiej.

[edytuj] Przyczyny

Przyczyną ciągłych zbrojnych konfliktów Litwy z Moskwą było dążenie Moskwy do zagarnięcia ziem ruskich (Białoruś i Ukraina znajdowały się we władaniu Wielkiego Księstwa Litewskiego, a dalej położone księstwa uznały jego władzę), oraz chęć wywalczenia przez Rosję dostępu do Morza Bałtyckiego.

[edytuj] Przebieg

Za panowania wielkiego księcia Iwana III Srogiego Rosja zaatakowała Wielkie Księstwo Litewskie i wyniku dwóch wojen (I wojna litewsko-rosyjska 1492-1494 i II wojna litewsko-rosyjska 1500-1503, patrz bitwa nad Wiedroszą) zajęła Wiaźmę i ziemie nad górną Oką (Księstwa Wierchowskie), wschodnią część ziemi smoleńskiej i ziemie czernihowską i siewierską nad Desną. Po tych niepowodzeniach Litwa, gdzie panował Aleksander Jagiellończyk, zaczęła pomocy szukać u Polski i stopniowo wciągnęła ją w długotrwały konflikt na wschodzie. Za panowania Zygmunta I Starego (1467-1548) działania wojenne były wznawiane trzykrotnie: III wojna litewsko-rosyjska 1507-1508 rozpoczęta przez Moskwę zakończyła się podpisaniem 8 października 1508 pokoju wieczystego, na mocy którego Litwa utrzymała swój stan posiadania. Już jednak w 1512 Rosja zaatakowała Litwę, rozpoczynając I wojnę polsko-rosyjską (1512-1522). W sierpniu 1514 wojska moskiewskie zdobyły Smoleńsk. Tego samego roku razem z Polakami, Litwini odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Orszą 8 września 1514, Smoleńska jednak nie odzyskali. II wojna polsko-rosyjska za panowania Zygmunta Starego toczyła się w latach 1534-1537. Litwa, korzystając z kryzysu w państwie moskiewskim oraz nie godząc się ze stratami terytorialnymi poniesionymi w poprzednich latach rozpoczęła działania wojenne i wspólnie z Polakami, dowodzonymi przez hetmana wielkiego koronnego Jana Tarnowskiego(1488-1561) zajęła ziemię siewierską i Homel. Zawarty rozejm nie przyniósł większych zmian terytorialnych. Litwa zatrzymywała zdobyty Homel, Rosja zbudowane na ziemiach litewskich swoje zamki Siebież i Wieliż. Za panowania Zygmunta II Augusta (1548-1572) car Iwan IV Groźny zaatakował Inflanty i zdobył Połock (1563), rozpoczynając III wojnę polsko-rosyjską (I wojna północna) (1563-1570). Był to fragment europejskich zmagań o dominium maris Baltici. W wojnach o Inflanty państwo polsko-litewskie występowało początkowo w sojuszu z Danią przeciw Rosji i Szwecji. Po kilku latach nastąpiło odwrócenie przymierzy: Dania przeszła na stronę Moskwy, Polska zaś porozumiała się ze Szwecją. Wyczerpująca i kosztowna wojna przyniosła każdemu z czterech państw zdobycze w Inflantach. Zawarty w 1570 r. trzyletni rozejm polsko-rosyjski przyznawał Moskwie Narwę i Połock, a Litwie Rygę. Kolejna wojna z Moskwa rozpoczęła się za panowania Stefana Batorego (1576-1586). Rosjanie wykorzystując wewnętrzne trudności Rzeczypospolitej (wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem) w 1577 opanowali całe południowe Inflanty, aż po Dźwinę. Obroniły się tylko Ryga i Rewel. Wybuchła IV wojna polsko-rosyjska (1577-1582).

Stefan Batory pod Pskowem, Jan Matejko

Stefan Batory przeprowadził trzy operacje zaczepne, wnikając głęboko na terytorium Rosji by odciąć Inflanty od Moskwy. W kolejnych kampaniach zdobył Połock (1579), Wielkie Łuki(1580) oraz rozpoczął oblężenie Pskowa (1581). Sukcesy wojsk polskich i pośrednictwo legata papieskiego Antonio Possevina doprowadziły do zawarcia rozejmu w Jamie Zapolskim w 1582 roku..

[edytuj] Skutki

Ponawiane w pierwszej połowie XVI wieku ataki Rosji z całą jaskrawością ukazały słabość Wielkiego Księstwa Litewskiego, które od 1512 po prostu nie mogło się obejść bez pomocy wojsk koronnych. Było to jedną z przesłanek utworzenia jednego państwa i zawarcia unii lubelskiej w 1569. Stałe rosyjskie zagrożenie dla Inflant, spowodowało ostatecznie sekularyzację zakonu kawalerów mieczowych i utworzenie lennego wobec Polski księstwa Kurlandii i Semigalii w 1561. Jakkolwiek Polska i Litwa zepchnięte zostały do defensywy, to skutecznie udało się im powstrzymać plany ekspansji Iwana IV Groźnego, którego ambicje sięgały opanowania brzegu Wisły.