Mathematik
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Nuts. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Nuts aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Mattemetik of wiskónde weurt vaak gedefinieerd as 't besjtudiere van patroene van sjtruktuur, verangering en roemte; minder formael kinne v'r zigke dat 't de sjtudie is van 'figure en getalle'. Mieë formalisties is 't 't óngerzeuk nao aksiomaties gedefinieerde absjtrakte sjtrukture mit behölp van logika en mattematiese notasie; angere menere om mattematik te zeen weure besjreve in de filosofie van mattemetik. Mattemetik weurt vaak de "taal van 't universum" genumt.
Väöl wiskundige ongerwerpe zunt oorsjpronkelik probleme oet exacte weitensjappe zoeë-es natuurkónde en sjtarrekónde.
[bewirk] Deilgebede
'n Väöl gemak ongerschied in de mattemetik is dat tösje zuvere, of theoretische, en toegepaste mattemetik. 'n Sjtrikte sjeijing tösje dees gebede is mujlik aon te gaeve. De theoretische wiskunde weurt veróngersjtèld deilgebede as algebra, getaltheorie en topologie te omvatte, terwiel de toegepaste wiskunde besjtit oet ónger angere numerieke wiskunde, cryptografie en de sjtudie van differentiaalvergeliekingen.
Hie 'n lies mit deelgebede van de mattemetik, neet ongerverdeild in categorieë:
- Abstractie en Deductie
- Algebra
- Algoritmes
- Analyse
- Asymptote en Limiete
- Besjliskunde
- Booleaanse logica
- Chaostheorie
- Codieringstheorie
- Combinatoriek: Combinatie - Permutatie - Variatie - Magische veerkante
- Complexe getalle en Complexe functies
- Cryptografie
- Differentiaalmaetkónde
- Differentiaaltopologie
- Differentiaalraekening - Differentiaalvergeliekinge
- Discrete wiskunde
- Elementaire raekenkundige bewerkinge: optèlle, aaftrèkke, vermenigvuldige, etc.
- Functies en Functieanalyse
- Speciale functies (bv. de Betafunctie)
- Functionaalanalyse
- Getaltheorie
- Goniometrie
- Grafetheorie
- Groepetheorie
- Integraalraekening
- Speciale integralen: Sinusintegraal - Cosinusintegraal - Exponentiële integraal - Fresnelintegraal
- Kansraekening en Maattheorie
- Lineaire algebra
- Logaritmen en exponentiële functies
- Logica
- Maetkónde, Analytische maetkónde en Neet-Euclidische maetkónde
- Numerieke mattemetik
- Ongeliekhede
- Polynomen: Chebyshev - Hermite - Laguerre
- Priemgetalle en Priemfactore
- Reikse: Binomiaalreikse - Machtreikse - Taylorreikse - Maclaurin
- Roemdemaetkónde
- Rieë
- Sjpeltheorie
- Stattestiek
- Talsjtèlsels
- Topologie
- Transformaties: Fourieranalyse - Laplacetransformatie - Z-transformatie
- Trigonometrie
- Vergeliekinge - Oplosse van vergeliekinge
- Verzamelingelier
[bewirk] Belangrieke mattematici
- Awdhied: Pythagoras en Plato, Euclides, Archimedes
- Europiese Middelièwe: Boethius, Leonardo Fibonacci, Muhammad al-Khwarizmi
- Grondsjlaag: Georg Cantor, Richard Dedekind, Gottlob Frege, Giuseppe Peano, Bertrand Russell
- Ontwikkeling van de infinitesimaalreikening: René Descartes, Pierre de Fermat, Isaac Newton, Gottfried Leibniz
- Stattestiek: Blaise Pascal, Christiaan Huygens, Jakob Bernoulli, Abraham de Moivre, Thomas Bayes, Pierre Simon Laplace, Adolphe Quetelet, Simeon Poisson, Francis Galton, Karl Pearson
- Achttiende ièw: Jakob Bernoulli, Jean Le Rond d'Alembert, Leonhard Euler
- Neugetiende ièw: Carl Friedrich Gauss, Augustin Louis Cauchy, Niels Henrik Abel, Evariste Galois, Bernhard Riemann, Felix Klein, Karl Weierstrass
- Twintegste ièw: Tom Apostol, Luitzen Brouwer, Pál Erdős, David Hilbert, Kurt Gödel, Don Knuth, John von Neumann, John Nash, Alan Turing, André Weil, Andrew Wiles
