Cyprus
Van Wikipedia
 |
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke. |
Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Norbiks aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
| Cyprus | |||
|
|||
|
|
|||
| Basisgegevens | |||
| Offesjeel taol | Grieks, Törks | ||
| Hoofstad | Nicosia | ||
| Staotsvörm | Rippebliek | ||
| Staotshoof | Tassos Papadopoulos | ||
| [[{{{titelhoofregering}}}]] | {{{naomhoofregering}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
9.251 km² -% |
||
| Inwoeners – Deechde: |
835.000 90/km² |
||
| Euverige | |||
| Munteinheid | Cypriotische pond (CYP) |
||
| Tiedzaone | UTC +2 | ||
| Nationale fiesdaag | 16 augustus, 1 oktober | ||
| Vouksleed | Imnos is tin Eleftherian | ||
| Web | Code | Tel. | .cy | CYP | +357 | ||
Cyprus is op Rusland nao 't mèts oosteleke laand in Europa. 't Eiland is nao Sicilië en Sardinië 't driejde eiland in de Middellandse Ziè. Cyprus is 80 km breed en 230 km laank en haat 'n oppervlakte van 9525 km2.
Inhawd
|
[bewirk] Oontmoeting en botsing va kulture
Cyprus haat 'n hieël ingewikkelde gesjiedenis umdat hie Oost en West zich al doezende jaore oontmoete en mit-èè in botsing kaome. Cyprus is m.a.w. 'n kwetsbare historische zone, zjuus wie Malta, dat och 'n erfenis van contact tussje de christeleke traditie en de Arabische waelt kènt, mae die identitèèt och aoëpelek opeist. Cyprus is d'r bies noe noeëts in gesjlaagd 'n eenheed te werre. Bies noe moes ummer èng van de etnische, polletieke of cultureel componaente de uvverhaand ha en z'ne imperialistische sjtaempel op 't eiland drukke.
[bewirk] Geografie
[bewirk] Geologisch
Geologisch bezieë huurt Cyprus tut Azië. Modern oonderzeukers mienge, same mit Plinius, dat 't eiland van de kus va Syrië waoërd aafgesjnaeje dör 't sjtijge van d'r zeesjpiegel. Bies 't einde van 't tertiair waor 't eiland mit 't vastelaand verbonde en dat leidde tut de versjprèjjing van d'r Syrische flora en fauna.
[bewirk] Laandsjap
Cyprus kint ingedeeld werre in driej groeëte zones. Twieë bergketens: 't Troodosmassief, 't centraal gelaege gebergte mit 'n huuëgde va 1900 m en 't Pendadhaktylosgebergte dat an d'r westkaant bies 1000 m hoeëg is en an d'r oostkaant 700 m bereikt. Dao tussje-in liegt 'n lieëgvlakte die trechtervurmig oetlupt, vanaaf d'r bóch va Morphou bies de bóchte va Famagusta, Larnaca en Limassol.
Bekaans alle revere oontsjpringe in 't Troodosmassief. Limassol en Larnaca zeunt de belangriekste havens.
De Mesaoriavlakte, die 30 bies 50 km breed en 100 km laank is, vurmt 't agrarische hart van 't eiland, mit de hoofsjtad Nicosia in 't midde. Graan, aerpel (ooch hie teverkriege mit d'r roeëje drek nog d'r aan), greunte en citrusvruchte werre d'r verboewd.
[bewirk] Klimaat en vegetatie
Cyprus haat 'n Middellandszieë-klimaat. 't Vörjaor en de herfs zeunt kort en de zaomere waerm. In de dale zeunt de weentere neet sjtreng mae op de bergtoppe kint van december bies maart sjnieë liegke. 't Is neet zeldzaam dat me an de kuste kint zjwimme en op de berge skieje, op d'r èègeste daag.
't Eiland liegkt op de grens van driej groeëte vegetatieve zones: de Europese, de Aziatische en de Afrikaanse. D'r kaome da och 1750 plaantesaoërte vör.
[bewirk] Gesjiedenis
[bewirk] Prehistorie
Vör d'r koms van d'r miensj hele zich op Cyprus deersaoërte in sjtaand, die in de iestieje gevlucht waore vör de kow. Dis saoërte kieëme dao vas te zitte dördat dör de opwerming van de atmosfeer de gletsjers gonge sjmeelte en 't waterpeil sjteeg. Dör 't sjaarse voedsel en d'r inteelt kieëme bie dis saoërte dwergachtige kenmaerke tut oontwikkeling.
[bewirk] Paleolithicum
Vör 10.000 v. chr. goof 't warsjienlek ging luuj op Cyprus. Op 't sjier-eiland Akrotirion, neet wied va Limassol zeunt reste van jager-verzamelaers oet dae tied aa-getroffe, zoewie sjtènge werktuge en aetesreste, o.a. sjelpe en knäök van 't dwergnijlpaerd dat dao doe nog laefde.
[bewirk] Neolithicum
De belangriekste historische plaatsje op Cyprus, oeë luuj begoese mit akkerboew en vieëteelt en hun nederzettinge sjtichde zeunt: Choirokoitia, Kalavaso-Tenta, Petra tou Limniti en bie Kastros-Kaap Andreas. De ursjte laandboewers makde nog geen aardewaerk mae ze gebruukde potte va hoot, derehoed of vlechtwaerk. Och waoërt andesiet, 'ne sjtèèsaoërt oetgehold.
De luuj waore klèng va gesjtalte en begrove hun doeëje oonder d'r vloer van hun hoezer, mit opgetrokke knèè, op hun ziej liegkend en soms mit 'ne sjtèè op hun baoërsj, es um d'r truukkieër nao 't riek der laevende te wille verhindere. Aanders dan bie alle aander prehistorische laandboewersculture, die de modergodin vereerde, bleef op Cyprus de masculien religie van de jagers-verzamelaers behaowe.
Ze boewde thotoi of sjtènge hutte, die roond waore en ze makde och 'n besjermde umheining roond hun durper. Volges recaente oonderzeuke mieë um de bewonde waelt te sjèjje van 't neet-bewonde deel dan um zich taege aanvalle te besjerme.
Dit volk verboewde graan, gaersj, linze en aerte en ze oogsde olieve, viege en proeme die in 't weeld greujde. Ze zeunt d'r och in gesjlaagd um d'r gaanse fauna te vervange. Laefde de luuj van 10.000 bies 7000 v. chr. van de uvvergeblaeve fauna, de laandboewers brache taam deersaoërte mit, wie sjäöp, verkes, hon en zelfs damherte.
Pas in de zèsde millenium v. chr., en dat late tiedsjtip haat och te make mit 't isolemaent oeë-in de luuj op Cyprus laefde, oontsjtoond de pottebakkerskeuns, die zich in 't viefde millenium tot 'n hoeëg niveau oontwikkelde. Episkopi is de balangriekste archeologische veendplaatsj. De sjaoëtele, bare en kroeke haant 'n helroeëj kleur, die ieëwelaank bekaand sjtong es d'r Cyprische sjtiel.
[bewirk] Kaoëpertied en Broonstied
Cyprus waor hieël riek an kaoëper-erts. Vanaaf 5000 v. Chr. haat 't vervange van de sjtènge dör kaoëpere waerktuge, same mèt de aardewerkkeuns, dan och gezurgd vör d'r intensivering van d'r handel mèt 't vastelaand. Al de haandgemakde vörwaerpe va aardewaerk of metaal wieze op 'n nauw verwaantsjap mèt Anatolië. Cyprus waoërt 'n handelscentrum. Os waoërd kaoëper is aafgeleid van 't Griekse waoërd vör Cyprus: Κύπρος, Kýpros. Neet zieëker is te zigke of d'r naam van 't eiland aafgeleid is van d'r naam van 't erts of dat d'r naam van 't erts aafgeleid is van d'r naam van 't eiland.
Roond 2800 v. Chr. begint d'r broonstied en van danaaf, bies 2500 v. Chr., belaeft Cyprus 'n gaans èège oontwikkeling in de vervaardiging va wapens en waerktuge. Me sjakelt uvver op 'n systematische fabrikaasje. Archeologe gebruke dan och zoewaal d'r naam Broons es Cyprisch bie 't datere van dis periode.
[bewirk] Griekse Aodhèèd
[bewirk] Kontakte mit 't Menoïsche Kreta
Vanaaf 1800 v. Chr. haat Cyprus kontakte mit Kreta, oeë op dat momaent de rieke Menoïsche besjaving hör hoeëgtepeunt haat. Kretenzers vestige zich op Cyprus en aandersj-um. In dae tied van oetwisselinge keumt, roond 1550 v. Chr., 't syllabisch sjrif aa op 't eiland. Dit sjrif is aafgeleid van 't Kretenzische Lineair A. Bekaand is de aanpassing van dit sjrif dör de Myceners um hun dialekt vas te ligke, 't Lineair B geneumd. Minder bekaand is de aanpassing die deende um de aander Cypriotische tale te kinne optekene, 'n variaant dae de bron zow zieë van de Cypro-Menoïsche lineaire sjrifte.
[bewirk] Driej Griekse invasiegolve
De Grieke vestigde zich in 'n driejtal invasiegolve geleidelek aa in d'r loop van twieë driej ieëwe op 't eiland. Ze sjtichte kunninkrieke, drieve handel mèt èèderèè en gelle de vraej dör 't aafdrage va jaorlèkse sjattinge an Egypte. De lètste invasie is die van de Achaeërs die oet Accadië verdraeve waore mit de Dorische volkverhuzing. Ze lache 't eiland hun taal, hun religie en hun gebruke op. Zoe waoërt d'r hoeëgste bergtop umgedupt tut Olympus en och de kultusse nome ze mit oet hun vaderland. Zeus, Athene en Aphrodite, die op Cyprus Aeneas baarde. Bies op dat momaent makde Cyprus deel oet van 't Nabije Ooste. Daonao richde 't zich op de Egeïsche zieë.
[bewirk] De Fenisische handelaere
Roond d'r 10de en d'r 9de ieëw begoese de Fenisische handelaere, die langs de kust van 't huidige Libanon gevestigd waore, 'n offensief op alle kuste van de Middellandse Zieë en ze makde zich mèèster van 'n aantal Cypriotische sjtaej, wie o.m. Amathous, Soli en Salamis. 't Eiland kreeg 't aa-zieë van 'n miensjelek en kultureel mozaïek: de Griekse kunninkrieke gebruukde 't Cyprisch dialekt, de Feniciërs behele hun èège taal en in sommige sjtaej waor de oorsjpronkeleke bevolking in de mieërhèèd en die gebruukde de Aodcyprische taal. Dit samelaeve haat och tut cultureel syncretisme geleid: elemaente van de Fenisische godin Astarte, godin van de vruchbaarhèèd, waoërte uvverbrach op Aphrodite, godin van de leefde. Aphrodite waoërt in 't vervolg naakt aafgebeeld, zjuus wie Astarte, mit de heng vör d'r boezem, nao 't beeld van de oosterse godin.
[bewirk] Assyrische uvverheersing
Roond 707 v. Chr. veel d'r Assyrische kunning Sargon ll va Ninive Cyprus binne en oonderworp zuvve kunninkrieke an 'n zjoeër sjatplich, och al moeche ze 'n zieëker autonomie behaowe. In dis periode belaefde Salamis z'ne bleuj. Graaftombes va preester-kunninge die polletieke, militaire en kèrkleke mach vergaarde, zeunt in dae tied van 'ne oongehuurde luuks: 'n sjat an ivore vörwerpe en broonze vaze vergezelde d'r doeëje en z'n paeërd waoërte geofferd in d'r dromos dae nao 't mausoleum veurde.
[bewirk] Korte oonafhankelekhèèd
Va 650 bis 570 v. Chr. waor Cyprus oonaafhankelek en belaefde 'ne groeëte culturele bleuj. Väöl versjillende oosterse kultusse, aafkomstig oet Mesopotamië waoërte dör de Cypriote uvvergenaome en aa-gepaast. In dis periode oondernoom Solon, d'r Atheense rechsgelieërde en ènge van de Zuvve Wies, op verzeuk va kunning Philocyprus van Soli, 'n rees nao Cyprus. E sjtorf tiedens die rees.
[bewirk] Egyptische uvverheersing
Va 570 bis 525 v. Chr. waor 't Saïtische Egypte d'r baas op 't eiland. Farao Amasis ll makde Cyprus sjatplichtig mae e respecteerde waal de religieus plaatsje en sjoonk kostbare gesjenke an de belangriekste taempels. Daodör verleep 'n umvurming nao de Egyptische kultusse flot. D'r kunning va Salami waor in dis periode d'r hoeëgste machshubber, went-e neet al d'r goeverneur in naam van d'r farao waor. An dit lètste wert getwiefeld mae e waor in alle gevaal d'r ursjte dae 'ne Cyprische meunt leet sjloeë in 530 v. Chr. Och al waor-e 'ne vazal va Egypte, toch heel-e vas an z'n pro-Helleense sympathieje. Dat bliekt oet de sjenking van e wierooksvat an d'r taempel va Apollo in Delphi. Tiedens de Egyptische uvverheersing bleve de Cypriote min of mieë in d'r sjaem, en behele daodör des te sjterker hun Griekse identitèèt en wisse die zelfs vas te zitte es 't mits waezenleke elemaent in hun geveul va èègewaeërd.
[bewirk] Perzische uvverheersing
Nao d'r val van 't Babylonische Riek trok Cyrus ll nao Egypte en koom oonderwaeg Cyprus taege, dat in de confontatie tussje Egypte en Perzië d'r kaant va Cyrus kaos. Dizze loot 't eiland de tieën kunninge behaowe en och 'n militaire bezètting loot-e achterwaeg. Later waoërd Cyprus opgenaome in de viefde provincie en oonderworpe an 'n sjatting va 50 talente. Cyrus sjtèlde in 539 v. Chr. 'n charter vör de miensjerechte op, d'r Cyrus-cylinder. Dis semi-autonomie booj de Cypriote van Griekse oorsjprong de mäögelekhèèd um hun cultuur te versjprèjje en d'r voond dus 'n wieërgaonde hellenisering plaatsj. Dis oontwikkeling gong neet same mit polletiek èèn-waeëre: ijverde de Grieke vör zelfsjtandèghèèd, de Feniciërs kieërde zich nao de Perze en taege de oonafhankelekhèèd, oeëvan dat zie vonge dat die bewaeging te sjtaerk mit de Griekse sjtaej verbonge waor.
Vanaaf 500 v. Chr. lèjde de versjillende sjtaandpeunte tut 'ne burgerkreeg op 't eiland en in 498 v. Chr. waoërt, mit oetzoondering van de Fenicische sjtad Amathous, de oonafhankelekhèèd oetgerope. Daonao trokke de Ioniërs en de Feniciërs mit hun vloot nao Cyprus. Och Darius, in dae tied d'r kunning van de Perze, sjikde sjtrijdkrachte um 't eiland tut de orde te dwinge. De Ioniërs versjloge de Feniciërs glansriek op de zieë mae op 't eilaand èèges verleep d'r sjtrijd contraer. De Perze oonderworpe de sjlech bewapende Cypriote mit gemaak. Binne 't jaor 497 v. Chr. uvvermeesterde de Perze Cyprus en oonderworpe 't vanaaf dan och. De inwoners van Amathous, die de oonaafhankelekhèèd neet gesjteund howwe en daomit de Perze troew waore blaeve, oontvonge privileges.
Dis pienleke lès waor in 481 v. Chr. nog neet vergaeëte, wie Xerxes zich in 'n kollosaal undernumming op Griekelaand sjtortte. De Cypriote lieëverde 150 sjipper en versjillende admiraals, die wie-'t-sjaen neet uvverlepe van enthoesiasme en daodör argwaan wekte bie Xerxes' boondgenote. De Griekse uvverwinninge makde 'n èng an de Perzische ambities in 't Weste en 'n begin van d'r Griekse aandach vör Griekse sjtaej in 't Ooste. De volgende hoonderd jaor sjtonge in Cyprus dan och in 't teke va krèèg, dae aanvankelek winste vör de Grieke oplieëverde. Wie in 499 v. Chr d'r heldhaftige vaeldhieër Cimon op Cyprus sjtorf, trokke de Grieke zich truuk en kieëm 't eiland wer an de Perze, die de belangriekste peus dör neet-Griekse Cypriote lete bezètte. Euagoras, e lid van de dynastie der Teucride, wirkde an de oonafhankelekhèèd va Cyprus en how aanvankelek och succes daomit. E kreeg 't gaans eiland in z'n heng. De Atheners makde 'm tut sjtaatsburger van Athene. Later oondermijnde 't individualisme van de aander kunninge 'm dör geheim boondgenootsjappe mit de Perze te sjlete en wie Athene 'm leet valle, zoedat ze separaat mit de Perze koese oonderhandele, waor e gedwonge um de vraej te tekene. E bleef kunning va Salamis en betaalde 'n jaorlekse sjatting an de Perze. Isocrates besjrieft Euagoras es 'ne opmerkelijke besjtuurder: E koom alle take van 'ne kunning nao en kaoës oet eeder besjtuursvorm de bètste; democraat in z'n zurg um de massa, sjtaotsmaan in de meneer oeë-op e d'r sjtaot besjtuurde, 'ne echte krieger in z'n sjtandvastighèèd oonder gevaar, 'ne groeëte geest dör z'n suprioritèèt op alle gebied. Wie Euagorus in 374 dan och vermoord waoërt betekende dit 't èng van de oonafhankelekhèèd va Cyprus en d'r doeëdsjtieëk vör de Teucride.
[bewirk] 't Hellenistische Cyprus
Doe versjeen Alexander de Groete op 't toneel en en versjloog in 333 v. Chr. Darius III. Daomit verdween 't Perzische Riek. Ursj sjlaoëte de Cypriote zich aa bie Darius, mae wie ze van z'n nederlaag vernome sjikde ze Alexander 'n vloot va 120 sjipper. Zoe haoëpde ze hun zelfsjtandèghèèd te kriege, mae och al liefde Alexander 't eiland neet in, e heel 't toch sjtrak oonder zie besjtuur. Nao z'ne doeëd op 13 juni 323 grepe de officiere de mach, eeder in z'n èège gouvernemaent. In 320 keem 't eiland in heng van de Egyptische kunning Ptolemaeus I Soter. D'r gedwonge zelfmoord va Nicocreon, d'r lètste kunning va Salamis, in 310, symboliseerde de inlijving va Cyprus in 't va Alexander geërfde Griekelaand. De volgende twieë-en-'ne haove ieëw, bies 58 v. Chr. regeerde de dynastie der Lagiden vanoet Alexandrië uvver Cyprus en oonderworp gaandeweg alle kunninkriekskes. 'ne Laandvoogd besjtuurde 't eiland en de Ptolemeeën brache de cultureel raffines van Alexandrië en d'r hellenistische geest, oeëvan Zeno va Citium, d'r groondlègger van 't stoïcisme, èng van de geniaalste vörbèlder is.
In d'r Ptolemeïsche tied makde 't Arcado-Cypriotische dialekt plaatsj vör 't Griekse, de koinè, de gemeensjappeleke taal van alle Griekse volkere en oeë och 't hedendaags Grieks van is aafgeleid. 't Syllabische sjrif waoërt vervange dör 't Griekse alfabetische sjrif. De Cypriote krege 'n sjien-autonomie mit 't Koinon ton Kyprion (Verboond va Cypriote) dat verantwoordelek waor vör godsdienstige zakes, zoewie d'r sjtaotscultus roond Aphrodite, en 't sjloeë va broonze meunte.
[bewirk] Va Rome bies Byzantium
In 58 v. Chr. waoërt Cyprus dör de Romeine oonder Julius Caesar geannexeerd en 't eiland waoërt toegevoegd an de provincie Celicië, mit es hoofsjtad Tarsus. In 52 v. Chr. waoërt Cicero gouverneur van Celicië en e sjikde Quintus Volucius nao 't eiland um 'n aantal klachte van bewoners uvver machsmisbroek van 't vurrige besjtuur te oonderzeuke. In 36 v. Chr. goof Antonius, dae 'n gooj versjtandhouding how met Cleopatra, Cyprus wer an de Ptolemeeën truuk. In 31 greep Augustus de mach, wie e Antonius en de Egyptische kunningin versjlage how, en makde va Cyprus 'n keizerleke provincie, ursj oonder 't gezag van 'ne legaat. Nao vief jaor waoërt 't 'n senatoriale provincie. In plaatsj va Salamis waoërt noe Nea Paphos de hoofsjtad. Rome paasde 'ne polletiek toe dae vörbehouwe waor an gepacificeerde provincies. De vörnaamste sjtaej, te beginne mèt de nuuj hoofsjtad, waoërte verfraaid mèt temples, theaters, aquaducte, stadions en villa's. D'r mienboew waoërt geactiveerd en d'r handel bleujde. D'r Aphrodite-cultus bleef d'r nationale eredeens en d'r Koinon ton Kyrion bleef de rol va organisator van de aphroditische spölder en feeste. Och de meunte die oonder Vespasius en Titus gesjlage waoërte droge nog ummer de jaortalle van hun regeringe. Tot sjlot bleef 't Grieks de landstaal.
[bewirk] De groeëte Joodse Gemeensjap
In Salamis besjtong 'n groeëte Joodse gemeensjap, die zich oonder Ptolemeeën in versjèjje golve dao gevestigd how.
In 45 n. Chr. kieëme twieë Jode vanoet Antiochië in Salamis aa. D'r ene waor Saulus oet Tarsus, d'r apostel Paulus dus, en d'r andere waor 'ne leviet oet 't Cyprische Salamis, Joseph, biegenaamd Barnabas (in 't Grieks Varnava, dat wilt zègke haeë dae truuëst kint gaeve). Paulus en Barnabas waore leiders van de Joods-Christeleke gemeensjap in Antiochië, die nao de sjteniging van Stefanus vervolgd waoërt. Same mit Johannes, biegenaamd Marcus, d'r evangelist en 'ne naef va Barnabas, kaoëze zie vör Cyprus en ze besjlaoëte um allèng 't Waoërd te praeëke oonder de Jode, te beginne in de synagoge va Salamis. Later trokke ze uvver 't gaans eiland bies in de hoofsjtad Paphos. Later zow dis rees de örsjte zendingsrees geneumd waeëre. Ze waoërte oetgenuëdigd dör d'r proconsul Lucius Sergius Paulus, dae in zie gevolg 'ne Joodse magiër how, Elymas, biegenaamd Bar-Jezus. Elymas probeerde d'r proconsul aaf te leide en geërgerd vervlookde Paulus 'm. Saer doe waor Elymas bleend. Wie e noe zoog wat gebäörde, umhelsde d'r proconsul 't geleuf (Hand. 13,12) En zoe waoërt Cyprus volgens de Handelinge 't ursjte laand dat dör 'ne Christen waoërt geregeerd. An 't èng van de regering va Trajanus va Italica (115/117) kieëme de Jode van o.m. Egypte in opsjtaand en de Joodse gemeensjap op Cyprus volgde dat vörbeeld, oeë-bie ze 'n groeët aantal neet-Joodse Cypriote oetmoordde. Dao-op waoërte troepe nao 't eiland gesjikt, die d'r opsjtaand mit hel haand onderdrukte. D'r Senaat makde 'n decreet dat alle Jode van 't eiland in d'r ban deeg en ooch waoërt bepaald dat èèdere Jood, ooch al kieëm-e per toeval - sjipbreuk e.d. - op 't eiland aa, ter doeëd veroordeeld zow werre.
[bewirk] 't Christeleke Cyprus
In 313 n. Chr. veurde keizer Constantijn bie 't Edict va Milaan de vriehèèd va eredeens vör de christene in en doe begoese de elites van z'n riek zich ooch te bekieëre. In 325 reep e in Nicea 't örsjte oecumenisch concilie biejèè, oeë ooch 't Cyrische episcopaat sjtaerk vertegenwoordigd waor. Wie e in 330 besjlaoët-e d'r zaeëtel nao Byzantium te verplaatsje en de sjtad oet te breide en d'r Constantinopel van te make, profiteerde Cyprus van de verhuzing van de regering. Zoe waoërt Salamis, nao twieë aeërdbaevinge wer opgeboewd dör Constantijn II, zoon van Constantijn de Groete en ömgedöpd töt Constantia en wer oetgerope töt hoofsjtad en aeërds-bissjopszaeëtel. D'r aeërdbissjop Epiphanius leidde in 401 't concilie op 't eiland oeë de gesjrifte va Origenes waoërte veroordeeld.
In 395 waoërt 't eiland dör besjtuurleke probleme in twieë gesjplitst. De twieë zone va Theodosius l regeerde eeder över 'n dèèl. 't Oostelek dèèl waoërt vanoet Byzantium besjtuurd, 't westelek dèèl vanoet Rome. De kèrkeleke organisatie koom mèt de besjtuurleke överèè. Cyprus vool oonder 't gezag va Antiochië. Dat wreef zich mèt de Cyprische gèseleke, ömdat de oosteleke kèrke oonafhankelekhèèd allèng gove an kèrke die dör de apostele gesjtich waore en de kèrk va Cyprus daankde zie oontsjtoeë an Barnabas, 'ne discipel va Paulus.
Op 't driejde oecumenische concilie in Ephese (431) koom dis kwestie ter sjprake. Aeërdbissjop Reginos wis de vergadering d'r evvel van te övertuge dat de kèrk va Cyprus d'r autocefale sjtatus toekieëm. Antiochië bleef toch de suprematie opeise en de controverse bereikde oonder keizer Zeno z'n hoeëgtepeunt.
In 478 makde Petrus va Antiochië, dae in de geuns sjtong bie Zeno van die gelegenhèèd gebroek öm z'n aansjprake op de kèrk va Cyprus te hernuujje. Op dat uuterst gelaege momaent versjaen d'r hèllige Barnabas an Anthemius, d'r aeërdbissjop va Cyprus öm 'm te vertèlle dat e op 'n waalbepaalde plaatsj in de buurt va Salamis moes goeë grave. D'r volgende mörge leidde Anthemius de processie va bissjoppe en gèseleke nao de plaatsj oonder 'ne boom, dae in de versjiening aa-gewaeze waor. Nog mer zjuus mèt grave begonne oontdèkde me dao 'n graaf mèt 't oongesjonde lichaam va d'r gènnige dae dör Anthemius aangeduid waoërt es de hèllige èèges. Dizze heel op de baoërsj 't Evangelie va Marcus vas, dat dör 'm èèges waor gekopieerd en dat-e tiedens al z'n reze noeëts oet heng gegaeve how. Anthemius slaoët 't graaf wer, noom 't evangelie mèt en trok nao Byzantium.
Anthemius kreeg 'n audiëntie bie Zeno en sjoonk 'm 't evangeliebook mèt 't verzeuk de proteste va Cyprus taege Antiochië te sjteune. Getroffe dör 't gesjaenk, goof Zeno gaeld öm 'n kèrk te boewe op 't graaf va Barnabas. Ooch reep-e 'n concilie biejèè dat d'r autocefale status va Cyprus erkaant. Zeno sjoonk d'r aeërdsbissjop privileges die ooch huuj nog gelde. E kroog d'r keizerleke gowwe en zilvere scepter, e moeg z'n haandtekening in de roeëj kleur sjrieve en e moeg 'n purpere mantel drage. Dis privileges makde van d'r aeërdbissjop väöl mieë es 'ne kèrkeleke hoeëgwaardighèèdsbeklèjjer. In de owwe va gaans Cyprus waoërt-e ethnarch, wat 'm naeve de kèrkeleke jurisdictie, 'n civiele jurisdictie över 't gaans eiland versjafde. In 692 waoërt d'r autofecale sjtatus va Cyprus bie 't Concilie va Trullo bevestigd en daonao noeëts mie aa-gevochte.
Van dit besjluut dateert de mach van de Cyprische kèrk, die saer doe bie alle dreiginge de identitèèt van 't Cyprische volk belichaamde.
[bewirk] 't Latiense kunninkriek
[bewirk] De Venetiaanse uvverheersing
[bewirk] De Turkse uvverheersing
[bewirk] Van de Britse uvverheersing bies de oonafhankelijkhèèd
[bewirk] De oonafhankelijkhèèd
Sinds 1975 ies 't eiland verdeild in twiè sjtaote:
- op 't noordelik deil, liegk de (allein door Turkije erkènde) Turkse Republiek Noord-Cyprus.
- op 't zujelik deil liegk de Republiek Cyprus
[bewirk] De Europese kwestie
[bewirk] Nuujste oontwikkelinge
| Len in Azië |
|---|
| Afganistan | Armenië2 | Azerbaidzjan1 | Bahrein | Bangladesj | Bhoetaan | Burma | Broenai | Cambodja | Cyprus2 | Filipiene | Georgië2 | India | Indonesië | Iraan | Irak | Israël | Japan | Jeme | Jordanië | Katar | Kazachstan | Kirgizië | Koeweit | Laos | Libanon | Maledive | Maleisië | Mongolië | Nepal | Noord-Korea | Oesbekistan | Omaan | Oos-Timor | Pakistan | Palestiense Staot | Papoea Nuuj-Guinea | Rösland1 | Saoedi-Arabië | Singapore | Sjina3 | Sri Lanka | Syrië | Tadzjikistan | Thailand | Törkieë | Turkmenistan | Vereinegde Arabische Emirate | Viëtnam | Zuud-Korea |
| Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia2 | Gazastrook | Hong Kong | Tibet | Makau | Westelike Jordaanover |
| Status betwis: Palestiense Staot | Sjina (nationalistisch) | Sjina (volksrippebliek) | Törks Cyprus |
| 1. Dit land ligk gedeiltelik in Europa. 2. Dit land ligk geografisch in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild. 3. Sins 1949 oonder twie regeringe verdeild. |
| Lenj in Europa |
|---|
| Albanië | Andorra | Armenië2 | Azerbaidzjan1 | Belsj | Bosnië en Hercegovina | Bulgarieë | Cyprus2 | Daenemarke | Duutsjlandj | Esland | Finland | Frankriek | Griekelandj | Hongarieë | Ierland | Iesland | Italië | Kroatië | Letland | Liechtenstein | Litouwe | Luxemburg | Macedonië | Malta | Moldavië | Monaco | Montenegro | Nederlandj | Noorwege | Oekraïne | Oesteriek | Pole | Portugal | Roemenië | Ruslandj1 | San Marino | Servië | Sjlovenië | Sjlowakieë | Sjpanje | Turkije1 | Tsjechië | Vaticaansjtad (Heilige Sjtool) | Vereineg Keuninkriek | Wit-Ruslandj | Zjwaede | Zjwitserland |
| Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia2 | Faeröer | Gibraltar | Guernsey | Jan Mayen | Jersey | Eilandj Man | Sjpitsberge |
| 1. Dit landj lik gedeiltelik in Azië. 2. Dit landj lik geografisch in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild. |
