Bos

Van Wikipedia

Voor mensen met 'Bos' als achternaam, zie Bos (achternaam).

Bos in de winter

Bos is een begroeiing die voornamelijk uit bomen bestaat met de daarbij behorende ondergroei van planten en struiken. De kruidlaag is de laag planten tot 135 cm hoog en de struiklaag is die van 135 tot 800 cm hoog. Daarboven wordt van de bomenlaag gesproken. Een bos is officieel een bos als 63 % van de lucht bedekt is met boomtoppen.

In een bos kwamen grote grazers voor, deze hielden open terrein open totdat er stekelige begroeiing als braam en meidoorn opkwam, eikels werden aan de rand door de Vlaamse gaai of de eekhoorn verstopt als wintervoer. Sommige eikels werden niet teruggevonden en waren het begin van een nieuw bos.

Wanneer je over moderne natuurontwikkeling spreekt, dan heb je productiebos en daarnaast projecten als de Gelderse poort en de Oostvaardersplassen. Er is dan sprake van minimaal beheer, er wordt niet of nauwelijks aanplant van bomen gepleegd en de theorieën over hoe een oerbos ontstaat worden in de praktijk gebracht.

In Nederland zijn er vele boswachterijen.

[bewerk] Soorten bossen

In Nederland komen verschillende soorten bossen voor. Er is een onderscheid tussen natuurlijke bossen en productiebossen. Een ander onderscheid is op basis van het milieu waarop deze voorkomen zoals bossen op veengronden, deze worden elzenbroekbossen genoemd en bossen langs rivieren: de ooibossen.

[bewerk] Soorten bossen in het klimaat

Er zijn drie soorten bossen die in het klimaat of berglagen worden verdeeld: naaldbossen, loofbossen en tropische bossen.

De naaldbossen komen voor in de gematigde gebieden waar het 's winters koud is en de bodem minder voedzaam is. Ze komen dan ook vooral voor op zandgronden, op voedselarme gronden en hogerop op berghellingen tot aan de boomgrens. Naaldbomen hebben geen vlakke bladeren, maar naaldvormige bladeren.
De loofbossen komen ook in de gematigde gebieden voor, maar daar waar het minder koud is en lager op de berghelling. In de herfst verliezen ze hun bladeren.
De tropische bossen zijn bossen in de tropische gebieden. Ze hebben net als loofbossen vlakke bladeren. Er zijn boomsoorten, waarvan de bladeren het hele jaar aan de boom blijven zitten, maar er zijn ook boomsoorten die bij het begin van de droge tijd hun bladeren laten vallen.

We kennen ook gemengde bossen waar naaldbomen en loofbomen door elkaar heen staan.

[bewerk] Indeling van een bos

Een bos wordt veelal ingedeeld in 4 lagen; die indeling is relevant omdat veel organismen zich bij voorkeur in een van die lagen ophouden. De lagen zijn:

[bewerk] Planten in naaldbossen

De naaldbossen zijn veel armer aan plantensoorten dan de loofbossen. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat er weinig licht door de boomkruinen op de grond terechtkomt, omdat de bomen dicht op elkaar staan. Hierdoor is het moeilijk voor veel planten om tot volle wasdom te komen. Een ander punt is dat op de grond onder het vrij dikke naaldenpakket geen humusrijke bodem kan ontstaan. De zure grond die zo ontstaat is voor veel planten niet geschikt om te kunnen groeien. Wel komen er in naaldbossen verschillende soorten mossen voor, zoals bekertjesmos, verschillende korstmossen en rendiermos.

[bewerk] Planten in loofbossen

Hakhoutbos met wilde hyacint, daslook en hazelaar

Loofbossen zijn rijk aan diverse plantensoorten en struiken. Dit is mogelijk doordat er tussen de kruinen van de bomen vrij veel licht op de grond valt. En juist op die plekken kunnen planten zich goed ontwikkelen. Een uitzondering vormt het beukenbos, waar ook weinig licht op de bodem terechtkomt.

[bewerk] Insectenleven

In het bos komt een rijk insectenleven voor. Insecten zijn actief in de bodem, maar ook op en in de bomen zelf. Voor veel vogels vormen ze een voedselbron.

[bewerk] Vogels

In vooral loofbossen komen veel vogelsoorten voor, zoals de gekraagde roodstaart, verschillende spechtensoorten, koolmees, pimpelmees, merel, tjiftjaf, roodborst, goudhaantje.

In het overgangsgebied van bos naar akker of weide komen we vogels tegen als bosuil, buizerd, havik, boomvalk en torenvalk.

[bewerk] Zoogdieren

Dieren die we ook vaak in de bossen aantreffen zijn: egel, mol, eekhoorn, bosspitsmuis. Verder konijn, hermelijn, wezel, soms de boommarter, reeën en vossen. In de oudere bossen komen verschillende vleermuissoorten voor.

[bewerk] Gebruik van bossen door mens en dier

Voor wat gebruik door de mens betreft kunnen we denken aan grofweg twee gebieden, namelijk gebruik van bomen om houten producten van te maken en voor de papierindustrie. Bossen worden ook voor recreatie gebruikt. Daarbij kunnen we denken aan wandelen, joggen, crossen, mountainbiken, de hond uitlaten, dieren en planten bekijken en bestuderen. Zie ook bosbouw.

Wat gebruik door dieren betreft kunnen we denken aan nestgelegenheid, het vinden van materiaal hiervoor, en schuilplaats, en het eten van de verschillende vruchten.

[bewerk] Bossen als zuurstofleverancier

Een bospad

Bos in San Francisco, VS

Vaak wordt beweerd of gedacht dat bossen een belangrijke leverancier van zuurstof zouden zijn, waarvan alle leven op onze aarde afhankelijk is. Dat is onjuist. Een boom maakt weliswaar zuurstof vrij als hij koolzuur gebruikt om koolstof te binden voor zijn groei. Als de boom echter doodgaat, kunnen er een paar dingen gebeuren: hij wordt gekapt voor bouwhout, brandhout of papier, hij rot ter plaatse weg of hij wordt verbrand. Bij het verbranden en wegrotten wordt precies evenveel zuurstof verbruikt als bij de groei is afgegeven. Alleen zolang het hout intact blijft is er een nettoverschil op de zuurstofbalans, dat wil zeggen zolang het bouwhout blijft bestaan of als de boom of vegetatie fossiliseert tot veen, bruinkool of steenkool. Als men een bos plant op een plaats waar het er voor die tijd niet was, is er een netto zuurstofeffect, maar alleen zolang tot het bos in evenwicht is en er meer groeit dan er wegrot.

[bewerk] Bos in Nederland

In Nederland is een periode geweest dat het land grotendeels bedekt was met bossen. De naam Holland ('Holtland' of 'Houtland') verwijst hier ook naar.

Maken we een vergelijking tussen Nederland en andere landen in Europa, dan komt Nederland er slecht uit wat betreft het areaal aan bossen, er is verreweg het minste bos in vergelijking met die landen. Dit is veroorzaakt doordat de bossen voor allerlei doeleinden zijn gekapt. Dit was onder andere nodig omdat er ruimte nodig was voor akkerbouw en veeteelt, voor bewoning, wegen en industrie. Ook werd er veel bos gekapt ten behoeve van de mijnbouw en de scheepsbouw. De bossen die we nu in Nederland en in feite in bijna heel Europa hebben, zijn aangeplant. Een uitzondering daarop is een stuk oerbos in Polen dat het laatste oorspronkelijke bos is in Europa. In Nederland wordt ook nieuw bos aangeplant, de laatste decennia is dit onder meer gebeurd in Flevoland.