Nhà Liêu

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Lịch sử Trung Quốc
Tam Hoàng Ngũ Đế
Nhà Hạ
Nhà Thương
Nhà Tây Chu				Nhà Chu
Xuân Thu			Nhà Đông Chu
Chiến Quốc
Nhà Tần
Nhà Tây Hán				Nhà Hán
Nhà Tân
Nhà Đông Hán
Tam Quốc
Nhà Tây Tấn				Nhà Tấn
Ngũ Hồ thập lục quốc		Nhà Đông Tấn
Nam Bắc Triều
Nhà Tùy
Nhà Đường (gián đoạn bởi Nhà Võ Chu)
Nhà Liêu		Ngũ Đại Thập Quốc
		Nhà Bắc Tống		Nhà Tống
Nhà Kim	Nhà Tây Hạ	Nhà Nam Tống
Nhà Nguyên
Nhà Minh
Nhà Thanh
Trung Hoa Dân Quốc
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa				THDQ (Đài Loan)

Trung Quốc năm 1111.

Nhà Liêu (Hoa phồn thể: 遼朝 Hoa giản thể: 辽朝 pinyin: Liáo Cháo), 907-1125, đôi khi còn được biết đến như là Vương quốc hay Đế chế của người Khiết Đan, được thành lập bởi dòng họ Da Luật (耶律 Yēlǜ) của các bộ lạc người Khiết Đan trong những năm cuối của nhà Đường, mặc dù Da Luật A Bảo Cơ đã không công bố niên hiệu cho đến tận năm 916. Nguyên thủy là đế chế Khiết Đan, hoàng đế Da Luật Đức Quang chính thức đặt tên là Đại Liêu hay nhà Liêu vào năm 937 (theo Biên niên sử Trung Quốc).

Tên gọi của đế chế là Khiết Đan trong các khoảng thời gian từ năm 907 (khi lập quốc) đến năm 937 (947? (theo en:Liao Dynasty) cũng như từ năm 983 đến năm 1066.

Nhà Liêu bị nhà Kim lật đổ năm 1125. Tuy nhiên, con cháu của nhà Liêu do Da Luật Đại Thạch (耶律大石 pinyin: Yēlǜ Dàshí, Wade-Giles: Yeh-lü Ta-Shih) dẫn đầu đã chạy về phía tây để thành lập nhà Tây Liêu 1125-1220, còn được gọi là hãn quốc Kara-Khiết Đan, nhà nước này tồn tại cho đến khi kỵ binh Mông Cổ của Thành Cát Tư Hãn tràn xuống.

[sửa] Nhà Liêu 907-1125

**nhà Liêu 907-1125**
Miếu hiệu (廟號)	Thuỵ hiệu (諡號)	Tên	Thời gian cai trị	Niên hiệu (年號)
Chuyển đổi: "Liêu" + miếu hiệu, ngoại trừ Liêu Thiên Tộ đế chỉ được nhắc đến là "Liêu" + đế hiệu
Thái Tổ (太祖 Tàizǔ)	Không thấy nhắc đến	Da Luật A Bảo Cơ (耶律阿保機 Yēlǜ Ābǎojī)	907-926	Thần Sách (神冊 Shéncè) 916-922 Thiên Tán (天贊 Tiānzàn) 922-926 Thiên Hiển (天顯 Tiānxiǎn) 926
Thái Tông (太宗 Tàizōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Đức Quang (耶律德光 Yēlǜ Déguāng)	926-947	Thiên Hiển (天顯 Tiānxiǎn) 927-938 Hội Đồng (會同 Huìtóng) 938-947 Đại Đồng (大同 Dàtóng) 947
Thế Tông (世宗 Shìzōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Nguyễn (耶律阮 Yēlǜ Ruǎn)	947-951	Thiên Lộc (天祿 Tiānlù) 947-951
Mục Tông (穆宗 Mùzōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Cảnh (耶律璟 Yēlǜ Jǐng)	951-969	Ứng Lịch (應曆 Yìnglì) 951-969
Cảnh Tông (景宗 Jǐngzōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Hiền (耶律賢 Yēlǜ Xián)	969-982	Bảo Ninh (保寧 Bǎoníng) 969-979 Càn Hanh (乾亨 Qiánhēng) 979-982
Thánh Tông (聖宗 Shèngzōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Long Tự (耶律隆緒 Yēlǜ Lóngxù)	982-1031	Càn Hanh (乾亨 Qiánhēng) 982 Thống Hòa (統和 Tǒnghé) 983-1012 Khai Thái (開泰 Kāitài) 1012-1021 Thái Bình (太平 Tàipíng) 1021-1031
Hưng Tông (興宗 Xīngzōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Tông Chân (耶律宗真 Yēlǜ Zōngzhēn)	1031-1055	Cảnh Phúc (景福 Jǐngfú) 1031-1032 Trùng Hi (重熙 Chóngxī) 1032-1055
Đạo Tông (道宗 Dàozōng)	Không thấy nhắc đến	Da Luật Hồng Cơ (耶律洪基 Yēlǜ Hóngjī)	1055-1101	Thanh Ninh (清寧 Qīngníng) 1055-1064 Hàm Ung (咸雍 Xiányōng) 1065-1074 Thái Khang (太康 Tàikāng) hay Đại Khang (大康 Dàkāng) 1075-1084 Đại An (大安 Dà'ān) 1085-1094 Thọ Xương (壽昌 Shòuchāng) hay Thọ Long (壽隆 Shòulóng) 1095-1101
Không tồn tại	Thiên Tộ Đế (天祚帝 Tiānzuòdì)	Da Luật Diên Hi (耶律延禧 Yēlǜ Yánxǐ)	1101-1125	Càn Thống (乾統 Qiántǒng) 1101-1110 Thiên Khánh (天慶 Tiānqìng) 1111-1120 Bảo Đại (保大 Bǎodà) 1121-1125

[sửa] Chú thích

Cách viết họ của dòng họ này là Da Luật là theo phiên âm từ cách gọi của người Trung Hoa. Tuy nhiên, hiện nay trong đại đa số các sách vở của Việt Nam đều ghi là Gia Luật.