Họ Thông

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Họ Thông

Pinus sylvestris

Phân loại khoa học

Giới (regnum):	Plantae
Ngành (divisio):	Pinophyta
Lớp (class):	Pinopsida
Bộ (ordo):	Pinales
Họ (familia):	Pinaceae Lindley

Các chi

Phân họ Pinoideae
    Pinus- thông (khoảng 115 loài)
Phân họ Piceoideae
    Picea- vân sam (khoảng 35 loài)
Phân họ Laricoideae
    Cathaya- ngân sam (1 loài)
    Larix- thông rụng lá (khoảng 14 loài)
    Pseudotsuga- hoàng sam (5 loài)
Phân họ Abietoideae
    Abies- linh sam (khoảng 50 loài)
    Cedrus- tuyết tùng (2 đến 4 loài)
    Pseudolarix- thông rụng lá vàng (1 loài)
    Keteleeria- du sam (thông dầu) (3 loài)
    Nothotsuga- Thiết sam đài hoa dài (1 loài)
    Tsuga- thiết sam (9 loài)

Họ Thông (danh pháp khoa học: Pinaceae), là một họ trong bộ Thông (Pinales), lớp Thông (Pinopsida), ngành Thông (Pinophyta) bao gồm nhiều loài thực vật có quả nón với giá trị thương mại quan trọng như tuyết tùng, linh sam, thiết sam, thông rụng lá, thông và vân sam. Họ này bao gồm những cây thân gỗ, thân có nhựa thơm, tán thường hình tháp. Nó là họ lớn nhất trong bộ này nếu tính theo sự đa dạng về loài, với khoảng 220-250 loài (phụ thuộc vào quan điểm phân loại học) trong 11 chi, và là lớn thứ hai sau họ Hoàng đàn (Cupressaceae) về khu vực phân bổ địa lý.

[sửa] Đặc điểm

Chúng là các loại cây thân gỗ (hiếm khi thấy dạng cây bụi) cao từ 2 đến 100 m, chủ yếu là thường xanh (ngoại trừ hai chi Larix và Pseudolarix là cây sớm rụng lá), có chứa nhựa thơm, các nón đơn tính cùng gốc, với các cành mọc đối hay theo vòng xoắn và các lá hình kim hay hình dải hoặc hình vẩy sắp xếp theo đường xoắn ốc hay mọc cụm trên đầu cành ngắn.

Các nón cái thường lớn và có dạng gỗ, dài 2-60 cm, với nhiều vảy (lá) bắc sắp xếp xoắn ốc và trên mỗi vảy bắc có hai hạt có cánh mỏng. Nón cái gồm nhiều lá noãn xếp xoắn ốc, mỗi lá noãn mang 2 noãn đảo, lá noãn không dính liền với lá bắc.

Các nón đực thường có dạng hình trụ tròn và nhỏ, dài 0,5-6 cm và rụng sớm sau khi thụ phấn. Nhị nhiều xếp xoắn ốc, mỗi nhị mang 2 bao phấn. Các phấn hoa được phân tán nhờ gió. Các hạt được phân tán chủ yếu nhờ gió, tuy nhiên ở một số loài thì các hạt lớn với cánh suy giảm được chim chóc phân tán.

Các phôi là dạng đa lá mầm, với 3-24 lá mầm.

Quả nón phát triển trong 1-2 năm, rồi hóa gỗ.

[sửa] Phân bổ

Được tìm thấy phần lớn ở Bắc bán cầu với phần lớn các loài trong khu vực ôn đới nhưng cũng tìm thấy ở khu vực nhiệt đới và hàn đới. Chỉ có một loài có khu vực sinh trưởng vượt qua đường xích đạo ở khu vực Đông Nam Á. Các trung tâm đa dạng chủ yếu được tìm thấy ở các dãy núi thuộc tây nam Trung Quốc, miền trung Nhật Bản, California (Hoa Kỳ) và Mexico.

[sửa] Việt Nam

Ở Việt Nam có 4 chi, 12 loài.

Vân sam Phan xi phăng: Abies delavayi phân loài fansipanensis.
Sam lạnh: Abies nukiangensis
Hinh đá vôi: Keteleeria calcarea
Du sam đá vôi (thông dầu, mạy kinh, tô hạp đá vôi): Keteleeria davidiana.
Thông Caribe: Pinus caribaea
Thông Đà Lạt (thông năm lá): Pinus dalatensis
Thông ba lá: Pinus kesiya
Thông lá dẹt: Pinus krempfii
Thông Pà Cò: Pinus kwangtugensis
Thông đuôi ngựa: Pinus massoniana
Thông nhựa (thông ta, thông hai lá):Pinus merkusii
Thiết sam: Tsuga dumosa

Một số tài liệu còn cho thấy có sự tồn tại của Pinus pinaster với tên gọi Thông biển sao như là một loài thực vật ngoại lai xâm hại.

[sửa] Phân loại

11 chi được chia ra thành 4 phân họ, dựa trên hình thái của nón, hạt và lá:

Phân họ Pinoideae (chi Pinus): Các nón là hai năm, ít khi ba năm, với mỗi vảy bắc của năm phát triển riêng biệt, tạo thành một u bướu trên mỗi vảy bắc. Gốc của vảy bắc rộng bản, che phủ hoàn toàn các hạt khi nhìn xa trục. Các hạt không có các túi nhựa. Các cánh giữ hạt trong một cặp vấu. Các lá với các dải lỗ khí chính dọc theo trục (phía trên xylem) hoặc tương đương trên cả hai bề mặt.
Phân họ Piceoideae (chi Picea): Các nón một năm, không có các u bướu rõ rệt. Gốc vảy bắc rộng bản, che phủ hoàn toàn các hạt khi nhìn xa trục. Các hạt không có các túi nhựa, màu hơi đen. Các cánh giữ hạt lỏng lẻo trong đài hoa. Các lá với các dải lỗ khí chính dọc theo trục (phía trên xylem) hoặc tương đương trên cả hai bề mặt.
Phân họ Laricoideae (các chi Larix, Cathaya, Pseudotsuga): Các nón một năm, không có các u bướu rõ rệt. Gốc vảy bắc rộng bản, che phủ hoàn toàn các hạt khi nhìn xa trục. Các hạt không có các túi nhựa, màu hơi trắng. Các cánh giữ hạt chặt chẽ trong đài hoa. Các lá chỉ có các dải lỗ khí chính dọc theo trục (phía dưới libe).
Phân họ Abietoideae (các chi Abies, Cedrus, Pseudolarix, Keteleeria, Nothotsuga, Tsuga): Các nón một năm, không có các u bướu rõ rệt. Gốc vảy bắc hẹp bản, che phủ không hoàn toàn các hạt khi nhìn xa trục. Các hạt có các túi nhựa. Các cánh giữ hạt chặt chẽ trong đài hoa. Các lá chỉ có các dải lỗ khí chính dọc theo trục (phía dưới libe).