Friedrich Wilhelm Nietzsche

El Vikipedio

Friedrich Wilhelm NIETZSCHE [Fridriĥ Vilhelm Niĉe aŭ Nicŝe] (15-a de oktobro 1844 - 25-a de aŭgusto 1900) estas germana filozofo. Li tamen ne prezentiĝis kiel Germano kaŭze ia malameco kaj aversio de tiu nacio. Li mem skribis en epistoloj kaj en "Ecce homo" ke liaj patroj estis polaj nobeluloj. Władysław Tatarkiewicz mem skribas en dua tomo de "Historio de filozofio": Li estis Germano sed pri pola deveneco de pola familio Nicki. Poste oni esploris ke lia familio de 19-a ĝis 16-a jarcento estis tute germana.

Nietzsche, 1882

Nietzsche estas inter la plej famaj eŭropidaj filozofoj. Lia famo devenas kaj de lia intensplena verkaro kaj de la tragika fino de lia vivo en sufera soleco kaj fine en freneza stato dum liaj lastaj jaroj.

Lia verkaro estas riĉa de forta intenso, kiu devenas ambaŭe de konfliktemaj temoj kaj de alte poezia stilo. Nietzsche konsideris filozofion ĉefe kiel arto. Pro tio liiaj verkoj kondukas la legantojn ofte for de la kutimaj filozofaj analizado kaj argumentado por fariĝi aro de sentencaj aforismoj ĝis deklamataj poemoj.

Por plej bone taksi la verkon de Nietzsche oni nepre konu ankaŭ, kia eksterordinara estis lia vivo. La malsano kaj soleco akompanis lian verkadon dum la plej granda parto de lia vivo kaj evidente kontribuis al la intenso de lia inspiro kaj de lia pripenso. Eĉ eblas konsideri, ke lia malsano kaj lia verkado estis tiom intense ligitaj, ke tio alportas la demandon: ĉu Nietzsche freneziĝis pro sia filozofio aŭ ĉu kontraŭe li sukcesis eskapi la frenezon dank' al lia filozofio, ĝis la momento, kiam la malsano kaj sufero ne plu estis elteneblaj. Tial ĉiam restos enigmo pri Nietzsche, kiu kontribuas al profundaj demandoj ne nur pri lia filozofio sed ankaŭ pri lia vivo.

Nietzsche estis unue influita de lia studado de filologio (La naskiĝo de la tragedio) kaj de antaŭaj filozofoj, inter alie tre notinde Schopenhauer kaj lia nocio de "Volo de vivo". Sed Nietzsche fariĝis ege fama ĉefe pro siaj grandaj atakoj kontraŭ ĉia ajn moralo kaj specife kontraŭ la kristanisma moralo, (La antikristo).

Nietzsche estis tute portata de sia filozofio kaj plej alte konscia de tio, li vivis sian filozofion, li estis sia filozofio. Pro liaj akraj kaj fortegaj atakoj oni foje miskomprenis la filozofion de Nietzsche, opiniante ke ĝi estas nur atako kaj detruo de la ĝisnuna moralo. (La krepusko de la idoloj, Preter bono kaj malbono). Sed Nietzsche ne estis nur atakanta. Li aspiris al liberiĝo de la homo kaj de lia profunda ĝojo al vivo (Matenruĝo, La ĝoja scienco, Tiel parolis Zaratustra).

Verkoj

Die Geburt der Tragödie, 1872 (La naskiĝo de tragedio)
Menschliches, Allzumenschliches, 1878 (Homa, tro homa)
Morgenröte, 1881 (Matenruĝo)
Die fröhliche Wissenschaft, 1882 (La ĝoja scienco)
Also sprach Zarathustra, 1885 (Tiel parolis Zaratustro)
Jenseits von Gut und Böse, 1886 (Preter bono kaj malbono)
Zur Genealogie der Moral, 1887 (Al genealogio de moralo)
Der Fall Wagner, 1888 (La kazo Wagner)
Götzen-Dämmerung, 1889 (La krepusko de la idoloj)
Der Antichrist, 1895 (La antikristo)
Nietzsche contra Wagner, 1895 (Nietzsche kontraŭ Wagner)
Der Wille zur Macht, 1901 (La volo al potenco, kolekto de notoj elektitaj kaj ne celitaj al publikigo de Nietzsche mem, sed publikigita de lia fratino)
Ecce Homo, 1908 (Jen la homo, provo de biografio, la titolo aludas al frazo de Poncio Pilato pri Jesuo de Nazareto)