John Lennon

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

John Lennon i 1969

Ceoltóir, cumadóir, file, scríbhneoir agus aisteoir ab ea é John Winston Ono Lennon (9 Deireadh Fómhair, 1940 – 8 Nollaig, 1980). Bhí cáil ag Lennon mar ghiotáraí agus amhránaí den bhanna rac-cheol The Beatles, agus mar cheoltóir ina aonar ó 1970 go dtí a bhás i 1980. Le Paul McCartney, chruthaigh Lennon cuid de na amhráin is clúiteach riamh. Is laoch é Lennon i gcúrsaí ceoile, agus i gcultúr nua-aimseartha chomh maith.

Dhúmharaigh Mark David Chapman é i mí Nollaig, 1980.

[athraigh] Saol

Rugadh John Lennon i Learpholl, Sasana ar 9 Deireadh Fómhair, 1940. Mairnéalach ab ea é a athair Alfred, ach d'fhág sé John agus a mháthair Julia i 1945. Ní raibh Julia ábalta aire maith a thabhairt don bhuachaill, agus mar seo chuaigh John óg chun chónaí leis a aint Mimi (deirfiúr Julia) agus a fear chéile George. D'fhás John suas le Mimi agus George ag Mendips, 251 Menlove Avenue, Learpholl. Bhí roinnt fuil Éireannacha ag Lennon. Rugadh a sheanathair James Lennon i mBaile Átha Cliath i 1858, agus rugadh a sheanmháthair Mary Maguire in Éireann freisin. Bhí oidhreacht Breatnach ag a mháthair Julia.

Bhí baint maith fós ag Lennon le Julia. Thug sé cuairt uirthi go minic, agus d'fhoglaim sé an bainseó a sheinm ó Julia. Ach bhí tubaiste ar 15 Iúil 1958 nuair a mharaíodh Julia i dtimpiste. Bhí póilín ag tiomáint ar meisce agus bhuail sé Julia leis a charr. Chuaigh Lennon go dtí an marbhlann chun aithin a dhéanamh ar a corp. Níos déanaí, ba é bás a mháthair rud a bhí i gcoitianta aige leis a chara nua Paul McCartney.

Buachaill cliste ab ea é Lennon, ach ní raibh a lán suim aige sa scoile. Ar aon chaoi, fuair sé áit i Liverpool College of Art agus bhuail sé leis a bhean chéile Cynthia Powell anseo. Phós sé le Powell i 1962 agus bhí mac acu Julian sa bhliain céanna. D´fhág sé an choláiste, agus chaith sé a am ar fad ag seinm ceoil. Bhí tionchar mór ag ceoltóirí cosúil le Buddy Holly agus Elvis Presley ar Lennon, agus thosaigh sé a bhanna rac-cheol féin The Quarrymen. Tháinig Paul McCartney agus a chara George Harrison isteach sa bhanna, agus d'athraigh siad an ainm go Johnny and the Moondogs agus ansin Long John and The Silver Beetles. Níos déanaí, thóg siad an ainm níos gearra The Beatles (The Crickets ab ea iad banna a laoch Buddy Holly).

[athraigh] The Beatles

Lennon i 1964.

Ba é Lennon an ceannaire neamh-oifigiúil The Beatles. Agus le McCartney, scríobh sé cuid de na amhráin is cáiliúla riamh. Bhí Lennon ábalta scríobh ina aonar freisin, agus chruthaigh sé a amhráin féin níos minic i rith na blianta níos déanaí. An duine deisbhéalach ab ea é sa bhanna, agus bhí sé ag magadh i gcónaí in agallaimh agus suas ar an stáitse. Bhí scannal i 1966 nuair a dúirt Lennon go raibh The Beatles "níos faiseanta ná Íosa". Fuair sé íde béal ó ghrúpaí éagsúla, agus bhí air dul ar teilifís chun a fhocail a mhínigh.

Thosaigh Lennon ag cailleadh a shuim sa bhanna níos déanaí. Nuair a fuair a mbainisteoir Brian Epstein bás i 1967, thosaigh Paul McCartney ag stiúradh an bhanna. Thosaigh an banna ag tabhairt aire ar a gcúrsaí gnó féin don chéad am, agus bhí a lán argóint.

[athraigh] John agus Yoko

Ar 9 Samhain 1966, chuaigh Lennon go dtí an Indica Art Gallery in Londain chun ealaíon Yoko Ono a fheiceáil. Nuair a tháinig Lennon abhaile ó An India i 1968, d´fhág sé a bhean chéile Cynthia. Ón lá seo go dtí lá a bhás, bhí John agus Yoko mar dhuine amháin. Phósadh siad le chéile ar 20 Márta 1969 agus rugadh a mac Sean i 1975.