Buddhismo

De Wikipedia, le encyclopedia libere

Require revision linguistic

Pro iste articulo esseva facite un requesta pro revision linguistic. Si tu trova mal grammatica, orthographia o stilo, nos te invita a meliorar le articulo e a rescinder postea iste etiquetta.

दिसो दिसं यं तं कयिरा वेरीवा पन वेरिनम् ।
मिच्छापनिहितं चित्तं पापियो नं ततो करे ॥

Diso disaṃ yaṃ taṃ kayirā verī vā pana verinam,
Micchāpanihitaṃ cittaṃ pāpiyo naṃ taṃ kare.

Qualcunque mal que un inimico face a un inimico o un rancoroso a un rancoroso,
un corde mal dirigite face un mal ancora plus grande.
(Dhammapada, «Cittavaggo tatiyo» "Versettos super le corde", versiculo 42)

Buddhismo es le religion e philosophia athee fundate sur le inseniamentos de Gautama Siddharta (in sanskrit; in pali, Gotama Siddhattha), un propheta indian qui viveva inter circa 563 e 483 A.C.. Iste religion se originava in India, e se diffundeva gradualmente a tote Asia, a Asia Central, Tibet, Sri Lanka, sud-est asiatic, e anque le paises del est asiatic China, Corea, e Japon.

[modificar] Le Buddha

Buddha es un parola in le ancian linguas pali e sanskrit que significa "le eveliato". Illo es relate al parola proto-indoeuropee bodhi que significa "eveliar".

[modificar] Origines

Secundo le legenda, le futur Buddha, Siddhartha Gautama, nasceva circa le 6^e seculo A.C. in le nord-west de India in lo que ora es le provincia de Bihar. Su patre era un rege, e Siddhartha viveva un vita de luxo, sin difficultates. Le legendas dice que un vidente prediceva que Siddhartha devenirea o un grande rege, o un grande sacerdote, e assi le rege probava facer que Siddhartha nunquam era insatisfacte. In despecto de isto, al etate de 29 annos, escortate per su attendente Channa, ille videva lo que nos appella le Quatro Visiones de Passar: un stropiato vetule, un homine malade, un cadavere in decomposition, e al fin un sacerdote viagiante. Iste quatro visiones, como on los appella, le causava saper que vetulessa, madadia e morte veni a totos, non solo un vice mais repetite de vita in vita in succession per eras innumerabile. Ille abandonava su vita mudan, su marita e infante, su privilegio, nobilitate, casta, e assumeva le vita de un sacerdote viagiante pro cercar le responsa al question de vetulessa, maladia, e morte. On dice que ille lassava su casa al medie-nocte, pausava pro vider su familia un ultime vice, e non retornava ibi per un tempore longissime. Sacerdotes indian (sadhus), in le tempore sue como in le nostre, practicava un varietate de disciplinas ascetic designate a mortificar lor carne — on pensava que per supportar pena e suffrentia, le atman o anima deveniva libere del cyclo de renascentia in pena e dolo (isto era un forma primitive de Hinduismo).

Siddhatha era adepte a iste practicas, e superpassava su mentores. In despecto de isto, ille non trovava un responsa a su problema e, relinquente su mentores, ille e un parve gruppo de companiones vadeva avantiar lor austeritates. Ille deveniva un skeleto coperite de pelle, supervivente con un sol grano de ris per die, e practicava le prisa de su respiration. Post quasi affamar se al puncto de morte, Siddhartha commenciava reconsiderar su via. A iste tempore ille rememorava un momento in su infantia in le qual ille observava su patre initiar le aratura del station, e ille "cadeva" in un stato natural concentrate e focalisate in le qual tempore pareva star, le qual le faceva beate e refrescava. Forsan iste fornirea un alternativo al mortification?

Ille prendeva un poco de lacte de butyro de un caprero passante, e trovava un grande arbore (alora appellate le Abore de Bodhi) sub le qual ille serea protegite del calor del sol estive, e commenciava meditar. E iste nove methodo de practicar tosto era fructuose. Su mente deveniva concentrate e pur, e alora, post sex annos de cercar, ille attingeva le illumination, e deveniva un Buddha. Isto significava que ille habeva discoperite un via a esser libere del penas de iste mundo.

Historicamente, il ha alcun problemas con iste historia: primo, il ha altere historias de su vita que son un poco differente — un altere historia dice que Siddartha sortiva de casa in su juventute, e con su parentes lamentante e lacrimante. Secundo, nos sape que le pais de Magadha in le qual ille viveva in ille tempore era un republica oligarchic, e assi il non habeva un familia regal. In despecto de isto le historia ha poter e su exactitude historic non es essential a su habilitate de inspirar le buddhistas durante duo millennios e medie.

[modificar] Que es un Buddha?

Un Buddha es un esser human que se ha evelitate al natura essential del mundo, cuje vision a in le natura de realitate le ha transformate totalmente. Un Buddha non es un deo, e deos non joca un rolo importante in le Buddhismo. "Buddha" es un titulo e non un nomine personal. De facto, omne scholas de Buddhismo recognosce plure Buddhas e in le passato e in le futuro.

Un Buddha es un persona que ha (re)discoperite le principios per le quales le vetulessa, le maladia, e le morte, e tote le pena del mundo pote esser superate definitivemente. Iste principios son cognoscite como le Buddhadharma, o simplemente le Dharma. Ben que le Dharma ipse existe foras del tempore e del spatio, le cognoscentia del Dharma pote esser (e es) perdite. Omne personas pote attinger lo que le Buddha attingeva — independentemente de etate, sexo o casta. Ben que, proque un Buddha es uno qui lo rediscoperi, per su proprie effortio e sin un mentor, illes son reguardate como superior a illes qui les seque.

[modificar] Principios de Buddhismo

Le fide buddhic se centra circa tres joieles preciose appellate le Gemma Triple. Illos son le Buddha (le mentor Illuminate), le Dhamma (le veritate, e assi le inseniamento del Buddha), e le Sangha (que significa in iste contexto le Arya-Sangha o communitate de individuos Illuminate). Omne Buddistas vota haber istes como lor refugio, e anque viver per le Cinque Preceptos. Monachos ha anque cinque preceptos in ultra.

[modificar] Le Cinque Preceptos

Io assume le precepto de evitar destruer creaturas vivente.
Io assume le precepto de evitar prender lo que non es date.
Io assume le precepto de evitar mal conducta sexual.
Io assume le precepto de evitar mal linguage.
Io assume le precepto de evitar inebriatores que pote causar comportamento negligente.

[modificar] Le Quatro Nobile Veritates

In su prime oration, le inseniamento del Buddha era del quatro nobile veritates.

Dukkha ("suffrentia"): Tote vita implica le suffrentia.
Samudaya ("causa"): Le causa de ille suffrentia es in le desiros.
Nirodha ("cessation"): Es possibile cessar le suffrentia.
Magga ("cammino"): Le cammino que conduce al cessation del suffrentia: Le nobile sentiero octuple.

[modificar] Le Nobile Sentiero Octuple

Le Sentiero sempre se presenta in le mesme ordine, mais illo non es sequential. Nulle elemento del Sentiero Octuple es un condition de ulle altere. On lo pote gruppar in tres sectiones: cognoscentia (1, 2), moralitate (3-5), e concentration (6-8).

sammâ ditthi: Comprehension correcte
sammâ samkappa: Pensamento correcte
sammâ vâcâ: Linguage correcte
sammâ kammanta: Action correcte
sammâ âjîva: Modo de vita correcte
sammâ vâyâma: Effortio correcte
sammâ sati: Attention correcte
sammâ samâdhi: Concentration correcte

[modificar] Le Tres Marcas del Existentia Conditionate

Secundo le tradition buddhic, tote le phenomenos (dharmas) son marcate per tres characteristicas:

Anatta (skt. anatman): Tote cosas son private de un essentia permanente. Atta (skt. atman) es le conception hindu de un anima que es un essentia permanente. Le reincarnation es le anima litteralmente transferite a in un nove corpore. Totevia, le buddha cambiava iste notion, non a causa de rationes theoric, mais purmente pragmatic. Le anima non pote esser trovate in le corpore: illo es ni le corpore integre, ni un parte de illo, ni le mente o un parte del mente. Si le anima era permantente, alora nulle cambio serea possibile (isto es simile al paradoxos de Zeno).
Anicca (skt. anitya): Tote le cosas e le experientias son inconstante, disequilibrate, e impermanente. Tote le cosas son constituite de partes, e depende de conditiones adequate pro lor existentia. Toto es fluxo, e assi le conditiones se cambia constantemente. Cosas continua esser create, e cessar esser. Nihil dura.
Dukkha (skt. duhkha): Proque nos non vermente comprende le prime duo conditiones, nos suffre. Nos desira un satisfaction que se sustene, mais nos lo cerca inter phenomenos que se cambia constantemente. Nos percipe un ego, e proba abonar ille ego per persequer le placer, e proba eternisar le placer ben que illo anque es fugace.

[modificar] Altere principios

Central al doctrina buddhic e practica es le lege de karma e vipaka; action e su fruition, que occurre intra le le systema de origination dependente (pratitya-samutpada). Un action bon o virtuose porta retribution positive, ben que actiones mal o invirtuose porta retribution negative. Iste actiones son exprimite per medio del mente, del corpore o del linguage. Alcun actiones porta retribution instantanee, e le resultatos de altere actiones forsan non apparera usque un vita futur.
Transmigration, que es fortemente connectite al lege de karma. Le actiones in iste vita forsan non dara fructo o reaction usque le vita sequente. Totevia, le actiones in un vita passate face lor effectos in iste vita, lo que face un catena de existentia. Le illumination rumpe iste existentia cyclic (samsara).

[modificar] Le Tres Vehiculos

On dice que Buddhismo ha habite tres periodos major de popularitate in su tempore. Le parola pro iste periodos es yana, o vehiculos. Le prime era fundate per Gautama Buddha in le 5^e seculo A.C.. Il non ha scholas de iste era ja supervivente, ben que le schola Theravadin pote (correctemente) pretender esser hereditate de les, e es le sol schola que ha preservate su canone de textos (le si-nominate Pali Canone). Istes scholas son sovente appellate hinayana, mais iste es un termino pejorative usate per buddhistas plus recente.

Le Mahayana se nasceva in nord-west India in le prime seculos A.D.. A parte de esser un reassertion del principios del Dharma, le scholas Mahayana anque attendeva le ideal Bodhisattva, in le qual on practica le Dharma pro le beneficio de tote le cosas existante, non solmente pro illumination personal. Alcun vices, on dice que le scholas buddhic {en: early = prior al alteres} habeva interesse solmente in le liberation personal, mais iste non se reflecte in o su textos o su practicas. In ulle caso le scholas Mahayana attendeva compassion, e universalisava le Dharma.

Quando Buddhismo commenciava interager? {en:interact} con tradition tantric indian, un nove forma de practica emergeva. Ancora un vice le Vajrayana como on lo appella ora, re-attendeva, mais illo se concerneva con experientia directe de realitate. Vajrayana es anque appellate mantrayana.

[modificar] Historia de Scholas

Tres menses post le passar de Gautama, le Sangha realisava le Prime Consilio. A iste puncto, il habeva nulle conflicto re le inseniamentos del Buddha, e assi le inseniamentos era divise a in varie partes, e cata un assignate a un senior e su studentes pro ammemorisar. Istes gruppos sovente compareva su memorias con le unes le alteres pro assecurar que on non faceva ommissiones o additiones.

Post cento annos, on realisava le Secunde Consilio, in le qual le inseniamentos mesme non era questionate, mais le regulas Vinaya de monachos era. Alcunos voleva emendar o modificar alccun regulas minor, un action permisse per le Buddha. Le monachos orthdoxe, plus tarde appellate le Theravada, diceva que on debe cambiar nihil (pro mantener le forma exacte e prevenir anarchia), ben que altere monachos insiteva super modificar alcun regulas. Le apparentemente trivial disputa concerneva le Dece Punctos, que include le ammagazination de sal in un corno, le uso de tapetes del grador improprie, e le uso de auro e argenta. Finalmente un gruppo de monachos appellate le Vajjianos quitava le concilio e formava le Mahasanghika — le Grande Communitate, e faceva lor modificationes. Inter le prime seculo AC e le prime seculo AD, le termas Mahayana e Hinayana appareva (in le 'Sutra del Loto del Bon Lege') e per le secunde seculo AD, Mahayana, originalmente un branca del Mahasanghika, deveniva clarmente definite per le obras de Nagarjuna, Asanga e Vasubandhu.

In le tertie seculo AC, le Tertie Consilio occurreva, al qual parve sectas incontrava questionar le Vinaya, e, alora, le inseniamentos. Le presidente del Concilio, Moggaliputta Tissa, compilava un libro appellate le Kathavatthu que refuteva le ideas e theorias sponsava per alcun sectas. Le inseniamento approbate e acceptate per iste Concilio era appellate Theravada. Le Abhidhamma Pitaka era incluse a iste Concilio e le Tipitaka era assi portate a Sri Lanka per le filio de Asoka, Ven. Mahinda. Iste tradition serea le prime imprimer le dhamma.

Circa iste tempore, Buddhismo diffundeva ex India per medio de undas successive de mercantes e peregrines. Illo viagiava tant distante como Arabia in le occidente, e al oriente a sud-est Asia (in le qual le prime tracias de Buddhismo veni de 400 AD), e anque China, Mongolia, Japan e Corea.

Vajrayana anque evolvite ca. iste tempore, ascentente de India a in Tibet circa 600 AD, ubi illo coexisteva con systemas credential native (vide Bön), mais plus tarde los absorbeva o supplantava.

Le fimbria nordic de est Turkestan (Xinjiang in west China moderne) adhereva al schola Theravada, mais circa 1000 AD, le buddhismo del region era supplantate per le crescentia de Islamismo.

Vide anque: Chronologia del Buddhismo.

[modificar] Scripturas

Canone Aperte

Le Vinaya Pitaka
Le Sutta Pitaka (Skt. sutra-pitaka)
Le Abhidhamma Pitaka (Skt. abhidharma-pitaka)

Varie canones, le Pali canone.

Textos Mahayana.

Le tradition esoteric Vajrayana anque ha un collection distinctive de textos pro studiar, le quales include le Tantras.

Apocryphos Buddhic Chinese, e altere textos plus recente.

[modificar] Buddhismos Regional

Buddhismo indian

Buddhismo tibetan

Buddhismo del sud-est asiatic

Buddhismo chinese

Buddhismo corean

Buddhismo japonese

Buddhismo vietnamese

Buddhismo occidental

[modificar] Relationes con altere fides

Hinduismo recognosce Gautama como le 9^e incarnation de Vishnu, e in le religion de Shintoismo, ille es reguardate como un Kami. Le Fide Baha'i dice que ille era un manifestation independente de Deo. In Christianismo, Gautama es credite haber site sanctificate como Sancte Josephat. Alcun Moslemes crede que Gautama Buddha es Dhul-Kifl, un del prophetas mentionate in le Coran.

[modificar] Buddhismo tunc e nunc

[modificar] Subtopicos major

Arte buddhic
Buddhismo e scientia
Monasterios buddhic
Philosophia buddhic
Sculptura buddhic
Mentores buddhic historic
Mentores buddhic contemporanee
Terminos e conceptos buddhic
Chronologia del Buddhismo

[modificar] Vide tamben

Bodh Gaya
Dalai Lama
Philosophia oriental
Lista de buddhistas
Via Medie
Om
Vehiculismo universal

[modificar] Ligamines Externe

[modificar] Anglese

[modificar] Espaniol

[modificar] Francese

citations de saints, théologues, poètes et philosophes, notamment bouddhistes
portail sur le bouddhisme
Qu'est-ce que le Bouddhisme ?, exposé de l'Union des Bouddhistes de Langue Française.

Wikimedia Commons ha archivos multimedia de: Buddhismo

commons

Categorias: Articulos pro revider | Buddhismo