Танашев, Уәлитхан

Қазақша Уикипедияның мағлұматы

Бұл мақаланы Уикипедия сапа қалыптарына лайықты болу үшін аршу қажет. Осы мақаланы асылдандыру үшін мүмкіндігіңіз болса көмек беріңіз.

Бұл мақаланы не бөлімді Уикипедия сапа қалыптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. Осы мақаланы асылдандыру үшін лайықты ішкі сілтемелерді еңгізіп көмек беріңіз.

Танашев Уәлитхан — Алаш қозғалысының көрнекті қайраткері, Алашорда үкіметінің мүшесі, адвокат- заңгер.

1887 жылы, Ішкі Бөкей ордасының, 2-Те­ңіз жағалауы округі, № 3-болысында туған. Каспий теңізінің теріскей жағында балық кәсіпшілігімен айналысқан дәулетті отбасынан.

1908 жылы Астрахань гимназиясын, ал 1912 жылы Қазан университетінің заң факультетін бітіріп шықты. ЖОО бітірісімен Қазан қаласында адвокаттықпен айналыс­ты. Қалада мәдени-қоғамдық істерге жұмыла кірісіп, татарлар арасында сыйлы болды.

Ақпан төңкерісінен соң Қазанда мұ­сыл­ман комитеті құрылып, оның саяси же­текшілерінің бірі ретінде У.Танашевтың да аты аталады. Төңкеріс жылдары еліне оралып, Алаш қозғалысына белсене араласады.

1917 жылы 2-8 сәуір аралығында Орын­борда өткен Торғай облысы қазақтарының сиезіне қатысып, мәжіліс төралқасына сайланады.

1917 жылы 21 сәуірде Хан Ордасында ашылған Бөкей Ордасының қазақтарының сиезін ұйымдастыруда және басшылық жасауда У.Танашев зор белсенділік та­нытты. Сиез төралқасының төрағасына сай­ланды. Сиезде негізінен жергілікті басқару жүйесіндегі құрылымдық өзгерістерге байланысты мәселелер қаралды.

Сол жылғы шілдеде Орынборда өткен Жалпықазақтық сиезге қатысып, онда Бөкей Ордасынан бүкілресейлік құрылтай жина­лы­сына депутаттыққа ұсынылды. Әмбе Мәс­кеуде өткен бүкілресейлік мұсылман­дар сие­зіне қатысып, оның Атқару коми­тетіне басқа да 3 қазақ зиялысымен бірге мүшелікке кіреді. Бөкей Ордасында ұлт зия­лыларының сиезін ұйымдастырып, Ресейдегі саяси жағдай туралы баяндама жасайды.

Міне, осындай алаш жолында еткен көпте­ген еңбектерін ескеріп, 1917 жылы жел­тоқ­санда өткен жал­пықазақтық сиезде Халық Кеңесінің 15 мү­шесінің бірі болып сайла­на­ды. Яғни Алаш­орда үкіметінің министрі бо­лады.

Қазақ елінің, жерінің мүдделерін көздеп, Алашорда үкіметінің атынан Азамат соғысы жылдары Ресей, Сібір жерінде құрылған әртүрлі мемлекеттік дәрежедегі ұйымдармен, мысалы, Комуч, Сібір үкіметі, Уфа дирек­то­риясының мәжілістеріне қатысып, олар­мен келіссөздер жүргізеді. Жанша Досмұха­ме­довпен бірге Мемлекеттік мәжіліске Ко­мучтың дайындық жұмыстарын жүргізеді 1918 жылы қыркүйек айында Уфа Дирек­ториясының мәжілісіне қатысады. Сол жерде Алашорданың шұғыл мәжілісі өтіп, «Ойыл уалаяты» тарқатылып оның орнына Алашорданың Батыс бөлімшесі құрылады. У. Танашев осы іс-әрекеттердің бел орта­сында жүреді.

Директория құлаған соң (1918, қара­шада) Омбыда Колчак үкіметінің ведомство-аралық құрылымының отырысына Ә.Бө­кей­ханов, А.Тұрлыбаевтармен бірге У.Танашев та қатысып, онда ол Колчак өкіметінің өкіл­деріне: «… қазақ халқының өкілетті органы және Алашорданың Бас уәкілдігі жөніндегі екі комиссия құрылып, солардың құзыреті генерал-губернатордың немесе Үндістан­дағы статс-хатшының құзыретімен пара-пар болу керек», — деп мәселені төтесінен қояды.

Кеңес өкіметі кезінде басқа да алаш зиялылары сияқты ол да Кеңес аппаратына жұмысқа тартылады. Алғашында Қазақ әскери ревкомының аппаратында, Мемлекеттік баспаның бө­лімшесін құру жолында біраз жұмыстар ат­қарады.

1920 жылғы қазан айындағы Қазақ авто­номиясының Құрылтай жиналысына Бөкей Ордасынан делегат болып қатысып, Қазақ АКСР-ының Орталық Атқару комитетінің мүшесі болып сайланады. Сол жылғы қазан айында Қазақ АКСР Юстиция Халық ко­миссарының орынбасары болып тағайын­далады. Осы қызметте жүріп, жас Қазақ Рес­публикасының көптеген заң актілерін дайындауға атсалысады.

1921 жылғы қазан айынан бастап Қазақ АКСР-нің Мәскеудегі өкілеттігінің коллегия төрағасының орынбасары және одан кейін Ұлттар Халық комиссариатының (Нарко­мнац) жанындағы Қазақстан өкілеттігінің орынбасары болып 1924 жылға шейін Мәс­кеуде әртүрлі жауапты қызметтер атқарады.

1924-1937 жылдары Қазанда Татар АКСР-інің Жоғарғы сотында адвокат­тық­пен айналысады.

1937 жылы және екінші рет 1949 жылы Татар Республикасында қу­ғын-сүргінге ұшырайды. 1955 жылы ай­дау­дан келіп, Қазанда зейнеткерлікке шығады.

1968 жылы Алматыда қайтыс болады.

қ • т • ө Алаш Орда мүшелері

Мүшелер: Жақып Ақбаев • Садық Аманжолов • Отыншы Әлжанов • Әлихан Бөкейханов • Ахмет Бірімжанов • Халел Ғаббасов • Жанша Досмұхамедов • Халел Досмұхамедов • Әлімхан Ермеков • Бақтыкерей Құлманов • Базарбай Мәметов • Уәлитхан Танашев • Айдархан Тұрлыбаев • Мұхаметжан Тынышбаев • Мұстафа Шоқаев Мүшелікке кандидаттар: Өмір Алмасов • Молданияз Бекімов • Мұқыш Боштаев • Нүсіпбек Жақыпбаев • Сейілбек Жанайдаров • Ережеп Итбаев • Аспандияр Кенжин • Сейдәзім Қадырбаев • Есенғали Қасаболатов • Иса Қашқынбаев • Батырқайыр Ниязов • Сәлімгерей Нұралыханов • Сатылған Сабатаев • Белек Солтоноев • Есен Тұрмағамбетов Алаш Орданың оқу комиссиясының мүшелері: Ахмет Байтұрсынов • Мағжан Жұмабаев • Биахмет Сәрсенов • Елдес Омаров • Телжан Шонанов