Motlî des etimolodjeyes gayeles do walon

Èn årtike di Wikipedia.

Cisse pådje cial est on ptit motlî des etimolodjeyes gayeles do walon, ki rashonne les mots walons dedja studyî so l' eciclopedeye Wikipedia (ezès hagnons sol gålwès, sol fornaiviaedje linwistike et so l' etimolodjeye gayele), et dins l' Esplicant motî do walon.

I sont-st assonrés pa bodje gålwès, bråmint tot cminçant des motîs da Jean Degavre.

Ådvins 1 Co a mete e plaece 2 A 2.1 bodje alo (pire) 2.2 bodje arno-, arwo- (corante aiwe) 3 B 3.1 erî-rfwait bodje bebro (li brun) 3.2 erî-rfwait bodje bedu (bî d' molén) 3.3 erî-rfwait bodje belgo- (fir) 3.4 no d' deyesse Belisama (li pus rglatixhante) 3.5 erî-rfwait bodje bok (infleure) 3.5.1 avou adoûcixhaedje del cossoune 3.5.2 avou ridaedje G = D 3.5.3 avou ridaedje K = T 3.6 bodje boios (bouxheu, broyeu) 3.7 erî-rfwait bodje boxo- (bwès) 3.8 bodje braca (bråyes) 3.9 bodje braces 2 (frexhe oidje, brå) 3.10 erî-rfwait bodje -breto- (djudjmint, tribunå) 3.11 erî-rfwait bodje -bretra- (brete, margaye) 4 C 4.1 erî-rfwait bodje caito- (boket d' bwès) 4.2 erî-rfwait bodjes caljo (ronde pire) et callio (coyon, tiesticure) 4.3 erî-rfwait bodje cambo (cron) 4.4 erî-rfwait aplacaedje cand-ara (blanke aiwe) 4.5 erî-rfwait bodje carro- (tchår ås cwate rowes) 4.6 erî-rfwait bodje cassanos (tchinne) 4.7 bodje clon (fesse, cawî) 4.8 betchete com- (pår, totafwait, etirmint) 4.9 erî-rfwait bodje conno (sûti) 5 D 5.1 erî-rfwait bodje "dergila" 5.2 erî-rfwait bodje "derveta" 5.3 erî-rfwait bodje dragenos (sipene) 5.4 bodje dunus grosse måjhon avou des meurs di disfinse, metowe so ene hôteur) 6 G 6.1 erî-rfwait bodje gaba (goidje, gozî) 6.2 erî-rfwait bodje ganeta' (båshele, kimere) 6.3 erî-rfwait bodje gena (deus-aiwes) 6.4 kimon no glastum (waisse u caclindje) 6.5 erî-rfwait bodje gobbo (boke) 6.6 bodje gayel geusiae (gozî) 6.7 erî-rfwait bodje bodje gayel grava (graevetes) 6.8 erî-rfwait bodje bodje gayel gulbo (betch) 7 H 7.1 bodje Hoyo (wache) 8 I 8.1 rapititixhante cawete –ino, -ina 8.2 erî-rfwait bodje iverno- (corante aiwe) 9 J 9.1 erî-rfwait bodje jouga (djonkea) 9.2 erî-rfwait bodje jugo (djeu po-z ateler les boûs) 9.3 erî-rfwait bodje jutta (boleye, cråxhe) 10 L 10.1 lecia (aiwe avou des pires) 10.2 erî-rfwait bodje gayel liga (mwints sinses) 11 M 11.1 bodje marga (måle, blanke tere) 11.2 erî-rfwait bodje maro (grand) 12 N 12.1 erî-rfwait bodje nemo- (cir) 13 O 13.1 cawete –ona (nos d’ aiwes) 14 R 14.1 erî-rfwait bodje redo- (lisse, rade, coûsse di tchår) 15 S 15.1 erî-rfwait bodje sudia- (soûfe, sûne) 16 T 16.1 bodje tazgo (taesson) 17 U & V 17.1 betchete 'ver-' (sor-) 17.2 erî-rfwait bodje uxso (ådzeu, metou å hôt)

[candjî] Co a mete e plaece

• Glaireuse
• reyan (royinne), rix (rwè).
• Lome

[candjî] A

[candjî] bodje alo (pire)

• Ales (montinne)
• Yåle (viyaedje)

[candjî] bodje arno-, arwo- (corante aiwe)

• waernu, waerneus.
• waermaye (bodje gayel + bodje latén vermis).
• Ermeton (bodje gayel + cawete -ton).

[candjî] B

[candjî] erî-rfwait bodje bebro (li brun)

• bive
• Bive
• Berwinne
• Bevurcé

[candjî] erî-rfwait bodje bedu (bî d' molén)

• Motî:bî, bîsson.

[candjî] erî-rfwait bodje belgo- (fir)

• Bedje, Beldjike.
• sinte Bedje.

[candjî] no d' deyesse Belisama (li pus rglatixhante)

• Bieme
• Biemrêye

[candjî] erî-rfwait bodje bok (infleure)

Parintêye dins les lingaejdes d' ouy :

• irlandès bocain : dj' infele.
• walès bogail : botroûle.

[candjî] avou adoûcixhaedje del cossoune

• bôgyî

[candjî] avou ridaedje G = D

• bodé
• bodene
• bodet
• bodinguet
• bidinne
• bodou
• rabodrou

Ces mots la ni sont nén raitîs come etimolodjeye celtike på FEW, mins revoyîs a on mot-brut "bod".

[candjî] avou ridaedje K = T

• botroûle

[candjî] bodje boios (bouxheu, broyeu)

Sinse do mot : sôdård ki s' bate bén, ki broye tot.

• bouxhî
• Bouxhe
• cabouxhî

[candjî] erî-rfwait bodje boxo- (bwès)

• bouxhon, bouxhnisse

[candjî] bodje braca (bråyes)

• bråye, bråyete, bråye-di-tchet.

[candjî] bodje braces 2 (frexhe oidje, brå)

• brå.

[candjî] erî-rfwait bodje -breto- (djudjmint, tribunå)

• aberteke (la k' on-z afitchive les djudjmints, et mostrer les codånés).
• ebertaker (må prin, come onk ki va å tribunå),

[candjî] erî-rfwait bodje -bretra- (brete, margaye)

• brete.
• bardouxhî cabardouxhî
• caberdouxhe
• bardaxhe
• berdaxhî
• berdeler (bråmint des sinses a vey avou des cåzaedjes u des côps d' baston).

[candjî] C

[candjî] erî-rfwait bodje caito- (boket d' bwès)

• cayet (pitit bwès), caytresse

[candjî] erî-rfwait bodjes caljo (ronde pire) et callio (coyon, tiesticure)

• cayô, cawiea, cawyî (tourner come ene ronde pire)
• caye (pitite pire po djouwer avou); ca (minme djeu, avou des oxheas)
• coye
• couyon, couyoner, couyonåde
• cayî
• cayet (sacwè), cayet (mousmint), ecayter, recayter.

[candjî] erî-rfwait bodje cambo (cron)

• tchame (di rowe), tchamlou.
• tchame (crawieus boulome, ki fwait rire).
• Cambron-Tchestea (catoû d' l' Escô).

[candjî] erî-rfwait aplacaedje cand-ara (blanke aiwe)

• Hedreye (hamtea & aiwe)

[candjî] erî-rfwait bodje carro- (tchår ås cwate rowes)

• tchår
• tcherete
• tcheryî

[candjî] erî-rfwait bodje cassanos (tchinne)

• tchinne

[candjî] bodje clon (fesse, cawî)

• clon, ecloneure, si discloner.

[candjî] betchete com- (pår, totafwait, etirmint)

• betchete walone k(i)- / c(o)-, bråmint pus addlé l' sinse gålwès ki l' sinse del betchete latene con- (fé avou).

[candjî] erî-rfwait bodje conno (sûti)

• Cugnon (Congidunus, viyaedje).

[candjî] D

[candjî] erî-rfwait bodje "dergila"

• diele (blancåsse årzeye)

[candjî] erî-rfwait bodje "derveta"

• diele (ronde plake malåde sol pea)

[candjî] erî-rfwait bodje dragenos (sipene)

• fordene

[candjî] bodje dunus grosse måjhon avou des meurs di disfinse, metowe so ene hôteur)

• Cugnon (Congidunus, viyaedje).
• Glon (Glanno-dunum, viyaedje)

[candjî] G

[candjî] erî-rfwait bodje gaba (goidje, gozî)

• gave, gavêye, gaviot, gaviote.
• djaive, djavea.
• djawe.

[candjî] erî-rfwait bodje ganeta' (båshele, kimere)

• djinixhe.

[candjî] erî-rfwait bodje gena (deus-aiwes)

Sinse do mot : boke, plaece do maxhaedje di deus aiwes.

• djambe, Djambe, Djamblene, Djambijhoûle.
• Djimbe, Djimbrêye, Djimbrê.
• Djinape.
• Djimele.
• Djimepe

[candjî] kimon no glastum (waisse u caclindje)

do bodje glasto- (bleuw, vete, gris).

• waisse

[candjî] erî-rfwait bodje gobbo (boke)

• gober
• gobeye, gobieus

[candjî] bodje gayel geusiae (gozî)

• • gorea, gorlî (geusiae => goxhrê => gorea)
  • djoixhe
  • gozî, sigoziyî
  • goyî

[candjî] erî-rfwait bodje bodje gayel grava (graevetes)

• • graevî
  • graevete, graevleus

[candjî] erî-rfwait bodje bodje gayel gulbo (betch)

• goupe.

[candjî] H

[candjî] bodje Hoyo (wache)

• Hoyou
• Houye
• Hu
• hougne
• hoye

[candjî] I

[candjî] rapititixhante cawete –ino, -ina

• cawete –in : lapén
• cawete –ene : halene

[candjî] erî-rfwait bodje iverno- (corante aiwe)

• Ive
• Îne
• Live

[candjî] J

[candjî] erî-rfwait bodje jouga (djonkea)

• djonkea, djon

[candjî] erî-rfwait bodje jugo (djeu po-z ateler les boûs)

• djeu

[candjî] erî-rfwait bodje jutta (boleye, cråxhe)

• djote, djotlî

[candjî] L

[candjî] lecia (aiwe avou des pires)

• Lesse, Lessive, Liswer

[candjî] erî-rfwait bodje gayel liga (mwints sinses)

• leyes

[candjî] M

[candjî] bodje marga (måle, blanke tere)

• måle
• mårlire
• Mårloye (viyaedje), Mårloyea (sipotaedje).

[candjî] erî-rfwait bodje maro (grand)

• Maron no d' famile

[candjî] N

[candjî] erî-rfwait bodje nemo- (cir)

• Nîme
• Nîmi

[candjî] O

[candjî] cawete –ona (nos d’ aiwes)

• Djerone

[candjî] R

[candjî] erî-rfwait bodje redo- (lisse, rade, coûsse di tchår)

• rider, ridoe

[candjî] S

[candjî] erî-rfwait bodje sudia- (soûfe, sûne)

• soûfe

[candjî] T

[candjî] bodje tazgo (taesson)

• taesson, taesnire

[candjî] U & V

[candjî] betchete 'ver-' (sor-)

• for- (sor-, avou ene idêye d' aler trop lon).
• verbok (teribe bok).

[candjî] erî-rfwait bodje uxso (ådzeu, metou å hôt)

• Orcîmont (ridoblete: "mont d' å hôt").
• Ucîmont (ridoblete: "mont d' å hôt").