Geno
From Wikipedia
| Gramatikala revizo bezonata |
Geno esas parto en DNA quo ajustas ula genetikala qualeso. La genala parti en DNA esas de diferanta longeso. DNA esas kombinuro quo prezervas e translacas genetikala informacio di celuli, e la geni havas instrucioni per qui l’ organismo produktas proteini por celuli. La proteini tenas la celuli – e homo od animalo – vivanta. Cirkume 30.000 geni produktas proteini.
Homo (od ula animalo) konsistas ek celuli. Celulo esas la maxim mikra parteto quo havas nedependanta metabolio e genetikala informacio. Un homo havas en lua korpo adminime 230 diferanta celulo-tipi e 100 trilioni (100 · 1018) celuli. En omna celulo – ecepte sango-celuli – existas nukleo. En omna nukleo esas 46 kromosomi, e li pozis su kom pari – ecepte X- e Y-kromosomi di sexuo-celuli. Ni heredas un duimo di kromosomi de patro ed un duimo de matro. Ca kromosomi konsistas ek du DNA-rubandi qui turnis kune tre tensante. La geni esas parti dil DNA-rubandi.
La sama kazo demonstrata kom serio de mikra til granda: Geni > DNA > kromosomi > nuklei > celuli > homo.
Mutaco esas permanenta chanjo strukturala en genetikala informacio di celulo, quo translacas en celulidi kande celuli dividas su. Tale naskas pokope nova speco.
Kelka eventi en genala historio
- Gregor Mendel introduktis ye 1865 en lua lego l’ ideo pri geno, altre dicante heredo-faktoro.
- Segun kromosomala teorio di Thomas Morgan ye 1908 on remarkas, ke geno jacas en kromosomi.
- En 1953 on deskovras la strukturo di DNA: la DNA kontenas geni.
- Ye 1980 en Usa on probas gena-tekniko dum bio-armala studio.
- DNA-identifikilo, “fingrala geno-traco”, esas deskovrita en 1984.
- En Skotia naskis ye 1992 genetikale modifikita mutono Tracy, di quo lakto kontenas antitripsino. Klonita mutono Dolly naskis en 1997.
- Bio-banko esas fondita ye 1996 en Islando e 2002 en Unionita Rejio e Suedia.
- 2001 en Estonia fondesis geno-banko.
- Depos 1997 en Usa esas en komerco genetikale modifikita maizo, soyo e kotono. En 2000 on komencas produktar medikamento ek genetikale modifikita maizo.
- Unesma artificale igita geno heredas de mamifero a mamifero en 1999.
- En 2003 genala mapo di homo esas kompleta.
