Związek kompleksowy

Z Wikipedii

Związki kompleksowe (inaczej kompleksy, związki koordynacyjne) to związki chemiczne, w których można wyróżnić jeden lub więcej atomów centralnych, otoczonych przez inne atomy lub ich grupy zwane ligandami, przy czym przynajmniej jedno wiązanie atomu centralnego z ligandem ma charakter wiązania koordynacyjnego.

[edytuj] Główne pojęcia

• Atom lub jon przyłączający (koordynujący) cząsteczki nosi nazwę jonu lub atomu centralnego
• Grupy lub jony związane z nim noszą nazwę ligandów
• Sumaryczną liczbę pełnych pojedynczych wiązań atomu centralnego z atomami ligandów nazywa się liczbą koordynacyjną. Gdy w kompleksie występują wiązania wielokrotne lub wiązania o składowej donorowej i zwrotnej, w szczególności tworzone przez dwa lub więcej sąsiednich atomów liganda (jak to ma np. miejsce w kompleksach cyklopentadienylowych i kompleksach alkilidenowych), ustalenie liczby koordynacyjnej staje się kontrowersyjne (lub wręcz niemożliwe).
• Formalny ładunek przypisywany centralnemu atomowi nazywa się jego stopniem utlenienia. Ustalanie tego stopnia, a także zagadnienie, jaki faktyczny ładunek posiada centralny atom, jest w wielu przypadkach sprawą kontrowersyjną.

[edytuj] Podział kompleksów

Ze względu na całkowity ładunek elektryczny związków kompleksowych rozróżnia się:

• kompleksy obojętne
• kompleksy jonowe

Olbrzymia większość związków kompleksowych zawiera w centrum atom lub jon metalu. Związki te nazywa się wspólnie kompleksami metalicznymi, lub kompleksami metali. Istnieją jednak także związki kompleksowe, które nie zawierają metalu. Nazywa się je kompleksami niemetalicznymi. Są to np:

• kation hydroniowy H₃O ⁺
• jon amonowy
• anion

Ze względu na liczbę atomów (lub jonów) centralnych rozróżnia się:

• kompleksy jednocentrowe - z jednym atomem centralnym
• kompleksy wielocentrowe - z dwoma lub więcej atomami centralnymi
• klastery - w których występuje trzy lub więcej atomów metali, które są z sobą bezpośrednio związane, tworząc centralną klatkę, do której są przyłączone ligandy w sposób podobny do zwykłych kompleksów.

Ligandy mogą być grupami lub jonami nieorganicznymi (np. H₂O, NH₃, Cl^-, CN^-) lub grupami wywodzącymi się od związków organicznych (np. aminy, alkohole, fenole, fosfiny, etery). Kompleksy zawierające ligandy organiczne dzieli się na:

• związki metaloorganiczne - w których występuje choć jedno wiązanie metal-węgiel
• kompleksy organiczne - w których co prawda występują ligandy organiczne, ale nie łączą się one wiązaniami węgiel-metal

Zagadnienia związane z budową, właściwościami i rolą związków kompleksowych są przedmiotem badań chemii koordynacyjnej.

[edytuj] Trwałość

Trwałość związków kompleksowych zależy od wielu czynników, takich jak np.:

• stopień utlenienia atomu metalu
• promień jonowy
• liczba koordynacyjna atomu metalu
• charakter atomów koordynujących względem jonu centralnego
• ułożenie i wzajemne powiązanie atomów koordynujących

Trwałość kompleksu opisuje się za pomocą odpowiednich stałych trwałości lub stałych nietrwałości podawanych dla kolejnych reakcji tworzenia kompleksu (stałe stopniowe) lub dla reakcji sumarycznej (stałe sumaryczne, stałe całkowite).