Titanio

Wikipedia(e)tik

Titanioa

22 Eskandioa ← Titanioa → Banadioa - ↑ Ti ↓ Zr Taula periodikoa
Orokorra
Izena, Ikurra, Zenbakia	Titanioa, Ti, 22
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, Periodoa, Orbitala	4, 4, d
Itxura	metaliko zilarkara
Masa atomikoa	47,867(1) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Ar] 3d2 4s2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 10, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 4,506 g/L
Urtze-puntua	1.941 K (1.668 °C, 3.034 °F)
Irakite-puntua	3.560 K (3-287 °C, 5.949 °F)
Urtze-entalpia	14,15 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	425 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 25,060 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 1.982 2.171 (2.403) 2.692 3.064 3.558
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	hexagonala
Oxidazio-zenbakia(k)	6 [1], 4, 3, 2, 1 [2] (oxido anfoterikoa)
Elektronegatibotasuna	1,54 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 658,8 kJ/mol 2.a: 1.309,8 kJ/mol 3.a: 2.652,5 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	140 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	176 pm
Erradio kobalentea	136 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 21,9 W·m−1·K−1
Soinuaren abiadura	5.090 m/s
Isotopo egonkorrenak
Artikulu nagusia: titanioaren isotopoak iso UE Sd-P D DE (MeV) DP 44Ti Sintetikoa 63 u ε - 44Sc γ 0,07D, 0,08D - 46Ti  %8,0 Ti egonkorra da 24 neutroirekin 47Ti  %7,3 Ti egonkorra da 25 neutroirekin 48Ti  %73,8 Ti egonkorra da 26 neutroirekin 49Ti  %5,5 Ti egonkorra da 27 neutroirekin 50Ti  %5,4 Ti egonkorra da 28 neutroirekin
Erreferentziak

Titanioa elementu kimiko bat da, Ti ikurra eta 22 zenbaki atomikoa dituena. William Gregor-ek aurkitu zuen 1791n, eta izena Martin Heinrich Klaproth-ek eman zion, mitologia greziarreko titanetatik hartuta. Kolore grisa duen trantsizio-metala da, arina, gogorra, lustreduna eta korrosioaren aurrean erresistentea (itsas urarena eta kloruroarena barne). Titanioak aleazio arinak era ditzake beste elementu batzuekin, hala nola burdina, aluminio, banadio eta molibdenoarekin. Aleazio hauek erabilera asko dauzkate: industria aeroespazialean (koheteak, misilak, espaziontziak), prozesu industrialetan (gai kimiko eta petrokimikoak, gatzgabetze-plantak, oreak eta papera), automobilgintzan, nekazaritzan, medikuntzan (protesiak, inplante ortopedikoak, hortz-inplanteak), kirolerako produktuetan, bitxigintzan, eta abar.

Titanioa hainbat metaketa mineraletan ageri da, batez ere Lurrazalean zehar sakabanaturik dagoen errutiloan eta ilmenitan. Izaki bizidun, harkaitz, ur-masa eta lurzoru gehienetan dago. Bere konposaturik arruntena, titanio dioxidoa, pigmentu zurien prestaketan erabiltzen da. Badauzka beste konposatu batzuk ere, hala nola titanio tetrakloruroa (TiCl₄), ke artifiziala sortzeko erabiltzen dena, edo titanio trikloruroa, polipropilenoaren fabrikazioan katalizatzaile gisa erabiltzen dena.

Metal honek oso erabilgarriak diren bi ezaugarri dauzka: korrosioarekiko erresistentzia eta metal guztien arteko sendotasun/pisu erlazio altuena. ^[1] Aleaziorik osatzen ez duenean, titanioa zenbait altzairu bezain gogorra da, baina %45 arinagoa. Elementu honen bi alotropo eta bost isotopo daude naturan: ⁴⁶Ti formatik hasi eta ⁵⁰Ti formaraino, ugariena ⁴⁸Ti izanik. Titanioaren propietate kimiko eta fisikoak zirkonioaren ezaugarrien antzekoak dira.

Artikulu hau kimikari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.