Rừng

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Rừng đã được một số nhà lâm học nổi tiếng định nghĩa như sau:

• Rừng là một tổng thể cây gỗ, có mối liên hệ lẫn nhau, nó chiếm một phạm vi không gian nhất định ở mặt đất và trong khi quyển (Morozov 1930). Rừng chiếm phần lớn bề mặt Trái Đất và là một bộ phận của cảnh quan địa lý
• Rừng là một bộ phận của cảnh quan địa lý, trong đó bao gồm một tổng thể các cây gỗ, cây bụi, cây cỏ, động vật và vi sinh vật. Trong quá trình phát triển của mình chúng có mối quan hệ sinh học và ảnh hưởng lẫn nhau và với hoàn cảnh bên ngoài (M.E. Tcachenco 1952)
• Rừng là sự hình thành phức tạp của tự nhiên, là thành phần cơ bản của sinh quyển địa cầu (I.S. Mê lê khôp 1974)
• Rừng cũng có thể hiểu bằng một cách khác là vùng đất đủ rộng có cây cối mọc lâu năm [1].

Mục lục 1 Đặc trưng của rừng 2 Vai trò của rừng trong cuộc sống 3 Rừng với văn hóa tín ngưỡng 3.1 Tập tục du canh du cư 3.2 Rừng thiêng 4 Thông tin thêm về rừng 4.1 Việt Nam 4.2 Thế giới 5 Chú thích 6 Xem thêm 7 Liên kết ngoài

[sửa] Đặc trưng của rừng

• Rừng là một thể tổng hợp phức tạp có mối quan hệ qua lại giữa các cá thể trong quần thể, giữa các quần thể trong quần xã và có sự thống nhất giữa chúng với hoàn cảnh trong tổng hợp đó.
• Rừng luôn luôn có sự cân bằng động, có tính ổn định, tự điều hòa và tự phục hồi để chống lại những biến đổi của hoàn cảnh và những biến đổi về số lượng sinh vật, những khả năng này được hình thành do kết quả của sự tiến hóa lâu dài và kết quả của sự chọn lọc tự nhiên của tất cả các thành phần rừng.
• Rừng có khả năng tự phục hồi và trao đổi cao.
• Rừng có sự cân bằng đặc biệt về sự trao đổi năng lượng và vật chất, luôn luôn tồn tại quá trình tuần hoàn sinh vật, trao đổi vật chất năng lượng, đồng thời nó thải ra khỏi hệ sinh thái các chất và bổ sung thêm vào đó một số chất từ các hệ sinh thái khác.
• Sự vận động của các quá trình nằm trong các tác động tương hỗ phức tạp dẫn tới sự ổn định bền vững của hệ sinh thái rừng.
• Rừng có phân bố địa lý.

[sửa] Vai trò của rừng trong cuộc sống

• Nếu như tất cả thực vật trên Trái Đất đã tạo ra 53 tỷ tấn sinh khối (ở trạng thái khô tuyệt đối là 64%) thì rừng chiếm 37 tỷ tấn (70%). Và các cây rừng sẽ thải ra 52,5 tỷ tấn (hay 44%) dưỡng khí để phục vụ cho hô hấp của con người, động vật và sâu bọ trên Trái Đất trong khoảng 2 năm (S.V. Belov 1976).
• Rừng là thảm thực vật của những cây thân gỗ trên bề mặt Trái Đất, giữ vai trò to lớn đối với con người như: cung cấp nguồn gỗ, củi, điều hòa khí hậu, tạo ra oxy, điều hòa nước, nơi cư trú động thực vật và tàng trữ các nguồn gen quý hiếm.
• Một ha rừng hàng năm tạo nên sinh khối khoảng 300 - 500 kg, 16 tấn oxy ( rừng thông 30 tấn, rừng trồng 3 - 10 tấn).
• Mỗi người một năm cần 4.000kg O₂ tương ứng với lượng oxy do 1.000 - 3.000 m² cây xanh tạo ra trong một năm.
• Nhiệt độ không khí rừng thường thấp hơn nhiệt độ đất trống khoảng 3 - 5°C.
• Rừng bảo vệ và ngăn chặn gió bão.
• Lượng đất xói mòn của vùng đất có rừng chỉ bằng 10% lượng đất xói mòn của vùng đất không có rừng.
• Rừng là nguồn gen vô tận của con người, là nới cư trú của các loài động thực vật quý hiếm.
• Vì vậy tỷ lệ đất có rừng che phủ của một quốc gia là một chỉ tiêu an ninh môi trường quan trọng ( diện tích đất có rừng đảm bảo an toàn môi trường của một quốc gia tối ưu là ≥ 45% tổng diện tích).

[sửa] Rừng với văn hóa tín ngưỡng

Đa số các tộc người thiểu số của các quốc gia, đều có dịa bàn cư trú tại những nơi hẻo lánh, vùng cao. Chẳng hạn như các dân tộc H'Mông, Dao, Ê đê,... tại Việt Nam, họ cư trú ở các khu vực biên giới phía tây và phía bắc, đó là những vùng có địa hình hiểm trở, giao thông khó khăn. Nền văn hóa của họ cũng ít có giao hòa với các dân tộc khác. Trong đó nét văn hóc tín ngưỡng gắn liền với rừng núi là một đặc trưng điển hình.

[sửa] Tập tục du canh du cư

Đây là tập tục đã có từ lâu đời, thường xuất hiện tại các vùng đồi núi và cao nguyên. Vào mùa khô, thường là cuối mùa đông (miền Bắc Việt Nam), người dân thường vào sâu trong rừng, tìm một khoảnh rừng phù hợp, đốt cháy mảnh diện tích đủ rộng theo ý muốn (thường là không thể điều khiển theo mục đích người đốt vì lửa rừng bị tác động của gió và độ ẩm, nhiệt độ tại khoảnh rừng). Đến đầu mùa mưa, người ta đi tra hạt (chủ yếu là ngô), hoặc ươm sắn, lợi dụng lượng nước ẩm do mưa, hạt giống sẽ nảy mầm, cây sinh trưởng rất tốt do đất dưới tán rừng có hàm lượng dinh dưỡng rất cao và cũng nhờ than tro của việc đốt rừng tiến hành. Người ta ít có tác động tới cây trồng mà chủ yếu là thoái mặc chúng cho tự nhiên. Tới mùa thì thu hoạch. Thông thường chỉ sau 3-4 mùa rẫy, do nước mưa rửa trôi và sói mòn, mặt khác lại không được bổ sung các chất dinh dưỡng nên đất rẫy sẽ nghèo dinh dưỡng, cây trồng phát triển kém. Người ta sẽ bỏ rẫy cũ, tìm đến một khoảnh rừng mới, và lại đốt rừng thành rẫy. Cuộc sống của họ thường gắn bó với rẫy nên cả gia đình, bản làng cùng di cư theo rẫy. Tập tục này chính là du canh du cư. Đây là một tập tục cũ, lạc hậu, năng suất cây trồng thấp, cuộc sống người dân bấp bênh, gây thoái hóa đất, mất rừng. Do vậy chính quyền các nơi đều muốn vận động bà con định canh định cư, xóa bỏ tập tục cũ để an cư lập nghiệp. Xem thêm bài Lâm nghiệp xã hội.

[sửa] Rừng thiêng

Khái niệm rừng thiêng thường gắn liền với các nét văn hóa tín ngưỡng của các cộng đồng dân cư sống lâu đời phụ thuộc rừng. Trước đây khi chủ nghĩa duy vật chưa phát triển, con người không thể giải thích được các hiện tượng có liên quan đến cuộc sống của họ, cụ thể nhất là bệnh tật, chết chóc, nạn đói,...Những cộng đồng dân cư sống gần rừng trước đây, mỗi hiện tượng liên quan ảnh hưởng đến cuộc sống của họ, họ đều cho rằng có sự tác động của các thần linh, thần rừng hay ma rừng cũng là một trong các "lực lượng" siêu nhiên ảnh hưởng đến cuộc sống của họ.

Rừng thiêng, có nhiều cộng đồng cho rằng đó là nơi trú ngụ của thần rừng và các vị thần linh, nếu ai đó xâm phạm thì sẽ bị hậu quả khôn lường. Điều này xảy ra khi mà tiểu khí hậu tại khoảnh rừng đó quá khắc nghiệt, có thể là độ ẩm cao, ít ánh sáng, tầng thảm mục dày có thể sinh ra nhiều loại khí không tốt cho cơ thể con người tại tầng không khí sát mặt đất, có nhiều mầm bênh, nhiều loài động vật có độc, nguồn nước cũng có thể nhiếm các loại chất độc từ lá cây rừng (ví dụ rừng lim). Có nhiều cộng đồng lại cho rằng đó là nơi cao quý, gắn liền với tập tục ma chay của họ, các cây rừng tại khu vực đó chuyên chỉ để an táng cho người chết, mỗi một người chết đi, họ sẽ vào "rừng thiêng" để chặt hạ một cây gỗ to, đem về làm quan tài cho người chết, họ còn có những quy định chặt chẽ hơn khi chặt 1 cây thì cần trồng lại bằng năm bằng mười cây.

Trong lâm nghiệp cộng đồng hay lâm nghiệp xã hội hiện nay thì rừng thiêng là vô cùng quan trọng trong vấn đề bảo vệ rừng, đặc biệt là tập tục thờ cúng thần rừng với việc hằng năm người dân đi trồng rừng hay việc người dân bảo vệ những khu rừng dành cho ma chay người chết.

[sửa] Thông tin thêm về rừng

[sửa] Việt Nam

• Tại Việt nam có 3 tỉnh không có rừng, đó là các tỉnh: Hưng Yên, Thái Bình, Vĩnh Long. ^[1]
• Tỷ lệ che phủ của rừng ở Việt Nam hiện là 35,8 % trên toàn quốc ^[2].
• Diện tích rừng bình quân của Việt Nam là 0.14 ha/người, trong đó trên toàn thế giới là 0.97 ha/người ^[3].

[sửa] Thế giới

• Tỷ lệ che phủ của rừng ở một số nước trong khu vực: Lào (50%), Campuchia (60%), Xingapo (70%)^[4].

[sửa] Chú thích

1. ▲ Theo số liệu thống kê năm 1996 của Viện điều tra và qui hoạch rừng
2. ▲ Theo số liệu thống kê năm 2004 của Viện điều tra và qui hoạch rừng
3. ▲ Theo số liệu thống kê năm 2002 của Viện điều tra và qui hoạch rừng
4. ▲ Theo số liệu thống kê năm 2002 của Viện điều tra và qui hoạch rừng

[sửa] Xem thêm

• Hệ sinh thái rừng
• Tăng trưởng rừng
• Phân loại rừng ở Việt nam
• Phân loại thảm thực vật rừng ở Việt Nam
• Rừng ngập nước
• Rừng núi đá vôi
• Rừng khộp
• Rừng mưa nhiệt đới

[sửa] Liên kết ngoài

• Đại học Lâm nghiệp Việt Nam
• Cục Kiểm lâm Việt Nam
• Bài viết về khái niệm rừng trên Diễn đàn sinh vật rừng Việt Nam