ნაბოკოვი, ვლადიმირ
ვიკიპედიიდან
ვლადიმირ ვლადიმირის ძე ნაბოკოვი (რუს.: Владимир Владимирович Набоков) (* 22 აპრილი, 1899 ― †2 ივლისი, 1977) რუსი-ამერიკელი მწერალი. პირველი ლიტერატურული ნაწარმოებები დაწერა რუსულად, თუმცა საერთაშორისო აღიარება როგორც პროზაული სტილის ხელოვანს ინგლისურ ენაზე დაწერილმა რომანებმა მოუტანა.
ნაბოკოვის საყოველთაოდ ცნობილი ნამუშევარი ინგლისურ ენაზე უდავოდ “ლოლიტაა” (1955), რომელიც ხშირად მოიხსენიება, როგორც მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მხატვრული ნაწარმოები, მას მოსდევს ასევე “მკრთალი ცეცხლი” (Pale Fire, 1962).
ნაბოკოვს ასევე მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის ლეპიდოპტერიაში. მას უკუთვნის საჭადრაკო პრობლემათა გარკვეული რაოდენობაც.
[რედაქტირება] ბიოგრაფია
ვლადიმირ დიმიტრიევიჩ ნაბოკოვისა და მისი მეუღლის, ელენა ივანოვნა რუკავიშნიკოვას უფორისი ვაჟი, ვლადიმირ ნაბოკოვი სანკტ-პეტერბურგის ცნობილ არისტოკრატთა ოჯახში დაიბადა. მან აქვე გაატარა ადრეული ბავშვობა და ყრმობა. ოჯახის წევრები რუსულად, ინგლისურად და ფრანგულად საუბრობდნენ და ნაბოკოვი ადრეული ასაკიდან სამ ენაზე მეტყველებას შეეჩვია.
ნაბოკოვის ოჯახი 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის დროს პეტერბურგიდან ყირიმში აფარებს თავს 18 თვის განმავლობაში. ყირიმში თეთრების დამარცხების შემდეგ კი ისინი დასავლეთ ევროპაში გაიხიზნენ. რუსეთიდან 1919 წელს ემიგრაციის შემდეგ ოჯახი ცოტა ხნით ინგლისში სახლდება, სადაც ვლადიმირი კემბრიჯში, ტრინიტის კოლეჯში იწყებს სლავური და რომანული ენების შესწავლას. 1923-ში კემბრიჯში სწავლის დასრულების შემდეგ ის ბერლინში გადადის, სადაც მცირე რეპუტაციას იხვეჭს რუს ემიგრანტთა შორის როგორც პოეტი და ნოველისტი, ვლადიმირ სირინის ფსევდონიმით. 1925 წელს აქვე მან ვერა ლონიმზე იქორწინა. 1934 წელს მათ გაუჩნდათ ვაჟი, დმიტრი.
1922 წელს რუსმა მონარქისტებმა შეცდომით ნაბოკოვის მამა მოჰკლეს, რუსეთიდან დევნილი კონსტიტუცურ-დემოკრატიული პარტიის ლიდერის, პაველ მილიუკოვის, რომელიც ნაბოკოვების ოჯახს აფარებდა თავს, ნაცვლად. შეცდომით მომხდარი სასტიკი მკვლელობის ეპიზოდმა მრავალჯერ ჰპოვა გამოძახილი ნაბოკოვის ნაწარმოებებში, რომელთა გმირებს ხშირად იგივე ბედი ხვდებათ წილად.
ნაბოკოვი სინესთეტი (ინგ. synaesthesia) იყო და შეგრძნებათა აღქმის დარღვევის ამგვარ მოვლენას ის თავის რამდენიმე ნაშრომშიც აღწერს. თავის მემუარში “მყარი აზრები” (ინგ. Strong Opinions), ის აღნიშნავს, რომ მის მეუღლესაც სინესთეზიის ნიშნები ჰქონდა - მათი "გონების თვალი” ფერებს გარკვეულ ასოებთან აიგივებდა. მათ ასევე აღმოაჩინეს, რომ დმიტრისიაც იგივე მოვლენა ახასიათებდა და, რომ ფერების ასოებთან მისეული აღქმა მშობლების მიერ აღქმულ ფერთა ნაზავი იყო, რაც ნაბოკოვის თქმით “გენების აქვარელით ხატვას” ჰგავდა.
ნაბოკოვი ოჯახთან ერთად 1937-ში ბერლინიდან პარიზში გადადის, 1940-ში კი გერმანული ჯარების შემოტევას ის აშშ-ში გაურბის. აქ ის ხვდება ედმუნდ ვილსონს, რომელმაც ნაბოკოვის შრომები ამერიკელ გამომცემლებს გააცნო. ამ დროიდან იწყება ნაბოკოვის საერთაშორისო აღიარება.
ნაბოკოვი ველესლის კოლეჯში 1941 წელს იწყებს მუშაობას შედარებით ლიტერატურაში რეზიდენტ პროფესორად. ეს თანამდებობა მისთვის სპეციალურად შეიქმნა - ის უზრუნველყოფილი იყო შემოსავლით, ჰქონდა თავისუფალი დრო წერითი შემოქმედებისათვის და ლეპიდოპტერიისთვის. მას ასევე მოიხსენიებენ, როგორც ველესლის რუსული განყოფილების ჩამომყალიბებელს. მას მიჰყავდა ლექციათა სერია მე-19 საუკუნის რუს მწერალთა შესახებ. ქვეყნის მასშტაბით ლექციათა ტურის შემდეგ ნაბოკოვი ისევ ველესლის უბრუნდება 1944-45 სასწავლო წელს პროფესორად. ის აქ მსახურობდა 1948 წლამდე, როგორც რუსულის განყოფილების ერთადერთი წარმომადგენელი და კითხულობდა კურსებს რუსულ ენასა და ლიტერატურაში. მისი კურსები საყოველთაოდ პოპულარული იყო განპირობებული, როგორც მისი სწავლების განსაკუთრებული სტილითა, ასევე საზოგადოდ ომის პერიოდში რუსეთისადმი გაზრდილი ინტერესის გამოც. 1948 წელს ნაბოკოვი ველესლის ტოვებს და ხდება კორნელის უნივესიტეტის შედარებითი ლიტერატურის განყოფილების თავმჯდომარე. 1945-ში ის აშშ-ს ნატურალიზებული მოქალაქე ხდება. ლოლიტას წარმატების შემდეგ ნაბოკოვს საშუალება მიეცა ევროპაში გადასულიყო. 1960 წლიდან ცხოვრების ბოლომდე ის მონრო პალას ოტელში (მონრო, შვეიცარია) ცხოვრობდა. იქვე გარდაიცვალა 1977 წელს.
