Prušćina

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Prūsiskai Bilā, Prūsiskan Prušćina
mortwa	spočatk 18. lětstotka
klasifikacija	indoeuropske rěče baltiske rěče zapadobaltiske rěče Prušćina
družina pisma	łaćonski alfabet
rěčne kody
ISO 639-2:	bat
ISO 639-3 (SIL):	prg]
pok.·disk.·wobdź.

Prušćina je mortwa baltiska rěč a jenički wěsty zastupjer zapadobaltiskeje skupiny (letišćina a litawšćina stej wuchodobaltiskej rěči). Wona je mortwa wot 18. lětstotka.

Wobsah 1 Přikłady 2 Słowoskład 3 Gramatika 3.1 Deklinacija 3.1.1 Wo wokatiwje 3.1.2 Přikład stas "tón" 3.2 Konjugacija 3.3 Ličbniki 4 Zasowožiwjenje 5 Žórła

[wobdźěłać] Přikłady

Přełožk	Sada
Prušćina	Prūsiskan
Halo	Kaīls
Dobre ranje	Kaīls Anksteīnai
Božemje	Ērdiw
Dźakuju so	Dīnka
Kelko	Kelli?
Haj	Jā
Ně	Ni
Hdźe je kupjelnja?	Kwēi ast Spektāstuba?

[wobdźěłać] Słowoskład

Slědowaca tabela pokaza někotre słowa z Elbingoweho wokabulara.

Prušćina	Stary delni(?) němski 1350	Němčina	Hornjoserbšćina
aglo	Reyn	Regen	dešć
assanis	Herbist	Herbst	nazyma
agins, ackis	Ouge	Auge	woko
ape	Vlys	Fluss	rěka
aubirgo	Garbret	Braten	pječeń
auklextes	Oberker	Spreu	pluwy
avis	Ome	Onkel	wuj
birgakarkis	Kelle	Schöpfkelle	čerpawa, čěrawa
buttan	Hus	Haus	dom
cawx	Tufel	Teufel	čert
dangus	Hemel	Himmel	njebjo
dantis	Czan	Zahn	zub
dantimax	Czanfleysch	Zahnfleisch	dźasna
deywis	Got	Gott	Bóh
dusi	Sele	Seele	duša
estureyto	Eudexe	Eidechse	ješćelca
gamdams, gandarus	Storch	Storch	baćon
genne, genno	Wip	Frau	žona
gorme	Hiszcze	Hitze	horcota
goro	Vuerstant	Feuerstelle	wohnišćo
grobis	darm	Darm	črjewo
knaistis	Brant	Brand	woheń
knapios, knapis	Hanf	Hanf	konop
lituckekers	linsen	Linsen	čóčki
luriay	Mer	Meer	morjo
malun akela	Moelrat	Mühlenrad	młynske koło
malunastabis	Moelsteyn	Mühlstein	młynski kamjeń
maldenikis	Kint	Kind	dźěćo
menso	Vleysch	Fleisch	mjaso
mergo	Jungvrowe	Jungfrau	knježna
nage	Vues	Fuß	noha
nagepristis	Czee	Zeh	palc (na noze)
pamatis	Vussale	Fußsohle	póduš (nohi), stopa
panno	Vuer	Feuer	woheń
pettis	Schuld'blat	Schulterblatt	łopatka
pelanne	Assche	Asche	popjeł
percunis	Donner	Donner	hrimanje
rapa	Engel	Engel	jandźel
sari	Glut	Glut	žehliwe/žahle wuhlo
smonenawins	Mensch	Mensch	čłowjek
smoy	Man	Mann	muž
snaygis	Sne	Schnee	sněh
werwirsis	Lirche	Lerche	škowrončk
weware	Eichhorn	Eichhörnchen	wjewjerčka
wupyan	Wulken	Wolken	mróčele

[wobdźěłać] Gramatika

Prušćina je nimo femininuma a maskulinuma tež neutrum wobchowała, kaž słowjanske rěče a w přećiwku k wuchodobaltiskimaj rěčomaj litawšćina a letišćina.

• Na př. assaran "jězor" (přirunaj litawski ežeras (m), letiski (narěč) ezars (m); čěski jezero (n), ruski озеро (n))
• lunkan "łyko" (přirunaj litawski lùnkas (m), letiski lûks (m); staroruski лыко (n))

Nimo třoch genusow běštej dwě gramatiskej čisle, singular a plural.

[wobdźěłać] Deklinacija

Prušćína bě flektowaca rěč, kaž widźimy z deklinacije słowa stas "tón". Dospołne deklinaciske paradigmy substantiwow a pronomenow pak njejsu wobswědčene. Ale so zda, zo měješe prušćina kazusy nominatiw, genitiw, datiw, akuzatiw, wokatiw. Při tym bě akuzatiw najskerje kazus generalis po prepozicijach.

[wobdźěłać] Wo wokatiwje

Wokatiw wustupuje z wosebitej formu jenož we maskulinumowej o¹-deklinaciji w singularje. Hewak bě identiski z nominatiwom.

¹ po indoeuropskej gramatice.

[wobdźěłać] Přikład stas "tón"

Pad	Singular, m	Singular, f	Singular, n	Plural, m	Plural, f	Plural, n
Nominatiw	stas	stāi	stan	stāi	stās	stai
Genitiw	stesse	stesses	stesse	stēisan	stēisan	stēisan
Datiw	stesmu	stessei	stesmu abo stesmā	stēimans	stēimans	stēimans
Akuzatiw	stan	stan	stan abo sta	stans	stans	stans abo stas

[wobdźěłać] Konjugacija

Wosoba	boūt "być"	Přełožk	Komentar
1.sg.	asmai, asmu	sym
2.sg.	assei (essei)	sy
1.pl.	asmai	smy
2.pl.	astai (estei)	sće
3.sg./pl.	ast (est, astits)	je, stej, su	Njebě rozdźěl mjez singularom a pluralom, kaž je za baltiske rěče typiske.

[wobdźěłać] Ličbniki

Wot zakładnych ličbnikow su jenož někotre znate.

• ains "jedyn" (přirunaj gotiski ains, łaćonski ūnus, litawski vienas, letiski viens)
• dwai "dwaj" (přirunaj litawski dù (m), dvì (f), letiski divi)
• abbai (nom.pl.) "wobě, wobaj", abbans (ak.pl.) (přirunaj litawski abù, letiski abi)
• dessimpts "dźesać" (přirunaj litawski dešimt(is), letiski desmit(s))
• tūsimtons (ak.pl.) "tysac"

Wot ordinalnych ličbnikow su znate 1. hač do 10. katechizmow dla.

• pirmas "prěni" (přirunaj litawski pirmas, letiski pirms)
• anters, antars "druhi" (přirunaj litawski antras, letiski ùotrs; sanskrit ántarah)
• tirtis (m) "třeći", tirti (f) "třeća"
• kettwirts "štwórty" (přirunaj litawski ketvirtas)
• piencts "pjaty" (přirunaj litawski penktas, letiski pìektais; gotiski fimfta)
• usts (II. kat.), uschts (III. kat.) a wuschts (I. kat.) "šesty" (nima podobnosć z litawskim šestas, letiskim sestais, sanskritskim sastháh, grjekskim έκτος a łaćonskim sextus, ale z litawskim ušės "šěsć tydźenjow žony, kotraž w njedźelach je")
• septmas (II. a III. kat.), sepmas (I. kat.) "sedmy" (lit. septintas, starolitawski sekmas)
• asmus "wosmy" (přirunaj starolitawski ašmas, dźensa aštuntas)
• newints "dźewjaty"
• dessimpts, dessimts "dźesaty" (přirunaj litawski dešimtas, letiski desmits)

[wobdźěłać] Zasowožiwjenje

Wot 21. lětstotka so prócuje wo wožiwjenje. Dźensa rěči něhdźe 2.000 ludźi prusce. (Žórło němska wikipedija)

[wobdźěłać] Žórła

• Rainer Eckert, Elvira-Julia Bukevičiūte, Friedhelm Hinze: Die Baltischen Sprachen, strony 20-21, 25-27, 47-49, 383-406, ISBN 3-324-00605-8

Tutón nastawk resp. wotrězk hišće ma wobsahowe mjezoty: Faluje informacije wo stawiznach a detaile wo zasowožiwjenju. --Tlustulimu 18:01, 11. měr 2007 (CET). Pomhaj Wikipediju, z tym ty jón rozšěriš a nětko wudospołniš.