Pad (gramatika)
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Pad (tež kazus) je w gramatice fleksiska kategorija nomena (=deklinacija). Z nim pokaza nomen swoju funkciju znutřka zmysłoweho zwiska sady. W morfologiji je kazus morfologiska kategorija, kotraž je přez system na sebi napřećo stejacych formowych rjadow woznamjenjowany, při tym tute formy poćah předmjeta k druhim předmjetam w dokładnej situaciji wróći. Typisce njese słowo jenož jeničke kazusowe markěrowanje, w někotrych rěčach tola eksistuja tež słowa z dwěmaj a wjace kazusowymi markěrowanjemi .
Wobsah |
[wobdźěłać] Etymologija
Pomjenowanje kazus etymologisce wot grjekskeho gramatikarja Dionysios Thrax wróćo chodźe. Wón je nomeny jako wot werba wotpadowacy (němsce 'abfallend' ('abhängig')) wopisował a woznamjenjował tutón proces jako ptosis (πτῶσις) 'pad'. Přejimanje zapřijeće łaćonšćiny je hač dźensniša wobchowowało.
[wobdźěłać] Kazus w Hornjoserbšćinje
Hornjoserbšćina ma sydom kazusow (padow):
- Nominatiw
- Genitiw
- Datiw
- Akuzatiw
- Instrumental
- Lokatiw
- Wokatiw
[wobdźěłać] Kazus w Delnjoserbšćinje
Delnjoserbšćina ma jenož šěsć kazusow, dokelž wokatiw faluje.
[wobdźěłać] Kazusy w słowjanskich rěčach
Ličba kazusow je zdźěla rozdźělna we słowjanskich rěčach, dokelž Bołharšćina a Makedonšćina wjace nimatej kazusy při nomenach, ale małe kazusy při pronomenach. Wšě druhe rěče maja šěsć abo sydom kazusow.
Prasłowjanska rěč je sydom kazusow měła.
Zapadosłowjanske a wuchodosłowjanske rěče maja rozdźěl mjezy mjechkej a twjerdej deklinaciju, ale w južnosłowjanskich rěčach tutón rozdźěl wjace njeeksistuje.
[wobdźěłać] Kazus w Indoeuropskich a druhich rěčach
Indoeuropske znaješe wosom abo dźewjeć kazusow:
- Nominatiw
- Genitiw
- Datiw
- Akuzatiw
- Ablatiw
- Instrumental
- Alatiw (diskutowany)
- Wokatiw
- Lokatiw
Z toho nastawane rěče (baltiske, słowjanske rěče, ale tež Łaćonšćina abo Stara grjekšćina) su tute dospołnje abo jenož zdźěla wobchowowałe (zdźěla z druhimi mjenami). Tež němčina měješe před 1.000 lětami hišće instrumental .
Njeindoeuropske rěče (na př. finougriske) znaja zdźěla jasnje wjace kazusow. W finšćinje su na přikład pjatnaće, w madźaršćinje wósomnaće.
Tola je prawje ćežke dać zapřijeću powšitkownopłaćacu definiciju. Někotre fachowcy dwělować na čim, zo wón so na wšě rěče (na př. Jendźelšćina abo madźaršćina) nałožować hodźi.
[wobdźěłać] Kazus w rěčach swěćow
Kazus | woznam | přikład | rěče (přikłady) |
---|---|---|---|
Abesiw | njepřitomnosć wot něčeho | bjez wučerja | madźaršćina, finšćina, estišćina |
Ablatiw (2) | preč pohibowanje | preč wot wučerja | madźaršćina, finšćina, estišćina, turkowšćina |
Ablatiw (1) | njedirektny pad | wučerja nastupajo | Sanskrit, łaćonšćina |
Absolutiw | Subjekty intransitiwnych werbow; Objekty transitiwnych werbow | wučer resp. wučerja | Ergatiwne rěče |
Adesiw | blisko při | při wučerju | madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina (něhdy) |
Akuzatiw | direktny objekt | wučerja, dub | wjele indoeuropskich rěčow, arabšćina, madźaršćina, Esperanto |
Allatiw abo direktiw | připohibanje | k wučerjej | Baskišćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, Litawšćina (něhdy), tibetišćina |
ekwatiw | přirunanje | kaž wučer | sumerišćina |
datiw | směr abo adresat; njedirektny objekt | wučerjej | wjele indoeuropskich rěčow, madźaršćina, turkowšćina |
delatiw | preč pohibowanje dele z čeho | dele z łódźe | madźaršćina |
delimitatiw (lokalny genitiw) | městna přisłušnosć | wučerja, k wučerjej słušacy | Baskišćina |
derivatiw | pochad | Hamburgowy wučer | Turkowšćina |
elatiw | won pohibowanje | won z doma | madźaršćina, finšćina, estišćina |
ergatiw | Subjekt, kotryž transitiwny werb wuwjedźe | wučer (twori dom...) | Baskišćina, Samoanišćina, Tibetišćina, Inuktitut |
esiw | markěrowanje stawa | jako wučer | Finšćina, estišćina, Samiske rěče |
genitiw | wobsydstwo, poćah | wučerja | wjele indoeuropskich rěčow, arabšćina, tibetišćina(?) |
ilatiw | nutř pohibowanje | do doma | madźaršćina, finšćina, estišćina, samiske rěče, litawšćina |
inesiw | nutřka | w domu | Baskišćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina |
instruktiw (1) | wasnje | z pomocu wučerja | Finšćina |
instrumental abo instruktiw (2) | markěrowanje wužića | z wučerjom | Sanskrit, słowjanske rěče, Baskišćina, finšćina, madźaršćina |
komitatiw | hromadźe z | z wučerjom | Baskišćina, estišćina, madźaršćina, tibetišćina, finšćina, samiske rěče |
lokatiw | městno | na domu | Sanskrit, słowjanske rěče, letišćina, tibetišćina, samiske rěče, turkowšćina |
nominatiw | subjekt | wučer | wšitke indoeuropske rěče, arabšćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, samiske rěče |
oblikwus | Umfassend?? | nastupajo wučerja | Zazaki, Kurmandźišćina, Stara francošćina, jendźelšćina |
partitiw | mnóstwo | ??an Lehrern | Baskišćina, finšćina, estišćina |
perlatiw | pohibowanje přez něčo | přez dom | Tocharišćina |
posesiw | wobsydstwo | słušejo wučerja | Baskišćina |
postpozicional | kazus před postpozicijemi | Hindi | |
prepozitiw | kazus po prepozicijach | Rušćina | |
prolatiw (1) | pohibowanje na powjerchu | přez dom | estišćina |
prolatiw (2) | za abo město | za wučerja | Baskišćina |
sublatiw | pohibowanje na něčo | na łódź | madźaršćina |
superesiw | pozicija na | na łódźi | madźaršćina |
tendencial | zaměr pohibowanja | w zaměrje wučerja | Baskišćina |
terminatiw | kónc pohibowanja abo časa | hač do wučerja | Baskišćina, estišćina, tibetišćina |
translatiw | změna stawa | k wučerjej | madźaršćina, finšćina, estišćina |
wokatiw | zarěčenje | (knjezo) wučerjo! | Sanskrit, łaćonšćina, rumunšćina, grjekšćina, Štokawišćina, Čěšćina, pólšćina, ukrainšćina, iršćina, serbšćina |
[wobdźěłać] Hlej tež:
- Rekcija
W hornjoserbšćinje |
---|
nominatiw | genitiw | datiw | akuzatiw | instrumental | lokatiw | wokatiw | |
W druhich rěčach |
abesiw | ablatiw | absolutiw | adesiw | alatiw | delatiw | delimatiw | deriwatiw | elatiw | ergatiw | esiw | ilatiw | inesiw | instruktiw | komitatiw | partitiw | sublatiw | superesiw | terminatiw | translatiw | |