روزنامه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
روزنامه نشریه‌ای است که به طور مرتب و منظم تهیه، چاپ و پخش می‌شود و بی هیچ قید و شرطی در دسترس مردم قرار می‌گیرد. روزنامه نه بیانیه‌است و نه اطلاعیه و برای روشن ساختن افکار مردم به نشر اخبار و اطلاعات در زمینه‌های گوناگون و انتقاد و صلاح اندیشی در امور عمومی می‌پردازد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیشینه
نخستین روزنامه خاورمیانه در سال ۱۸۲۸ هم زمان با سلطنت محمدعلی پاشا در مصر منتشر شد و نامش«الوقایع المصریه» بود. سه سال پس از آن روزنامه‌ای ترکی به نام«تقویم وقایع» منتشر گردید و هشت سال بعد در ایران روزنامه «کاغذاخبار» (ترجمه کلمه Newspaper) به اهتمام میرزاصالح شیرازی یکی از نخستین دانشجویان اعزامی به اروپا انتشار یافت.
بازار روزنامه‌ها در آستانه انقلاب مشروطه رونق گرفت. رنه گروسه یکی از خاورشناسان می‌نویسد: «رستاخیز ملت ایران در آغاز قرن بیستم رستاخیز ادبی بود که بیشتر از طریق روزنامه‌ها متجلی گردید.» (رنه گروسه، ایران و نقش تاریخی آن، ترجمه: غلامعلی سیار)
یک سال پس از انقلاب (۱۲۸۶-۱۹۰۷) هشتاد و چهار روزنامه در ایران منتشر می‌شد، نفوذ این روزنامه‌ها بر افکارعمومی به قدری بود که میرزا آقاخان کرمانی و جهانگیرخان صوراسرافیل دوتن از روزنامه‌نگاران نامی آن روزگار توسط محمدعلی شاه قاجار به جوخه اعدام سپرده شدند. فشار بر روزنامه‌ها در دوران رضاشاه نیز ادامه پیدا کرد، در این دوران هم میرزاده عشقی و فرخی یزدی بر سر این کار جان باختند.
درخشانترین دوران مطبوعات ایران دهه ۱۳۲۰ بود که فضای باز سیاسی رشدی بی سابقه را در روزنامه‌ها پدید آورد. تنها در طول سالهای ۲۶ تا ۲۰ تعداد ۴۶۴ نشریه منتشر می‌شد که ۴۳۳عنوان به فارسی و بقیه به زبان‌های ارمنی، ترکی، کردی ،انگلیسی، فرانسوی، روسی و لهستانی بود. (ال ول ساتن و دیگران، ادبیات نوین ایران، ترجمه یعقوب آژند، ۱۳۶۳، ص۲۳۱)
این روزنامه‌ها امور داخلی را با نهایت آزادی مورد بحث قرار می‌دادند، (امورخارجی توسط متفقین سانسور می‌شد) اکثر این روزنامه‌ها نیز از انقلاب اجتماعی دم می‌زدند و حمله به حکومت را وظیفه خود می‌دانستند. اما پس از کودتای ۱۳۳۲ روزنامه‌ها در ایران در محاقی طولانی افتادند که تا امروز ادامه دارد. در دوران پهلوی تنها نشریه‌ای که گاه خشم شاه را بر می‌انگیخت نشریه توفیق بود و جز در دو دوره کوتاه؛ یکی پس از انقلاب اسلامی در سالهای ۱۳۶۰-۱۳۵۷ و دیگری پس از ریاست جمهوری محمد خاتمی در سالهای ۷۷و۷۸ مطبوعات ایران همواره از انعکاس آزادانه اخبار و انتقاد از حکومت محروم بوده‌اند.
[ویرایش] روزنامه در قانون
قوانین مطبوعاتی در ایران از اولین قانون مصوب محرم ۱۳۲۶ قمری تاکنون در پی محدود کردن آزادی‌های مصرح درقانون اساسی بوده‌اند.[نیاز به ذکر منبع] هرچند قانون اساسی مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی هر دو بر آزادی مطبوعات تأکید داشته‌اند:
- (...غیر از کتب ظلال و مواد مضر به دین مبین... – قانون اساسی مشروطه اصل بیستم)
- (...مگرآنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد...- قانون اساسی جمهوری اسلامی اصل بیست وچهارم)
هر دو قانون نیز رسیدگی به جرایم مطبوعاتی را همچون جرایم سیاسی به هیئت منصفه واگذار کرده‌اند.
[ویرایش] منبع
- علی اکبر امینی، نگاهی به روزنامه نگاری در ایران تا پایان زمامداری مصدق، اطلاعات سیاسی اقتصادی شماره۲۱۳-۲۱۴
- آنتونی گیدنز، پیامدهای مدرنیته، محسن ثلاثی،۱۳۷۱، ص۹
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- قانون اساسی مشروطه
