Subotica
From Wikipedia
- Za ostala značenja v. Subotica (razvrstavanje).
| Subotica | |
|---|---|
|
Image:Centar Subotice slika.PNG |
|
| Grb grada
|
|
| Mapa centra | |
| Opšte informacije | |
| Naziv u originalu | Subotica - Subotica |
| Površina | 1.008 km² |
| Stanovništvo (2002.) | 99.471 |
| Geografski položaj | |
| Poštanski broj | 24 000 |
| Pozivni broj | 024 |
| Saobraćajna oznaka | SU |
| Internet adresa | www.subotica.co.yu |
| Položaj | |
| Pokrajina | Vojvodina |
| Okrug | Severno-Bački okrug |
| Opština | Subotica |
| Politika | |
| Gradonačelnik | Geza Kučera |
| Politička partija | SVM |
| Lokacija | |
Koordinate: 44° 07' S, 19° 68' I
Subotica je najseverniji grad u Republici Srbiji, drugi po broju stanovnika u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini. Po popisu iz 2002. godine ima 99.471 stanovnika. Nalazi se na 10 km udaljenosti od granice Srbije sa Mađarskom, na severnoj širini od 46°5'55" i istočnoj dužini od 19°39'47". Administrativni je centar Severno-Bačkog okruga i Opštine Subotica.
Sadržaj/Садржај |
[uredi - уреди] Nazivi
Subotica ima različite nazive na zvaničnim jezicima u Vojvodini: Szabadka (mađarski), Subotica (hrvatski), Maria-Theresiopel ili Theresiopel (nemački), Subotica (slovački), Subotica (rusinski), Subotica ili Subotita (rumunski).
[uredi - уреди] Istorija
Subotica se u pisanim dokumentima prvi put pominje 7. maja 1391, ali sigurno je da je mesto starije. Utvrđeno je da su ljudi na ovom prostoru živeli još pre tri hiljade godina. Sudbinu ovog mesta bitno je određivao položaj na putu između Evrope i Azije, a istorijski na granici dve sukobljene sile - Ugarske i Turske.
U čestim i velikim seobama u ovu vojnu krajinu došli su mnogi narodi: Srbi, Mađari, Nemci, Slovaci, Jevreji, Bunjevci, Grci... Često su se menjali gospodari a i ime grada. Od prvog - Zabatka 1391 - promenjeno je više od 200 naziva, ali su najkarakterističnija imena Szent-Maria, Maria-Theresiopolis, Maria Theresiastadt, Szabadka i Subotica.
Izgrađena na vetrometini, na raskrsnici puteva, ovaj je grad večito bio mesto burnih istorijskih događaja. Zato je erdeljski vojvoda Janoš Pongrac od Dengelega ovde 1740. podigao tvrđavu, ali ni ona nije uspela da odoli ljudima i vremenu. Od nje su do danas ostali tragovi na unutrašnjem zidu tornja Franjevačke crkve.
Jedna od bajkovitih ličnosti subotičke prošlosti, Car Jovan Nenad, javio se u istoriji posle poraza mađarske vojske od Turaka na Mohaču 1526. godine. Njegovu tajanstvenost uvećavala je čudna crna pruga koja mu se pružala od slepoočnice do stopala noge, zbog čega su ga i prozvali Crni. On je potisnuo Turke iz Bačke i tu osnovao svoju kratkoveku slovensku državu, koja je pored Bačke uključivala severni Banat i mali deo Srema. Proglasio se carem, a Suboticu izabrao za prestonicu. Poginuo je 1527. u sukobu sa ugarskom vlastelom. Posle četiri veka, na godišnjicu njegove smrti, u Subotici mu je na glavnom trgu podignut spomenik koji je 1941. srušio okupator, a obnovljen je i ponovo postavljen 1991.
Turci su Suboticu zauzeli 1542. godine i vladali njome do 1686. Privilegijom iz 1743. godine Marija Terezija proglasila je Suboticu slobodnom komorskom varoši, za šta su Subotičani darovali carici 150 konja. Za odanu službu subotičkih graničara habsburškom dvoru, Marija Terezija proglasila je Suboticu 1779. slobodnim kraljevskim gradom. Za ovu važnu odluku Subotičani su poklonili carici pet hiljada zlatnika i platili otkup 166.666 forinti. Status slobodnog kraljevskog grada doneo je Subotici veću autonomiju i novo ime - Maria-Theresiopolis. Od te godine počinje planski i ubrzaniji razvoj grada.
U vreme Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, između 1849. i 1860. godine, u strogo centralizovanom sistemu, pažnja se ipak posvećivala i kulturi. Ovde je 1853. izgrađeno pozorište i mnoge kvartovske škole. Posle nagodbe 1867, sve do 1914. godine, u Subotici se ubrzano razvija građansko društvo, a značajan je i razvoj samog grada.
Krajem Prvog svetskog rata srpske i francuske jedinice ušle su u Suboticu 13. novembra 1918. Na velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu, 25. novembra 1918. proglašeno je ujedinjenje Banata, Bačke i Baranje sa Kraljevinom Srbijom, dok je konačna granica nove države utvrđena u Trijanonu 4. juna 1920. Jedna od centralnih ličnosti ovog značajnog događaja bio je Blaško Rajić, župnik iz Subotice.
Početkom Drugog svetskog rata, 12. aprila 1941, Suboticu su okupirali Mađari, a oslobodili su je 10. oktobra 1944 Subotički partizanski odred i jedinice Crvene armije. U završnim borbama na železničkoj stanici poginuo je komandant Odreda, Jovan Mikić Spartak, jugoslovenski reprezentativac i rekorder u atletici.
Subotica se u moderan srednjoevropski grad razvijala krajem XIX i početkom XX veka. Za nepune dve decenije, jedne u XIX i jedne u XX veku grad je doživeo izuzetan urbani, industrijski, graditeljski i kulturni procvat. Brži razvoj zanata, industrije i trgovine podstaknut je još 1869. dolaskom prvog voza a ubrzan uzgradnjom električne centrale 1896. i tramvajskim saobraćajem 1897. Začetke današnje moderne industrije nalazimo krajem prošlog veka: preduzeće za izvoz mesa "Hartman i Konen" s prvom hladnjačom u zemlji, prvu subotičku fabriku sumporne kiseline i veštačkog đubriva "Klotild" osnovanu 1904, braća Ruf su 1917 počeli proizvodnju bonbona, industrija električnih motora "Sever" osnovana je 1923.
Prva srednja škola, preteča gimnazije, otvorena je u Subotici 1747, muzička škola 1868, dom za stare 1766, Palić postaje lečilište 1845, prva štamparija osnovana je 1844, prve novine izašle su 1848, prvu bioskopsku predstavu prikazao je ovde Anđelo Bjanki iz Pečuja 1899, a Aleksandar Lifka otvorio je prvi stalni bioskop 1919. Đuro Stantić osvojio je prvu olimpijsku medalju u Atini 1906, a Ivan Sarić poleteo je avionom sopstvene konstrukcije 1910.
[uredi - уреди] Geografski položaj
Severno od grada se nalazi peščara sa plodnim voćnjacima i vinogradima na južnim delovima, a na plodnoj zemlji crnici se razvija poljoprivreda.
To je grad smešten u srce Panonske nizije koji ima dugu tradiciju i bogato kulturno nasleđe. Opština, koja obuhvata grad i 18 prigradskih naselja, prostire se na površini od 1.008 kvadratnih kilometara.
Subotica je, zahvaljući svom geografskom položaju i marljivim žiteljima, tokom vremena postala najznačajniji administrativno-upravni, industrijski, trgovački, saobraćajni i kulturni centar u severnoj Bačkoj, a obližnje Palićko jezero je čini i turističko-rekreativnim centrom šireg područja.
[uredi - уреди] Demografija
| Etničke grupe 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Mađari | 38.5% | |||
| Srbi | 24.1% | |||
| Hrvati | 11% | |||
| Bunjevci | 11% | |||
| Jugosloveni | 6% | |||
| Romi | 2% | |||
| Crnogorci | 1% | |||
| ostali | 6.4% | |||
| Jezici 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srpski i Hrvatski | 52% | |||
| Mađarski | 39% | |||
| Romski | 2% | |||
| ostali | 7% | |||
Religija:
- Rimokatolička (70%)
- Pravoslavna
- Protestantska
- ostale
Zanimljivo je napomenuti demografsku sliku Subotice iz 1868. godine (prema Bunjevačkom kalendaru za pomenutu godinu):
[uredi - уреди] Privredno stanje
Danas su u Opštini najveći industrijalci: "Legend", DD "Azotara", ATB Sever", "8 mart", "Sigma", "Bratstvo", "Budućnost".
Što se tiče agroindustrije, najznačajnija preduzeća su: "Agroseme Panonija","Pionir", "Zrno Mag", "ZZ Salaš", "Agrokombinat", "Jukom", "Peščara", "Veterinarski zavod", "Nova Brazda" (Đurđin), "29. novembar", "Ravnica" (Bajmok), "Mlekara", "Fidelinka", "ZZ Čantavir", "Podrum-Palić", "Medoprodukt" (Tavankut), "Sinalko"
[uredi - уреди] Priredbe stalnog karaktera
Značajnije godišnje manifestacije u opštini su: "Međunarodni sajam preduzetništva", "Međunarodni filmski festival - Palić", "Međunarodni festival pozorišta za decu Oton Tomanić","Letnje pozorišne večeri","Dužijanca","Berbanski dani", "Ujedinjene Igre".
[uredi - уреди] Okolna mesta
Bajmok, Bački Vinogradi, Bačko Dušanovo, Bikovo, Palić, Višnjevac, Gornji Tavankut, Donji Tavankut, Đurđin, Kelebija, Ljutovo, Mala Bosna, Mišićevo, Novi Žednik, Stari Žednik, Hajdukovo, Čantavir, Šupljak.
[uredi - уреди] Obrazovanje
[uredi - уреди] Osnovne škole
| OŠ 10. Oktobar | OŠ Bosa M. | OŠ Đuro Salaj |
| OŠ G. Sečenji Ištvan | OŠ Ivan G. Kovačić | OŠ Ivan Milutinović |
| OŠ J.J.Zmaj | OŠ Jovan Mikić | OŠ Kizur Ištvan |
| OŠ Matija Gubec | OŠ Matko Vuković | OŠ Miloš Crnjanski |
| OŠ Miroslav Antić | OŠ Narodni heroj | OŠ Petefi brigad |
| OŠ Pionir | OŠ Sonja Marinković | OŠ Sveti Sava |
| OŠ Vladimir Nazor | OŠ VUB | OŠ Vuk Karadžić |
| Specijalna škola Žarko Zrenjanin |
[uredi - уреди] Srednje škole
- Školski centar za slušno oštećena lica
- ESŠ Bosa Miličević
- Medicinska srednja škola
- Muzička škola
- HTSŠ Laza Nešić
- Tehnička škola
- Politehnička škola
- Gimnazija "Svetozar Marković" (Vebsajt)
- Paulinum,
- Filološka gimnazija Kostolanji Dežo
[uredi - уреди] Više škole i fakulteti
- Građevinski fakultet (Vebsajt)
- Ekonomski fakultet (Vebsajt)
- Učiteljski fakultet
- Viša tehnička škola (Vebsajt)
- Gabor Deneš Viša škola (Vebsajt)
- Viša Pedagoška
[uredi - уреди] Sport
- FK Spartak
- OK Spartak
- KDT Spartak
- RK Radnički
- VK Spartak
[uredi - уреди] Gradovi pobratimi
Odorheju Sekuesk, Rumunija |
Osijek, Hrvatska |
Dunajska Streda, Slovenija |
Namir, Belgija |
Olomuc, Češka |
Segedin, Mađarska |
Tilburg, Holandija |
20px Kanjiža, Srbija |
Elče, Španija |
Kiškunhalaš, Mađarska |
[uredi - уреди] Poznate ličnosti
- Aleksandar Lifka
- Vilim Harangozo
- Danilo Kiš
- Đuro Stantić
- Zoran Kalinić
- Ivan Sarić
- Jovan Mikić Spartak
- Momir Petković
- Peter Leko
- Refik Memišević
- Rita Kinka
- Sreten Damjanović
- Tibor Sekelj
- Car Jovan Nenad
Kosztolanyi Dezsö madjarski pisac, novinar Csath Geza madjarski pisac,lekar
[uredi - уреди] Vidi još
- Opština Subotica
- Turizam u Subotici
- Severno-Bački okrug
- Gimnazija "Svetozar Marković"
- Sinagoga u Subotici
- Spisak ulica Subotice
[uredi - уреди] Galerija slika Subotice
|
Slika:Tsar Jovan Nenad monument.jpg
spomenik Cara Jovana Nenada |
Slika:S3700229.JPG
Narodno pozorište |
Slika:S3700236.JPG
Gradska biblioteka |
Slika:Subotica.jpg
Gradska kuća |
|
Slika:Subotica city hall.jpg
Gradska kuća |
Slika:Zelena fontana.jpg
Subotička zelena fontana (u pozadini gradska biblioteka) |
Slika:GimnazijaSubotica.jpg
Gimnazija "Svetozar Marković" |
Slika:Sinagoga u Subotici.jpg
Sinagoga u Subotici |
[uredi - уреди] Spoljašnje veze
- Zvanična prezentacija grada
- SUBOTICA.com - grad na dlanu
- Subotica Slike i fotografije - dnevni i noćni život grada
- Photonino.com - Fotografije, mesta, ljudi, događaji
- Subotica.net - od 0 do 24
- Vodič kroz Suboticu na engleskom
- Subotica - kapija Evrope
- SuboticaIndex - Subotica na internetu
- Poziv za pomoć subotičkoj sinagogi
[uredi - уреди] Mediji
|
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| Preko milion stanovnika: | Beograd | ||||
| Preko 100,000 stanovnika: | Kragujevac | Niš | Novi Sad | Priština | Prizren | ||||
| Preko 19,000 u centralnoj Srbiji: | Aranđelovac | Bor | Čačak | Ćuprija | Gornji Milanovac | Jagodina | Kraljevo | Kruševac | Leskovac | Loznica | Novi Pazar | Paraćin | Pirot | Požarevac | Priboj | Prokuplje | Smederevo | Smederevska Palanka | Šabac | Užice | Vranje | Zaječar | ||||
| Preko 19,000 u Vojvodini : | Apatin | Bačka Palanka | Bečej |Inđija | Kikinda | Kula | Pančevo | Ruma | Senta | Sombor | Sremska Mitrovica | Subotica | Temerin | Vrbas | Vršac | Zrenjanin | ||||
| Preko 19,000 na Kosovu i Metohiji : | Đakovica | Gnjilane | Kosovo Polje | Kosovska Mitrovica | Obilić | Orahovac | Peć | Podujevo | Uroševac | ||||
| Vidi još : | spisak gradova i spisak naseljenih mesta | ||||
