Sandiás

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Sandiás
Image:Escudo Sandiás.jpg
Situación

Xentilicio ¹:	Sandiao
Xeografía
Provincia:	Provincia de Ourense
Comarca:	Limia
Área:	53 km²
Entidades de poboación:	18
Capital do concello:	Sandiás
Latitude e lonxitude:
Altitude máxima:	893 m.
Altitude mínima:	m.
Zona horaria: ²	UTC + 1
Demografía (2005)
Poboación:	1.554 hab.
Densidade:	29,90 hab./km²
Uso do galego ³ (2001)
Galegofalantes sobre o total da poboación:	%
Falantes do galego no tramo 5 a 29 anos
Sempre:	%
Ás veces:	%
Nunca:	%
Política (2003)
Concelleiros ⁴:	PP^deG 6 (803 votos - 61,39 %) BNG 1 (209 votos - 15,98 %) PS^deG-PSOE 2 (284 votos - 21,71 %) Outros: - (- %)
Alcalde:	M. Concepción Méndez Gándara (PP)
	Eleccións municipais en: 'Sandiás'
Censo electoral (2003)
Total electores:	1.621 - 100 %
Votantes:	1.312 - 80,94 %
Abstencións:	309 - 19,06 %
Votos en branco:	12 - 0,92 %
Votos nulos:	4 - 0,3 %
Orzamentos ⁵ (2000)
Total ingresos:	€
Tributos propios por habitante:	€
Transferencias por habitante:	€
Consumo público por habitante:	€
Gasto de capital por habitante:	€
Enderezos
Enderezo físico:
Teléfono:
Fax:
Código Postal:	32077
Correo electrónico:
Sitio web oficial:	http://www.sandias.es

Notas:	¹ Véxase no Galizionario. ² No verán: UTC + 2. ³ Datos de 2001 publicados en 2004. ⁴ Eleccións Municipais Maio 2003. ⁵ Datos de 2000, daquela non existía o Euro, convertíronse as pesetas a Euros.

Concello da Provincia de Ourense en Galicia. Pertence á Comarca da Limia.

Poboación en 2005: 1.554 persoas segundo o Padrón municipal de habitantes (1.584 en 2004, 1.618 en 2003).

Xentilicio (véxase no Galizionario) : Sandiao

[editar] Situación

O concello de Sandiás está situado no sueste da provincia de Ourense formando parte da comarca natural da Limia. Ten unha superficie de 53 Km2 e ocupa, en gran parte, as terras da desecada lagoa de Antela. Limita polo norte cos concellos de Allariz e Xunqueira de Ambía, polo sur co de Xinzo de Limia, polo leste con Xinzo de Limia e Sarreaus, e polo oeste con Vilar de Santos.

As principais vías de comunicación constitúenas a estrada nacional N-525 e a autovía A-52, que atravesan o concello en sentido noroeste-sueste.

A súa capital municipal dista da cidade de Ourense 33 Km, 6 Km da vila de Xinzo de Limia e 13 Km da vila de Allariz.

[editar] Socioeconomía

Este concello conta na actualidade cunha poboación de 1.554 habitantes (IGE, Padrón municipal de habitantes ano 2005) distribuída en 18 núcleos de poboación que se agrupan en tres parroquias: Couso de Limia, Piñeira de Arcos e Sandiás.

É un municipio que se caracteriza por ser esencialmente agrícola, o seu principal cultivo é a pataca. Neste concello dáse unha clara contraposición entre a parte noroccidental, montañosa, dedicada á producción forestal, e as restantes, chans, dedicadas a cultivos agrícolas. Proba da súa orientación cara a cultivos agrícolas é o aproveitamento do 50% das terras labradas. O concello de Sandiás xunto co de Xinzo de Limia, abranguen o 88% do total da superficie comarcal dedicada ó cultivo da pataca por agricultores a título principal. As súas explotacións teñen maior tamaño cás que son habituais en Galicia debido ás grandes parcelas producto do desecamento da lagoa de Antela e á concentración parcelaria posterior. O nivel de mecanización é un dos máis altos de Galicia.

Nos derradeiros anos destaca a súa orientación cara á gandería intensiva coa construcción de numerosas granxas pertencentes ó grupo empresarial COREN. É tamén coñecido pola industria extractiva de áridos, xa que a práctica totalidade das areeiras da Limia se sitúan neste concello. Esta area é moi apreciada para a construcción e fornecen toda Galicia e o norte de Portugal.

Neste concello atópase o Centro Ecuestre de Antela, pertencente á Deputación Provincial de Ourense, onde se celebran competicións hípicas.

[editar] Historia

Os primeiros sinais de poboación destas terras sitúannos nos poboados lacustres da lagoa de Antela, que foron estudiados polo investigador Conde-Valvís nos anos 50. Conde-Valvís fálanos dos achados de tres poboados palafíticos de 58, 56, e 36 habitacións respectivamente cada un, coñecidas popularmente como ¨cortellos¨, que nos demostran a gran concentración de habitantes nesta zona. Estos poboados estarían situados no espacio que abrangue dende Sandiás ata Cortegada (dous deles frente a Zadagós e a Cardeita).

Máis tarde, na Idade dos Metais, os poboados castrexos asentaríanse nos montes do Castro, preto de Sandiás, e no monte Pendón preto de Piñeira de Arcos.

Na romanización atravesaba o concello a Vía XVIII ou Vía Nova, unha das vías romanas de máis importancia do noroeste da península que unía as cidades de Bracara (Braga) e Asturica (Astorga), as cidades máis populosas do noroeste da Hispania.

Do paso desta vía quédannos os miliarios de Vilariño das Poldras e de Zadagós. O Itinerario de Antonino do século III fai mención da mansión Geminas, parada de postas e hospedaxe, que se situaría no actual Sandiás.

A proba da gran romanización da Limia sería a canalización da lagoa de Antela, a través dun emisario principal e dunha tupida rede de pequenas canalizacións das que aínda se poden observar os restos en forma de U na área recreativa da canle da lagoa.

Da invasión dos suevos e dos pobos xermánicos somentes quedan lembranzas na toponimia como no caso de Sandiás, un topónimo derivado dos invasores –vén do xermánico Sánd-ila– que significa ¨verdadeiro¨.

Na Idade Media son continuas as loitas entre Afonso VII de Castela e León e Afonso I de Portugal pola posesión do condado da Limia. Será seguramente no contexto das loitas fronteirizas do século XII cando se constrúa o castelo do Castro (O Castro) sobre o predio do antigo castro. Este castelo participou nas loitas pola separación de Portugal, nas continuas liortas nobiliarias, e o levantamento dos Irmandiños. Boa parte da súa función refiríase ó control dos viaxeiros e mercadorías da encrucillada de camiños que era a Limia Alta.

Atravesaba o concello a Vía da Prata empregada polos peregrinos do sur de España e os procedentes do Camiño Portugués de Chaves e Vilareal.

Na Idade Moderna sufriu, coma toda a zona fronteiriza, as consecuencias das loitas con Portugal, e tivo que soportar as levas forzosas de homes para a guerra e contribuír ó sostemento das tropas na raia.

A finais do século XVII e no XVIII os fidalgos escomezan a construir e a remodelar, a maioría dos pazos e casas grandes (O Penedo, O Telleiro, O Espido,..). Os fidalgos, xunto co clero, desempeñaron un papel fundamental na sociedade campesiña galega dende comezos no século XVI ata o século XIX.

No século XVIII, a economía baseábase na agricultura. Tendo grande importancia o cultivo do liño que constitúe a base dunha importante industria textil artesá, formada por 54 tecedeiras e 7 xastres segundo o Catastro de Ensenada, que lles reportaba importantes ingresos ás familias labregas, non obstante, a introducción dos novos tecidos de algodón reduciu esta producción ó autoconsumo.

O señorio de Sandiás tivo numerosas trasmisións destacando como posesión do conde de Benavente, avanzada da nobreza castelá sobre Galicia. Piñeira de Arcos foi sometida a xurisdicción do conde de Maceda e Zadagós era xurisdicción do bispo de Valladolid.

No primeiro tercio do século XX, tiveron unha forte implantación no concello o agrarismo e as ideas republicanas.

Xa na dictadura o feito máis salientable foi o desecamento da lagoa de Antela a partir da Lei de 27 de decembro de 1956, que supuxo unha das poucas actuacións de ordenamento agrícola do franquismo en Galicia, ademais dunha transformación radical na fisonomía do territorio e nas súas condicións ambientais.

Evolución da poboación de: Sandiás - desde 1900 ata 2004 -
1900	1930	1950	1981	2004
2.388	2.749	3.407	2.481	1.585
Fontes: INE e IGE (Os criterios de rexistro censal variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

[editar] Véxase tamén

Galicia \| Provincia de Ourense \| Parroquias de Sandiás
Couso de Limia (Santa María) \| Piñeira de Arcos (San Xoán) \| Sandiás (Santo Estevo)

Castelo de Sandiás

Referencias relacionadas con Galicia
Concellos de Galicia Comarcas de Galicia Ríos de Galicia Galería de imaxes de Galicia	Galicia Parroquias e lugares Illas galegas Eleccións municipais galegas	Lugares de Galicia Montes de Galicia Praias galegas Historia de Galicia