Bolivya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bolivya, para birimi Peso olan, Ernesto Che Guevara'nın Devrim hazırlığındayken Bolivya askerleri tarafından yakalanıp öldürüldüğü Güney Amerika ülkesidir. Başkent Sucre olup; Cochabamba, Santa Cruz, Potosi diğer önemli şehirlerinden birkaçıdır.İspanyol Sömürgeciliği döneminde Yukarı Peru olarak adlandırılan bu bölgeye daha sonra Güney Amerika'yı İspanyol boyunduruğundan kurtaran Simon Bolivar'ın anısına Bolivya(Bolivar'ın ülkesi) ismi verilmiştir.

Bolivya Bayrağı

[değiştir] Tarih

Bolivya,19. y.y başlarında Venezuella'nın ulusal kahramanı Simon Bolivar'ın İspanyol sömürgeciliğine karşı başlattığı devrim hareketi sonucunda 6 Ağustos 1825'de özgürlüğüne kavuşmuştur.Ülke bağımsızlığını kazanmasına rağmen 19. y.y boyunca bir türlü istikrara kavuşamamıştır.Bolivya,bu dönemde çok sayıda darbe ile anayasa değişikliği ve cumhurbaşkanı görmüştür.Bu cumhurbaşkanlarından bazıları görev sürelerini tamamlaya bilmişken bazılarıda görev başında öldürülmüşlerdir.

[değiştir] Coğrafi Verileri

Konum: Güney Amerika'nın orta kesiminde yer almakta olup, kuzey ve doğuda Brezilya, güneydoğuda Paraguay, güneyde Arjantin, güneybatıda Şili ve batıda Peru ile çevrilidir.
Coğrafi konumu: 17 00 Güney enlemi, 65 00 Batı boylamı
Harita konumu: Güney Amerika
Yüzölçümü: toplam: 1,098,580 km²
Kara: 1,084,390 km²
Su: 14,190 km²
Sınırları: toplam: 6,743 km
- Sınır komşuları: Arjantin 832 km, Brezilya 3,400 km, Şili 861 km, Paraguay 750 km, Peru 900 km
Sahil şeridi: 0 km (kara ile çevrili)
Denizleri: yok (kara ile çevrili)
İklimi: Deniz seviyesine göre çeşitlilik göstermektedir. Nemli ve soğuk tropikal iklimden, soğuk kutup iklimine kadar bir çok iklimin özelliklerini taşır.
Arazi yapısı: Engebeli Andlar, dağlık Altiplano yaylası, tepelikler, Amazon havzasında düz ovalıkları ile Bolivya 3 esas bölgeye ayrılır. Kuzeyde ve doğuda Oriente, kuzeybatıda Lianos, güneydoğuda Bolivya Chaco bölgeleri yer almaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Rio Paraguay 90 m

en yüksek noktası: Nevado Sajama 6,542 m

Doğal kaynakları: Kalay, doğal gaz, petrol, çinko, tungsten, antimon, gümüş, demir, kurşun, altın, kereste, hidro güç
Arazi kullanımı: tarıma elverişli: %2
Otlaklar: %24
Ormanlık arazi: %53
Diğer: %21 (1993 verileri)
Sulanan arazi: 1,750 km² (1993 verileri)
Doğal afetler: Kuzeydoğuda su baskınları (Mart - Nisan)
Coğrafi not: kara ile çevrili

[değiştir] Nüfus bilgileri

Nüfus: 8,300,463 (Temmuz 2001 verileri)
Yaş yapısı: 0-14 yaş: %38.46 (erkek 1,626,698; kadın 1,565,748)
- 15-64 yaş: %57.07 (erkek 2,315,098; kadın 2,421,987)
- 65 yaş ve üzeri: %4.47 (erkek 166,986; kadın 203,946) (2001 verileri)
Nüfus artış oranı: %1.76 (2001 verileri)
Mülteci oranı: -1.45 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
Cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.05 erkek/kadın
- 15 yaş altı: 1.04 erkek/kadın
- 15-64 yaş: 0.96 erkek/kadın
- 65 yaş ve üzeri: 0.82 erkek/kadın
Toplam nüfusta: 0.98 erkek/kadın (2001 verileri)
Bebek ölüm oranı: 58.98 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 64.06 yıl
- Erkek: 61.53 yıl
- Kadın: 66.72 yıl (2001 verileri)
Ortalama çocuk sayısı: 3.51 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.1 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıkları taşıyan insan sayısı: 4,200 (1999 verileri)
HIV/AIDS - ölümleri: 380 (1999 verileri)
Ulus: Bolivyalı
Nüfusun etnik dağılımı: Quechua %30, Aymara %25, melez %30, beyaz ırk %15
Dinler: Roma Katolikleri %95, Protestanlar (Evangelist methodistler)
Diller: İspanyolca (resmi), Quechua (resmi), Aymara (resmi)
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler
Toplam nüfus: %83.1
- Erkek: %90.5
- Kadın: %76 (1995 verileri)

[değiştir] Yönetimi

Ülke adı: Resmi tam adı: Bolivya Cumhuriyeti
Kısa şekli : Bolivya
Yerel tam adı: Republica de Bolivya
Yerel kısa şekli: Bolivya
İngilizce: Bolivia
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Başkent: Sucre
İdari bölmeler: 9 bölüm; Chuquisaca, Cochabamba, Beni, La Paz, Oruro, Pando, Potosi, Santa Cruz, Tarija
Bağımsızlık günü: 6 Ağustos 1825 (İspanya'dan ayrıldı)
Milli bayram: Bağımsızlık günü, 6 Ağustos (1825)
Anayasa: 2 Şubat 1967; Ağustos 1994 tarihinde yeniden gözden geçirilmiştir.
Hukuk sistemi: İspanyol hukuku temel alınmıştır.
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: CAN, CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-11, G-77, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği), LAES, LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), Mercosur (Güney Amerika Ülkeleri Ortak Pazarı), MONUC (BM Kongo Operasyonu), NAM, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OPANAL, OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), RG, UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi), UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)

[değiştir] Ekonomik göstergeler

Ekonomiye genel bakış: 1940`lara değin yalnızca ihracata yönelik madenciliğe dayalı ve dışa kapalı bir ekonomisi olan Bolivya, bugün ticaret, finans, madencilik ve sanayi temelinde gelişen karma bir ekonomiye sahiptir. Güney Amerika`nın en yoksul ülkelerinden biri olan Bolivya`da, devlet gelirleri ile yabancı yatırımların çok az oluşu ve yönetimde bir türlü istikrar sağlanamaması yüzünden, ekonomik durum iyileştirilememiştir. Cumhurbaşkanı Sanchez de Lozada (1993-97), piyasa ekonomi reformlarını ilerletmiştir. Lozada`nın başarısı, Meksika ve Mercosur (Güney Amerika Ülkeleri Ortak Pazarı) ile serbest ticaret antlaşması ve ülke havayolları, telefon kurumu, demiryolları, elektrik santrali ve petrol sanayini özelleştirmeyi kapsamaktadır. Hugo Banzer Suarez ise ülkenin yatırım koşullarını değiştirmek için süregelen ahlak bozukluğuna karşı kampanya başlatmıştır. 1999`da Brezilya ile arasına döşenen 2 milyar $ lık doğal gaz boru hattının tamamlanmasıyla, Bolivya bölgenin enerji faaliyet merkezi haline gelmeyi ummaktadır.
GSYİH: Satınalma gücü paritesi - $20.9 milyar (2000 verileri)
- GSYİH - reel büyüme: %2.5 (2000 verileri)
- GSYİH - sektörlere göre: tarım: %16
Endüstri: %31
Hizmet: %53 (1999 verileri)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %4.4 (2000 verileri)
İş gücü: 2.5 milyon
İşsizlik oranı: %11.4 (1997)
Bütçe: gelirler: 2.7 milyar $; giderler: 2.7 milyar $ (1998)
Endüstri: madencilik, arıtım, petrol, yiyecek ve içecek, tütün, el sanatları, giysi
- Endüstrinin büyüme oranı: %4 (1995 verileri)
Elektrik üretimi: 3.625 milyar kWh (1999)
- Elektrik üretimi için kaynaklar:
  - Fosil yakıtlar: %56.61
  - Hidro: %41.6
  - Nükleer: %0
  - Diğer: %1.79 (1999)
- Elektrik tüketimi: 3.377 milyar kWh (1999)
- Elektrik ihracatı: 4 milyon kWh (1999)
- Elektrik ithalatı: 10 milyon kWh (1999)
Tarım ürünleri: Soya fasulyesi, kahve, pamuk, mısır, şekerkamışı, pirinç, patates, kereste
İhracat: 1.26 milyar $ (2000 verileri)
- İhracat ürünleri: Soya fasulyesi, baklagiller, doğal gaz, çinko, altın, ormancılık ürünleri
- İhracat ortakları: İngiltere %16, ABD %12, Peru %11, Arjantin %10, Kolombiya %7 (1998)
İthalat: 1.86 milyar $ (2000 verileri)
- İthalat ürünleri: Yatırım malları, ham maddeler ve endüstri malları, kimyasal maddeler, petrol, gıda
- İthalat ortakları: ABD %32, Japonya %24, Brezilya %12, Arjantin %12, Şili %7, Peru %4, Almanya %3, diğer %6 (1998)
Dış borç tutarı: 6.6 milyar $ (2000)
Para birimi: Bolivya Pesosu (BOB)
- Para birimi kodu: BOB
Mali yıl: Takvim yılı

[değiştir] İletişim bilgileri

Kullanılan telefon hatları: 327,600 (1996)
- Telefon kodu: 591
Radyo yayın istasyonları: AM 171, FM 73, kısa dalga 77 (1999)
- Radyolar: 5.25 milyon (1997)
Televizyon yayını yapan istasyonlar: 48 (1997)
- Televizyonlar: 900,000 (1997)
Internet kısaltması: .bo
- Internet servis sağlayıcıları: 9 (2000)
- Internet kullanıcıları: 35,000 (2000)

[değiştir] Ulaşım ve taşımacılık

Demiryolları: toplam: 3,691 km
Karayolları: toplam: 49,400 km
- asfalt: 2,500 km
- asfalt olmayan: 46,900 km (1996)
Deniz yolları: 10,000 km
Boru hatları: Ham petrol 1,800 km; petrol ürünleri 580 km; doğal gaz 1,495 km
Limanları: yok
Hava alanları: 1,093 (2000 verileri)