Euro

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

€1 as Cathair na Vatacáine

An euro (siombal: €; cód ISO 4217 EUR; úsáidtear an leagan eoró chomh maith sa Ghaeilge (féach thíos) a thugtar ar an airgeadra a úsáidtear i gcúig bhallstát déag san Aontas Eorpach (AE): an Bheilg, an Chipir, Poblacht na hÉireann, an Fhionlainn, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Ghréig, an Iodáil, an Ísiltír, Lucsamburg, Málta, an Ostair, an Phortaingéil, an tSlóivéin, agus an Spáinn. Tugtar limistéar an euro ar an ngrúpa stát seo.

Tagann an euro de thoradh an athchóirithe airgeadaíochta is tábhachtáí san Eoraip ón Impireacht Rómhánach i leith. Cé gur féidir an euro a mheas ina mheán aontaithe chun an Cómhargadh Eorpach a chur i gcrích (os rud é go héascaíonn sé an shaorthrádáil idir na ballstáit) measann a chuid bhunaitheoirí go bhfuil sé ina bhunpháirt de thionscadal lánpháirtiú polaitiúil na hEorpa.

Bhíodh franc na Fraince ina airgeadra do Mhonacó roimh theacht an euro, agus úsáideadh lira na hIodáile i San Mairíne agus i gCathair na Vatacáine. Úsáideann na tíortha sin go léir an euro anois, agus tá ceadúnais acu a mboinn euro féin a bhualadh, cé nach ballstáit an Aontais Eorpaigh iad. Úsáidtear an euro chun fiacha a híocadh i dtíortha eile san Eoraip lasmuigh den AE, Montainéagró, an Chosaiv agus Andóra mar shampla.

Riartar an euro ag an gCóras Eorpach Banc Ceannais (CEBC)- .i. an Banc Ceannais Eorpach (BCE), le príomhoifig i bhFrankfurt am Main sa Ghearmáin, agus bainc ceannais limistéar an euro, a fheidhmíonn sna ballstáit. Tá údarás eisiach ag an BCE maidir le beartas airgeadaíochta; tá baint ag na mbaill eile den CEBC le bualadh, carnadh agus dáileadh na mbancnótaí agus na mbonn, agus le feidhmiú chóras íoctha limistéar an euro.

[athraigh] Rátaí malartúcháin

Socraíodh rátaí malairte na n-airgeadraí náisiúnta leis an euro i dtíortha limistéar an euro ar an 31 Nollaig 1998 tar éis athainmniú ón ECU.

Tá euro amháin ar chothrom le:

1.95583 Deutsche Mark na Gearmáine (Socraithe, 1998)
340.750 Drachma na Gréige (Socraithe, 2000)
200.482 Escudo na Portaingéile (Socraithe, 1998)
40.3399 Franc na Beilge (Socraithe, 1998)
6.55957 Franc na Fraince (Socraithe, 1998)
40.3399 Franc Lucsambuirge (Socraithe, 1998)
2.20371 Gulden na hÍsiltíre (Socraithe, 1998)
1936.27 Lira na hIodáile (Socraithe, 1998)
5.94573 Markka na Fionlainne (Socraithe, 1998)
166.386 Peseta na Spáinne (Socraithe, 1998)
0.787564 Punt na hÉireann (Socraithe, 1998)
13.7603 Schilling na hOstaire (Socraithe, 1998)
239.640 Tolar na Slóivéine (Socraithe, 2006)
0.585274 Pound na Cipire (Socraithe, 2007)
0.429300 Lira Mhálta (Socraithe, 2007)

[athraigh] Ceisteanna Gramadaí

Tá go leor ceisteanna teangeolaíocha tagtha chun solas maidir le litriú, gramadach agus fuaimniú na bhfocal euro agus cent i dteangacha éagsúla bhallstáit an Aontais Eorpaigh. Mhol an Coimisiún Eorpach leagan do-athraithe a úsáid sa reachtaíocht (chun taispeántas aontaithe a chinntiú ar na mbancnótaí, ar dtús), ach tá difríochtaí ann idir na mballstáit maidir le húsáid na bhfocal "go neamhoifigiúil".

As Gaeilge, úsáidtear an leagan "euro" san uatha agus san iolra, agus fuaimnítear é mar aon leis an mBéarla. Molann Roinn Aistriúcháin an Choimisiúin Eorpaigh leagain "nádúrtha" a úsáid - as Gaeilge, is é "eoró" an leagan nádúrtha is minicí (eorónna san iolra), agus bhíodh an focal "ceint" sna foclóirí ó thús na seascaidí ar a laghad. Ní húsáidtear na leagain sin sa teanga labhartha ach go himeallach faoi láthair, agus úsáideann Rialtas na hÉireann "euro" agus "cent" as Gaeilge.