Białoruś

Całkowita granica lądowa: 2 969 km
Długość granic z sąsiadującymi państwami: Łotwa 143 km, Litwa 462 km, Polska 399 km, Rosja 990 km, Ukraina 975 km
Najwyższy punkt: Góra Dzierżyńskiego (Święta Góra) 346 m n.p.m
Najniższy punkt: Niemen 90 m n.p.m

Największe miasta: Mińsk (stolica), Grodno, Witebsk, Homel, Bobrujsk, Brześć nad Bugiem, Baranowicze, Borysów, Mohylew, Pińsk, Orsza, Nowopołock, Mozyrz, Lida, Mołodeczno.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Białorusi.

Pierwsi mieszkańcy pojawili się na terenach Białorusi sto tysięcy lat temu. W IX wieku powstały księstwa wschodniosłowiańskie m.in. połockie, turowskie, pińskie i smoleńskie. W X wieku rozpoczęła się chrystianizacja Słowian wschodnich, zakończona dopiero w XV-XVI wieku. Ludność wschodniowsłowiańska mówiąca językiem rusińskim stanowiła większość w Wielkim Księstwie Litewskim. Na państwo Witolda składała się Ruś Biała i Czarna, jak również Zaleska. Trzeba dodać, że język starobiałoruski był w okresie panowania Giedyminowiców językiem państwowym, zanim wyparty został przez język polski (oficjalnie w 1696 roku)

W konsekwencji rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów tereny białoruskie przeszły pod władanie Rosji. Tłumiono wówczas wszelkie oznaki niezależności Białorusinów - zaczynając od języka, poprzez likwidację unii brzeskiej na terenach wcielonych do Cesarstwa aż po odbieranie majątków szlachcie białoruskiej. Białorusini wzięli udział w polskich powstaniach: listopadowym i styczniowym. Główni działacze polityczni tacy jak Konstanty Kalinowski (biał. Kastuś Kalinouski) i Sierakowski opowiadali się za wskrzeszeniem unii polsko-litewskiej z autonomią Białorusi w jej ramach. Za działalność patriotyczną spotykały ich represje ze strony carów (m.in. Kastuś Kalinouski został powieszony w 1864).

Koniec XIX wieku i początek XX to okres, w którym kształtuje się elita kulturalna i polityczna rozpowszechniająca ideę narodu białoruskiego. W roku 1902 Wacław Iwanowski powołuje Białoruską Partię Rewolucyjną, a rok później bracia Iwan i Anton Łuckiewiczowie powołują Białoruską Rewolucyjną Hromadę. Pierwsza legalna gazeta białoruska pod nazwą Nasza Dola wychodzi 1 września 1906 i jest nieoficjalnym pismem BSH.

25 marca 1918 Białoruś w wyniku pokoju w Brześciu i porozumienia z państwami centralnymi po raz pierwszy w historii (na krótko) ogłosiła niezależność - powstało wówczas państwo białoruskie pod nazwą Białoruska Republika Ludowa.

27 lutego 1919 powołana została sowiecka Litewsko-Białoruska Republika Rad, która upadła 1 września 1919.

23 lutego 1920 w Rydze przedstawiciele Polski i Białorusi podpisali umowę o charakterze konwencji wojskowej mówiącej o wspólnej walce z bolszewikami Wojska Polskiego i Białoruskiej Armii Narodowej (którą dowodził gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz).

Na mocy pokoju ryskiego tereny Białorusi podzielone zostały między Polskę a Rosję. Głównym ośrodkiem kulturalnym inteligencji białoruskiej stało się Wilno oraz w niewielkim stopniu Białystok.

Godło Białoruskiej SRR

Po sowieckiej stronie kordonu utworzono Białoruską Republikę Radziecką (BSRR) ograniczoną terytorialnie do Mińska i okolic. W wyniku agresji radzieckiej na Polskę 17 września 1939 do Białoruskiej SRR przyłączono wschodnią część Mazowsza, Podlasie, Grodno i Polesie. W latach 1941-44 Białoruś była okupowana przez wojska niemieckie.

Dla zwiększenia siły ZSRR w ONZ (oficjalnie w uznaniu zasług Białorusinów w czasie II wojny światowej) przyznano BSRR miejsce w ONZ, obok USRR.

26 kwietnia 1986 w wyniku wybuchu jednego z reaktorów jądrowych w elektrowni w Czarnobylu na Ukrainie poważnie skażona została znaczna część Białorusi.

Deklaracja suwerenności została uchwalona przez Radę Najwyższą 27 lipca 1990, lecz pełna niepodległość Republiki Białoruś nastąpiła po rozwiązaniu ZSRR, gdy w grudniu 1991 w białoruskiej rezydencji rządowej Wiskuli podpisano tzw. układ białowieski.

System polityczny Białorusi po 1994 przerodził się w republikę prezydencką, z wyraźnymi cechami państwa autorytarnego. Prezydentem niezmiennie pozostaje Aleksander Łukaszenko, który oskarżany jest przez społeczność międzynarodową o łamanie praw człowieka. Jednak stosunki z Rosją uległy ochłodzeniu po zakręceniu Białorusi dopływu Rosyjskiej ropy naftowej.

[edytuj] Symbole historyczne

Biało-czerwono-biała flaga Białorusi
Pogoń białoruska (Pahonia)	Pogoń litewska (Vytis)

Rysunki po prawej pokazują biało-czerwono-białą flagę oraz godło - Pogoń (biał. Пагоня). Symbole te używane były przez Białoruską Republikę Ludową oraz od momentu uzyskania niepodległości w 1991 do kontrowersyjnego referendum w sprawie symboli narodowych (niezależni obserwatorzy stwierdzili, że referendum nie spełniało standardów demokratycznych) w 1995. Godło nawiązuje do herbu Pogoni - historycznego dla Wielkiego Księstwa Litewskiego, obejmującego swoim terytorium m.in. dzisiejszą Białoruś. Stąd podobieństwo do Pogoni - Godła Litwy (lit. Vytis).

[edytuj] Polityka

Władzy Łukaszenki i jego zwolenników przeciwstawiają się organizacje opozycyjne. Wśród organizacji opozycyjnych najsilniej działa Białoruski Front Ludowy. Poza tym jako opozycyjne wobec rządów Łukaszenki, to Żubr, Charter97, Zjednoczona Partia Obywatelska, Białoruski Kongres Sił Demokratycznych, Białoruska Socjaldemokratyczna Partia (Hromada). Organizacje opozycyjne głównie domagają się respektowania praw człowieka, wolności słowa oraz możliwości używania w życiu publicznym języka białoruskiego.

Zobacz więcej w osobnym artykule: System polityczny Białorusi.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Białorusi.

Białoruś od czasów Białoruskiej SRR podzielona jest na 6 obwodów (biał. вобласць - voblas'c'), które dzielą się na 118 rejonów (biał. раён - rajon), oraz miasto wydzielone Mińsk.

[edytuj] Kultura

Mińsk

Brześć nad Bugiem

Homel

Kolejka dziecięca w Mińsku

Jedna z ulic w Mińsku

Kultura białoruska nie może się swobodnie rozwijać w granicach kraju. Prezydent skutecznie dusi w zarodku wszelkie ogniska wolnomyślicieli, w których rozwinąć może się działalność opozycyjna m.in. zamknięto Uniwersytet Humanistyczny oraz inne szkoły gdzie językiem wykładowym był białoruski.

Media są w większości upaństwowione i propagują kulturę "poprawną politycznie". To w Polsce najprężniej działają organizacje pronarodowe. W Białymstoku znajduje się rozgłośnia radiowa, która nadaje audycje dostępne na Białorusi. Nieopodal (w Gródku) co roku z inicjatywy BAS-u na uroczysku Boryk odbywa się Festiwal Muzyki Młodej Białorusi "Basowiszcza", gdzie młodzi muzycy wprost ze sceny mają możliwość wykrzyczenia gniewu i haseł nawoływujących do walki z reżimem.

Legendą muzyki białoruskiej jest NRM (dobrze znany także w Polsce-liczne koncerty, współpraca z Pidżamą Porno), równie dużą popularnościa cieszą się takie zespoły jak: Gods Tower, Rasta, St.Mir, Indiga, Ściana, BN, Zero-85, Krama, Żyhimont Vaza, Ulis, IQ 48, Neuro Dubel i inni.

Znanym "zakazanym" wykonawcą jest też Zmicier Wajciuszkiewicz.

[edytuj] Gospodarka

500 rubli białoruskich

[edytuj] Białoruś w rankingach

1) Wskaźnik Rozwoju Społecznego 2005 (HDI, Human Development Index), stosowany przez ONZ-owski Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP, United Nations Development Programme): 67. miejsce na 177 (Polska 36.).

2) Wskaźnik Jakości Życia 2005 (Quality of Life Index, The Economist): 100. miejsce na 111. http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf (s. 4)(Polska 48).

3) Wskaźnik Wolności Gospodarczej 2006 (Economic Freedom Index): w dorocznym raporcie amerykańskiej Heritage Foundation z 2006 (przygotowanym przy współudziale "Wall Street Journal"), Białoruś została zakwalifikowana do grupy państw o "represjonowanej gospodarce" i zajęła 151. miejsce (na 157), za Laosem i Kubą, tuż przed Libią i Wenezuelą: http://www.heritage.org/research/features/index/ chapters/pdfs/Index2006_ExecSum.pdf (s. 16), zobacz też: http://www.heritage.org/research/features/ index/downloads/Index05_EconFreedomMAP.jpg

Gospodarka oparta jest na rolnictwie i przemyśle i pozostaje w dużej zależności ekonomicznej od Rosji. Dochód narodowy: 79,13 mld USD, 7 700 USD na 1 mieszkańca (2005). Inflacja: 8% (2005). Wzrost PKB: 8-9% (2005). Stopa bezrobocia: 1,5% (oficjalne dane 2005). Rezerwy walutowe: 637 mln USD (2004). Zadłużenie zagraniczne: 324 mln USD (2006). Struktura zatrudnienia: przemysł (41,9%), usługi (40,2%), rolnictwo (18,9%). Handel zagraniczny: eksportuje się gł. maszyny (45%), artykuły konsumpcyjne (17,8%), natomiast importuje się maszyny (31,1%), artykuły konsumpcyjne (13,7%). Głównymi partnerami handlowymi są kraje byłego ZSRR. Obroty handlowe z zagranicą – eksport: 15,9 mld USD (2005) z czego do Rosji 5.7mld $. Import: 11,09 mld USD (2003).

[edytuj] Rolnictwo

Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 60,4% powierzchni kraju, użytki zielone, głównie urodzajne pastwiska - 14%, grunty orne 31%. Uprawia się: zboża (żyto, owies, jęczmień, pszenica, gryka), konopie, tytoń, chmiel, len, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny pastewne, owoce (jabłonie), warzywa. Wskutek wybuchu elektrowni jądrowej w Czarnobylu na Ukrainie w 1986 znaczne obszary rolne w południowo-wschodniej części kraju zostały silnie skażone i nie są wykorzystywane rolniczo. Rozwinięta hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu oraz zwierząt futerkowych i pszczelarstwo. Rozwinięte leśnictwo.

[edytuj] Przemysł

Rozwinięty przemysł: elektromaszynowy (produkcja obrabiarek), środków transportu (produkcja samochodów ciężarowych ([[MAZ|MAZ], BelAZ), ciągników, rowerów), chemiczny (produkcja nawozów potasowych, włókien syntetycznych), petrochemiczny (rafinerie ropy naftowej), elektroniczny (telewizory, radioodbiorniki), włókienniczy (lniarski, wełniany), spożywczy (mięsny, mleczarski), drzewny (produkcja mebli), papierniczy, materiałów budowlanych, szklarski (słynna w świecie produkcja kryształów i porcelany), skórzany. Liczne zakłady rzemieślnicze (garncarskie, wikliniarskie). Eksploatacja węgla kamiennego, ropy naftowej, fosforytów, soli kamiennej i potasowej, rud metali, torfu, łupków bitumicznych oraz surowców budowlanych (wapieni, margli, gliny, piasków). Energia elektryczna (31,4 Twh, w 1995, co daje 3045 kWh na 1 mieszkańca) produkowana jest głównie w elektrowniach cieplnych: Berezowskiej (640 MW), Łukomskiej, Smolewickiej. Liczne elektrownie opalane torfem. Komunikacja dobrze rozwinięta, największą rolę odgrywa transport kolejowy (5,5 tys. km linii kolejowej), gł. linia kolejowa Baranowicze–Mińsk–Orsza, fragment magistrali Berlin–Warszawa–Moskwa, oraz samochodowy (52 tys. dróg w tym 36,5 tys. asfaltowych). Liczne żeglowne rzeki oraz kanał rzeczny Dniepr–Bug. Międzynarodowy port lotniczy w Mińsku. Rozwinięty transport rurociągowy (2906 km) przesyłający ropę naftową i gaz ziemny m.in. do Polski, Niemiec, Czech i Słowacji. Przemysł jest rozwinięty lecz bardzo kosztowny ze względu na przestarzałość technologiczną w większości poradziecką.

[edytuj] Bezrobocie

W 2005 bezrobocie wynosiło 1,5 %.

[edytuj] Demografia

Zmiana populacji Białorusi w latach 1992-2003.

Skład etniczny:

Białorusini - 77,9%
Rosjanie - 13,2%
Polacy - 4,1%
Ukraińcy - 2,9%
Żydzi - 1,9%

[edytuj] Religie i wyznania

Wyznania:

prawosławni 60-70%
katolicy 15-20%
protestanci, unici 5-10%

[edytuj] Statystyki demograficzne

2003
Liczba ludności	10 322 151
Ludność według wieku
0 - 14 lat	16,8%
15 - 64 lat	68,9%
ponad 64 lata	14,3%
Średni wiek
W całej populacji	36,7 lat
Mężczyzn	34,1 lat
Kobiet	39,3 lat
Przyrost naturalny
Współczynnik urodzeń	10,18 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik śmierci	14,05 śmierci/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	2,66 imigrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,05 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,04 mężczyzn/kobiet
15 - 64 lat	0,95 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,5 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	13,87 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	15,3 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	12,56 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	68,43 lat
Mężczyzn	62,54 lat
Kobiet	74,6 lat
Rozrodczość	1,34 urodzeń/kobietę